My Blog

Blog

  • تاريخ جا ھي معلوماتي ذريعا ۽ وسيلا ڪير ڪم آڻيندو؟

    تاريخ جا ھي معلوماتي ذريعا ۽ وسيلا ڪير ڪم آڻيندو؟

    20190228 134905
    ” گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“
    ” تاريخ جا ھي معلوماتي ذريعا ۽ وسيلا ڪير ڪم آڻيندو؟“
       سنڌ جي تاريخ تي جيڪا تحقيق ٿئي ٿي انهي جي حد کان وڌيڪ تعريف تہ ڪري سگهجي ٿي پر شديد تنقيد جا جواز پڻ انهي لاءِ موجود آھن. تحقيق تي ڪم ڪندي جيڪي معلومات ۽ مواد جا ذريعا ڪم آندا وڃن ٿا،اھي ڪنهن بہ صورت ۾ پورا نہ ھوندا آھن ۽ ڪي ڪي وري اعتبار جوڳا نہ ھوندا آھن.ھاڻي تہ ايم فل ڪرائڻ کان اڳ ۾ يونيورسٽين وارا “ تحقيقي تربيت “۾ ڪورس بہ ڪرائن ٿا جنهن جي پاس ڪرڻ کان سواءِ شاگرد ايم فل يا پي ايڇ. ڊي ڪري نہ ٿو سگهي.انهي ڪورس ۾ لازمي طور تي ھڪ سبجيڪٽ رکيو وڃي تہ مواد ۽ معلومات جا ڪھڙا ذريعا ۽ وسيلا ٿين ٿا؟ اهي ڪٿان ملي سگهندا؟ 
    مثال طور مون اڄ اخبار تعليم کي پنهنجي پوسٽ جو موضوع بڻائي ڪجه ڳالھيون عرض رکڻ گهران ٿو. 
    ھي اسڪول ايجوڪيشن جو ماھوار رسالو 1900 کان شروع ٿيو ۽ پاڪستان کان پوءَ بہ مستقل طور تي نڪرندو رھيو.حيدرآباد جي  ٽريننگ ڪاليج فار مين جو پرنسپال   ھن “ اخبارتعليم“ جو ايڊيٽر ھوندو ھيو .اخبار تعليم جي موضوع تي پي ايڇ ڊي بہ ٿي چڪي آھي، پر پوءَ بہ جڏھن اخبار تعليم جا ورق ورائي ڏسجن ٿا تہ خبر پوي ٿي تہ “اھا ڄاڻ جي ھڪ کاڻ آھي“. اخبار تعليم ۾ ٻن قسمن جو مواد ڏنو ويندو ھيو .پھرئين قسم ۾ سنڌ جي استادن جا مضمون، ڪھاڻيون ۽ سندن شاعري ڇپبي ھئي. ٻئي قسم جو مواد تعليم کاتي جي سرڪاري نوٽيفڪيشنس تي مشتمل ھوندو ھو.مثال طور ڪھڙو امتحان ڪڏهن ٿيندو؟ امتحاني سينٽر ڪٿي ٿيندا؟ ۽ امتحانن دوران نظرداري ڪندڙ ڪميٽي ڪھڙن عملدارن تي مشتمل ھوندي. اھڙا نوٽيفڪيشنس ساليانن امتحانن، اسڪالر شپ جي امتحانن ۽ فري بورڊن جي امتحانن بابت ھوندا ھئا. ڪڏھن ڪڏھن ھن “اخبار تعليم“ ۾ گورنرن جي دورن بابت تفصيلي رپورٽون ۽ سندن تقريرون پڻ ڏنيون وينديون ھيون. اخبار تعليم جي بيڪ ٽائيٽل پيج تي تعليم تي دنيا جهان جي تعليمدانن ۽ ڏاھن جا قول ڏنا ويندا ھيا جيڪي انگريزي ۾ بہ ھوندا ھئا تہ انهن جو سنڌي ۾ ترجمو بہ ڏنو ويندو ھيو. ھڪ اڌ مثال ھت پيش ڪجي ٿو . Being & Doing come before knowing. ) pestalozzi) .جنهن جو ترجمو ھن ريت ڪيو ويو آھي : “ھئڻ ۽ ڪرڻ ڄاڻڻ کان اڳ اچڻ گهرجي“. ٻيو مثال ڏسو: Self education is the best education for the child جنهن جو ترجمو آھي تہ “خود سکيا آھي ٻار لاءِ سچي سکيا“.
    انهي آخري قول کي پڙھي مون کان تہ ڇرڪ نڪري وڃن ٿا .ڇو تہ اسان جي موجوده تعليمي ميدان ۾ ٻار کي کالي توٻرو ڄاڻي مختلف سبجيڪٽس جي علمن سان ڀريو ٿو وڃي. ٻي دنيا وارا، جن ترقين جون منزلون ماڻيون سي اھو چون ٿا تہ ٻار کي اھو سيکاريو، بلڪ مدد ڪيو جيڪو ھو پاڻ سکڻ ۽ پڙھڻ چاھي ٿو. ليڪن اسان ٻار کي اھو پڙھايون ٿا جيڪو اسان کيس سيکارڻ ۽ پڙھائڻ چاھيون ٿا. ھي تعليمي قول ايڏا تہ  ڌيان ڇڪائيندڙ آھن جو انهن کي سمورن پرچن مان ڪڍي الڳ ڪتاب ۾ ڇپرائي سگهجي ٿو.پر اھو ڪم ڪير ڪندو؟ ڪو ئي بہ نہ ڪندو. 
    “اخبار تعليم“ ۾ جيڪي ان دور  جي “ڪرنٽ ھسٽريء“ تي مضمون ڇپيا آھن، اھي نہ فقط معلوماتي آھن پر ڪيترن مفروضن جو رد پڻ آھن. مثال طور سکر واري پل ٺھي تہ ان تي “ھو جمالو“ واري گيت جنم ورتو.ھاڻي اچي بحث ڇڙيو آھي تہ اھو جمالو ڪير ھيو؟. اخبار تعليم ۾ “لينس ڊائون “واري پل تي ھڪ مضمون فيبروري 1941 جي پرچي ۾ ڇپيو آھي. انهي پل ٻڌڻ لاءِ ھڪ کان وڌيڪ تجربا ڪيا ويا ھئا پھريون 1879 ۾ ۽ ٻيو 1882 ۾ ۽ ٽيون 1887 ۾. ٻئي تجربي موجب ساڌ ٻيلي جي ٻيٽ جي ويجهو 250 فوٽن جي ڊيگه واري پل ٺاھڻ جي ڪوشش ڪئي وئي ھئي پر آگسٽ 1882 ۾ درياه ۾  وڏي ٻوڏ آئي ، جنهن اھو قصو ئي ٻوڙي ختم ڪري ڇڏيو.ان ڪري 1887 ۾ موجوده لينسڊائون پل ٺاھڻ جو آغاز ٿيو جنهن جي نگراني مسٽر ايف – اي – رابرٽس ڪئي ھئي.مسٽر ايم ايس ھڪينٽ سول ايگزيڪيوٽو انچارج ھو. ھڪ يورپين اور سيز مسٽر اي ڊي ھيڪٽ پڻ انهن جي امداد لاءِ ھو. ساڻن ھمراه ھڪ ديسي سب اور سير ميان فيض محمد نالي سان بہ ھو پل جي تياري جي وچ ۾ زياده حادثا پيش ڪو نہ آيا، صرف چار ماڻھون مختلف وقتن تي ڌڪو کائي ڪرڻ ڪري مري ويا، ۽ ٻہ ڄڻا انهن اوزارن جي ضرب رسڻ ڪري مري ويا، جي بلندي تان انهن ماڻھن جي مٿان اچي ڪريا ھئا.پل جي تياري تي ڪل 2696000 رپيا خرچ آيو. 
    “اخبار تعليم“ جي الائي ڪيترن پرچن جي بابا سائين (ڊاڪٽر پٺاڻ) انڊيڪس ٺاھي آھي،  جيڪا گل حيات ۾ موجود آھي ۽ انهي منجهان ھڪ ڪارڊ جي تصوير مون ھن پوسٽ ۾ ڏني آھي. “اخبار تعليم“ سنڌ جي تعليم تدريس ۽ علم ادب تي ھڪ انمول معلوماتي خزانو آھي. مون تہ  انهي جي فقط ھڪ جهلڪ ڏني آھي پر منهنجي تمنا آھي تہ اخبار تعليم مان سموري شاعري ڪڍي الڳ ڪتاب ڇپرايو وڃي، اھڙي نموني سان مضمونن جي چونڊ ڪري ڪتاب ترتيب ڏنو وڃي.ٻي وڏي ڳالھ جيڪا اوھان سان ڪرڻي آھي اھا  ھي آھي تہ “اخبار تعليم“  ۾ شايع ٿيندڙ انهن ڪتابن جي لسٽ پڻ ڏني ويندي ھئي جيڪي تعليمي ادارن جي لائبريرين جي لاءِ خريد ڪرڻ لائق ھوندا ھئا. ان ڪري اھي ماڻھون جيڪي انگريزن جي دور جي ڪتابن جي ببليوگرافيءَ تي ڪم ڪرڻ گهرن ٿا انهن لاءِ ھي معلومات وڏي مفيد ۽ ڪم جي آھي.(ممتاز پٺاڻ)
  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190227 WA0268

    Dr. Pathan wishes you Good Night.
    [Because of Love and respect with sincerity and dedication,  I have seen so many lovers, not on the door, but in the heart of their dear ideals. It is miracle of love that always  amalgamates love and beauty in a such a way that it becomes difficult to differentiate between lover and bolved. It is not narration, but experience. Peep into golden heart of my dear, you will find me very much there.]
    در پهچايو دوست جي مون کي بره بڻايو بختور,
    جڏھن ٻولي ٻوليم پيار جي بڻجي ويس سخنور,
    ڪندي سندن سونهن امر, اٿم پڪ گهڻي پرين ۾

  • سنڌ آفيشل گزيٽ سنڌ جي تاريخ جو اھم خزانو

    سنڌ آفيشل گزيٽ سنڌ جي تاريخ جو اھم خزانو

    20190227 144728
     
    “گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان.“
    “ سنڌ آفيشل گزيٽ سنڌ جي تاريخ جو اھم خزانو“
             مون  ھنن  پوسٽن کي ٻن مقصدن خاطر  لکڻ شروع ڪيو آھي ۽ اڪثر ڪري پيو انهن کي ورجائيندو بہ آھيان، جيڪي آھن:  گل حيات جي ميڙي چونڊي بابت سٻاجهڙن سنڌ واسين کي با خبر رکڻ ۽ محققن اڳيان اھي تحقيق جا موضوع آڻڻ ۽ مانوس ڪرائڻ جن تي ھن وقت تائين ڪم نہ ٿيو آھي.
        مان ڪيترن پوسٽن ۾ “سنڌ آفيشل گزيٽ“ جو ذڪر ڪري چڪو آھيان، جيڪا 1868 ۾ شروع ٿي ۽ ون يونٽ جي لاڳو ٿيڻ تائين لڳاتار نڪرندي رھي.     ھڪ ڳالھ جي وضاحت  ڪندو ھلان تہ “ سنڌ آفيشل گزيٽ“ ۽ “سنڌ گزيٽيئر“ ۾ وڏو فرق آھي سنڌ گزيٽيئر جھڙوڪ ڪتاب آھي ۽ سنڌ  آفيشل گزيٽ جھڙوڪ سرڪاري پڌر نامن ۽ ڪارگذارين جو ھڪ رسالو آھي.ھي سنڌ جي تاريخ تي ھڪ اھم ۽ انمول خزانو آھي.
    مون ھن پوسٽ ۾ انهي ئي آفيشل گزيٽ جي ھڪڙي نوٽيفيڪيشن جو فوٽو ڏنو آھي جيڪو لاڙڪاڻي کي ضلعي ٺاھڻ وقت جاري ڪيو ويو ھن سنڌ آفيشل گزيٽ ۾ 1868 کان وٺي سنڌ جي سمورن کاتن جي ڪار گذاري ڏني ويندي ھئي.انگريزن جي دور ۾ سنڌ ۾ جيڪو وھيو واپريو، جيڪا ضلعي عملدارن جي سرڪار سان اھم لک پڙھہ ٿي يا سرڪار جي طرفان جيڪي ھدايتون، حڪم ناما وغيره جاري ٿيا، اهي آفيشل گزيٽ ۾ ڏنا ويندا ھئا.آفيشل گزيٽ ڪڍڻ جا 2 اھم مقصد ھئا: ھڪ تہ مختلف کاتن ضلعن ۽ سنڌ سرڪار جي وچ ۾ رابطي کي بحال رکيو وڃي ۽ ٻيو ھئ تہ سرڪار جي ڪارڪردگئ کان عوام کي باخبر رکيو وڃي.
       انگريزن جي دور جي سنڌ کي سمجهڻ لاءِ“ سنڌ آفيشل گزيٽ“ جو مطالعو تمام ضروري آھي. جنهن سنڌ آفيشل گزيٽ نہ پڙھي تہ ڄڻ ھن انگريزن جي دور واري سنڌ کي سمجهو ئي ڪو نہ.مثال طور اسان کي اھا خبر ڪانهي تہ انگريزن جي دور ۾ سنڌ ۾ ڪھڙا ڪتاب ڇپيا.پر انهن جا مڪمل تفصيل ھر ٽئين مھيني سنڌ آفيشل گزيٽ جي ٽئين جلد ۾ ڇپبا ھئا. اھڙي ريت جيڪڏھن ڪا وبا پکڙبي ھئي تہ موتن جا ضلعي وار تفصيل انهي ۾ ڇپبا ھئا.ساڳي طرح سنڌو درياه جي وھڪري بابت ان ۾ مختلف ھنڌن کي ڌيان ۾ رکي انگ اکر ڏنا ويندا ھئا. سرڪار ھر سال ماڻھن کي لقب ۽ القاب ڏيندي ھئي، ڪرسيون ۽ آفرين ناما ڏيندي ھئي. اھڙن ماڻھن جي نالن جو نوٽيفڪيشن ھن آفيشل گزيٽ ۾ ڇپبو ھيو. ھتي مون “ڪرسي“   جو ذڪر ڪيو آھي ، جنهن جو مطلب ھي آھي تہ ڪن ماڻھن کي ڪليڪٽر يا ڪمشنر سان ملاقات ڪرڻ لاءِ جڏھن سندن آفيس ۾ وڃڻو پوندو ھو تہ چڱا ڀلا ماڻھون بيٺي بيٺي سلام ڪري يا پنهنجون گذارشون پيش ڪري موٽي ويندا ھئا.پر ڪي اھڙا خاص ماڻھون ھيا جن کي اتي وڃڻ کان پوءِ ڪرسي ڏني ويندي ھئي جنهن تي ويهي عملدار سان ڪا ڳالھ ٻول ڪري سگهندا ھئا. مان اھو عرض ڪندو  ھلان تہ انگريزن جي دور ۾ جن کي بہ ڪرسيون ۽ آفرين ناما مليا يا ڪي لقب يا القاب مليا انهن ھزارين ماڻھن جي نالن جو وچور ۽ کين مليل اعزازن جو تفصيل اسان جي گل حيات جي ويب سائيٽ تي موجود آھي. 
    سنڌ آفيشل گزيٽ ۾ اھي سمورا ائڪٽ انگريزئ ۽ سنڌي ۾ ڇپبا ھئا جيڪي “ سينٽرل ليجسليٽو ڪائونسل“،“ممبئي ليجسليٽو ڪائونسل“ ۽ “سنڌ ليجسليٽو اسيمبلي“ ۾ پاس ٿيا. 1919 وارو “روولٽ ائڪٽ“.1936 ۾ سنڌ جي ممبئي کان عليحدگي وارو نوٽيفڪيشن،مختلف ضلعن قائم ڪرڻ وقت جاري ڪيل نوٽيفڪيشن،وڏن عملدارن جي مقررين ۽ بدلين جا نوٽيفڪيشن بہ ھن سنڌ آفيشل گزيٽ ۾ ڇپبا ھئا. ھن آفيشل گزيٽ جا سيٽ سمورن ضلعي ھيڊ ڪوارٽرن کي فراھم ڪيا ويندا ھئا جيڪي ڪليڪٽرن جي سرڪاري رڪارڊ ۾ موجود ھوندا ھئا ۽ ھاڻي بہ اھي اتي ئي موجود ھوندا پر انهن جو وڏو انگ ڪراچي ۾ قائم ڪيل “سنڌ آرڪائيوز“   ۾ موجود ھوندو .
    بابا سائين سنڌ آفيشل گزيٽ جا سوين صفحا پڙھيا ۽ انهن منجهان اھميت وارا نوٽيفڪيشن فوٽو اسٽيٽ ڪرايا جيڪي گل حيات ۾ موجود آھن.بابا سائين وڏو ڪم اھو ڪيو تہ سنڌ آفيشل گزيٽ جا جيترا جلد پڙھيائين، انهن جو اختصار لکيائين ۽ سموري مطالعي ڪيل مواد جي انڊيڪس ٺاھيائين.
         سنڌ جي تاريخ جو ھي اھم خزانو وري گڏ ڪري انهن ۾ شايع ٿيل اھم معلومات ۽ نوٽيفڪيشن کي سهيڙي ڪتابي صورت ۾ ڇپرائجي ۽ پوءِ وري انهن جو سنڌي ۾ ترجمو ڪرائي اھو بہ ڪتابي صورت ۾ ڇپرائجي جيڪو ھڪ نہ پر الائي ڪيترن جلدن ۾ ٿي سگهي ٿو.(ممتاز پٺاڻ)
  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190227 WA0080

     

    GOOD DAY with love, respect and regards.  
    Dr. Dur Muhammad Pathan. 
    Founder, Gul Hayat Institute. Faywww.drpathan.com            
    [What is in my mind & heart and what I aspire & desire, You understand all properly. You only can solve & resolve my problems. I have to repeat and reiterate my requests every day and night, because, you are my only option. You are source of inspiration & aspiration, vision & wisdom and beauty & love]
    جو سوچیان سو سمجھین، تو کان ڪا ڳالھ ڳجھي ناھي،
    تو وس آھیون اسان سپرین، تو بن دک درد نہ ڪو لاھي،
    تو کي سڏي تنھنجو سڏائي، سڻ ان کي سرت سلام سان.

  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190226 WA0360
     
     
    Dr. Pathan wishes you Good Night. 
    [ I have been passing my nights as Suhni passed properly. Fear and doubts or raditions and out-dated values can’t block my way towards my destination. Cool and dark nights are source of inspiration for me to warm my soul in the light of the beauty and kindness of my ideal beloved.]
    گذري هر ڪا رات اسان جي جيئن ً سهڻئ“ هئي تہ گذاري, 
    ريتن رسمن ڪوڙن قدرن وڌي نہ محبت منجھ گهاري, 
    سردي ۽ رات بہ ڪاري, پر ڪن روشن روح وجود کي
  • شام جو سلام

    شام جو سلام

     
    IMG 20190226 WA0211
    Dr.Pathan wishes you Good Evening.
    [Heart knows nothing about ‘excuse’, and mind knows only about ‘interest’. Love knows nothing about discrimination, and beauty knows about sincerity & sacrifice. I know why to love & respect YOU. Because, I need beauty and I deserve peace]
    ھلي نہ بھانو برہ سان، دل نہ ڄاٹي سبب يا ڪو جواز،
    عاقل بالغ ڀانئي پاڻ کي، سٹي نہ سونھن سندو ساز،
    آدم جي عظمت جو راز، آھي نوڙت نیاز سرت سلام ۾.‏
  • متعصبي مذھبي لٽريچر

    متعصبي مذھبي لٽريچر

    karamkhooharo@yahoo.com” data-test-id=”message-to”>

    20190226 142753

    گل حيات جي گنج مان.
     “متعصبي مذھبي لٽريچر“
         انگريزن جي اچڻ کان اڳ سنڌ ۾ ھندو مسلم اختلاف ضرور ٿيا،پر اهي ڪنهن بہ ڌر جي سماجي يا مذھبي حڪمت عملي جو نتيجو ڪو نہ ھيا ۽ ڪا نہ ڪا اھڙي صورتحال ڪڍي وئي جيئن مذھبي اختلافن وارا معاملا گڏجي حل ڪجن. جهولي لال جي احوال ۽ تاريخ ۾ ھندن مسلمانن جي تضادن ۽ اختلافن جو پڙاڏو موجود آھي. پر پوءِ جڏھن ٻنهي مذھبن جي ماڻھن کي ساڃھہ آئي تہ انهي جهولي لال ۽ اڏيري لال لاءِ ادب ۽ احترام ھندن توڙي مسلمانن ۾ ھڪ جهڙو رھيو. صدين کان وٺي ھندن ۽ مسلمانن مذھبي متڀيد جي بنياد تي دلين ۽ ڌرتئ کي ڪو نہ ورھايو. پر سنڌ جي سنيھي ۽ ثقافت ۾ انهي فرق کي ميساري ڇڏيو. سسئي ھندو جي ڌيُ ھئي ۽ پنهل مسلمان ھيو.مارئي غير مسلم ھئي ۽ عمر بادشاھ مسلمان ھيو. پر انهن رومانوي داستانن کي ھندن توڙي مسلمانن ھڪ جيترو قبول ڪيو ۽ انهن تي لکيو. 
        نڀاڳا انگريز آيا تہ انهن “ ويڙھايو ۽ حڪومت ڪيو“ جي پاليسي اختيار ڪئي. ان ڪري جيڪي غير پختي ذھن جا هندو يا مسلمان ھئا، اھي انهي حڪمت عمليءَ جو نشانو ٿيا ۽ سنڌ جي ھندو مسلم لاڳاپن کي خراب ڪرڻ ۾  پنهنجو  تنقيد جوڳو ڪردار ادا ڪندا رهيا. پر جيڪي انگريزن جي پاليسي کي سمجهن پيا انهن ھندو مسلم اتحاد کي بچائڻ ۽ قائم رکڻ جي وڏي ڪوشش ڪئي. گل حيات ۾ ڪيترا ڪتاب موجود آھن جيڪي ھندن جا لکيل آھن ۽ انهن ۾ ڪنهن نبي ڪريم صلي اللہ وسلم جي پاڪ حياتي تي لکيو تہ ڪنهن وري اسلام جي تاريخ منجهان واقعا يا ڪردار کڻي لکيو. 
        سنڌ ۾ آريا سماج مذھبي ڪشيدگي کي ڏاڍي ھوا ڏني. اھي اڪثر ڪري مذھبي مناظرا ڪرائيندا ھئا جن ۾ مسلمان عالمن کي مجبور ٿي اسلام تي لڳايل الزامن جا جواب ڏيڻا پوندا ھئا. حيدر آباد ۾ ھڪ وڏو مناظرو ٿيو جنهن جي صدارت سيد ميران محمد شاھ ڪئي. لاڙڪاڻي ۾ اھڙا مناظرا ٿيا جن مان ڪيترن جي صدارت پير مٺل راشدي ڪئي. اھڙي ريت ڪراچي ۾ بہ ڪيترائي مناظرا ٿيا.
        1927 ۾ نٿو رام نالي ھڪ ھندوءَ ڪتاب ترجمو ڪيو ۽ ڇپرايو جنهن ۾ بني ڪريم صلي اللہ وسلم جي شان ۾ گستاخي ڪئي وئي ھئي.اھو ڪتاب اصل ۾ پنجاب ۾ لکيو ۽ ڇپيو ويو ھيو. نٿو رام تي ڪيس ھلندي عبدالقيوم نالي ھڪ مسلمان کيس اڦٽ ماري وڌو، جنهن سنڌي سماج ،صحافت ۽ ھندو مسلم لاڳاپن کي پنهنجي لپيٽ ۾ آڻي ڇڏيو.مير پور خاص مان“ مير پور خاص گزيٽ“ نالي ھڪ ھفتي وار اخبار نڪرندي ھئي جنهن ۾ اسلام خلاف گھڻا مضمون ڇپبا ھئا.انهي اخبار ۽ ٻين اخبارن ۾ اسلام خلاف لکيل مضمون ۽ اٿاريل سوالن جا جواب مولانا دين محمد وفائي پنهنجي ماھوار رسالي “توحيد“ ۾ ڏيندو ھيو. 
      مون اڄ جنهن ڪتاب جي اندرين صفحي جي تصوير ڏني آھي اھو “فتح محمدي“ جي عنوان سان حڪيم فتح محمد سيوهاڻئ جو لکيل آھي ۽ جيڪو 102 صفحن تي مشتمل آھي. انهي ۾ حڪيم فتح محمد سيوهاڻيءَ آرين طرفان لڳايل اسلام خلاف 31 الزامن  جا جواب ڏنا آھن. ھي ڪتاب نھايت جامع آھي ۽ انهي ڪتاب جو جواب آھي جيڪو حيدرآباد جي ڪنهن آريا سماجيءَ لکيو ھيو.
       سنڌ ۾ انگريزن جي زماني ۾ کوڙ سارو متعصبي مذھبي مواد مضونن توڙي ڪتابن جي صورت ۾ شايع ٿيو . انهي مان ڳچ مواد گل حيات اداري ۾ موجود آھي.ھي مواد ھندو مسلمانن جي شديد اختلافن جو پڙاڏو آھي، جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ جي اتحاد کي ڪاري ضرب لڳي.(ممتاز پٺاڻ)
  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190226 WA0040

    WISH YOU GOOD DAY with love, respect & regards.
    Dr. Dur Muhammad Pathan.
    Founder, Gul Hayat Institute.
    www.drpathan.com

    دير ڪجي مگر پرين ڪو انڌير نہ ڪجي,
    جڳ جهان سان وڙهجي مگر خير ڪجي,
    مگر انا نفرت متڀيد کي ماري ڍير ڪجي,
    شڪ وهم خوف سان دل ۾ نہ مير ڪجي,
    سرت ۽  سندرتا جو سدائين سير ڪجي,
    هنيانء کاڌل مگر بهادرن جو ڀير ڪجي,        چونڊ گهٽ گهير ڪجي، وڃجي سلام تي

    TRANSLATION: [ Take time, but be fair in taking decision and be best in dealing with contects, relations and connections. You have to fight for noble cause. But, always accept defeat to win in love affairs. However, never spare ego, hatred and discrimination at any cost, defeat them as a brave and bold Soul. Let doubts and hypothesis may not misguide you. Get guidance from your heart always. Let time, place and circumstances may not block your way. Catch beauty & love with courage and confidence.]

  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190225 WA0313
     
     
    Dr. Pathan wishes you Good Night. 
    [ You have been created from soil of my Sindh and my heart. Therefore, you are second to none in Beauty & Love and Vision & Wisdom.  Your kjnd attention can convert stone into gold and your love can make lives beautiful and meaningful. That is reason, I have been inviting attention of people towards your greatness and kindness. You are ideal and role-model for all.]
    منهنجئ دل ۽  سنڌ ڌرتئ جي مٽئ مان جڙيو آھين سائين, 
    ان لاء ئي تہ سو في صد تون سرت سچ سونهن آھين, 
    سو پٿر بہ سون ٿي پئي جنهن کي تون پرين هٿ لڳائين, 
    ان لاء تہ آئون سدائين, گيت توتي لکي ڳايان ۽ ٻڌايان
  • ڏوھاري قبيلن بابت سنڌ سرڪار جون ساليانيون رپورٽون

    ڏوھاري قبيلن بابت سنڌ سرڪار جون ساليانيون رپورٽون

     
    20190224 142453
    “ ڏوھاري قبيلن بابت سنڌ سرڪار جون ساليانيون رپورٽون“
     
       انگريز حڪمران ڌاريا ھيا، ان ڪري انهن غير جانبداري کي آساني سان انصاف ۽ انتظام رکڻ لاءِ ڪم آندو.ڏوھ تہ ھر ڪنهن دور ۾ ٿيندا آيا آھن پر ڪن اھم واقعن کانسواءِ سمورا تفصيل انگريزن کان اڳ واري دور تائين موجود ڪونہ آھن.    جڏھن ايسٽ انڊيا ڪمپني حڪومت جا پوليٽيڪل ايجنٽ سنڌ ۾ آيا تہ انهن جي لک پڙھ مان ڪجه ڏوھن بابت خبر پوي ٿي.پر حقيقت ۾ اھي انگريزن جي سنڌ ۾ سياسي ۽ واپاري چرپر خلاف جھڙوڪ تحريڪ ھئي.مثال طور کوسن ڏکڻ اوڀر سنڌ جي سرحدي پٽي ۾ وڏيون ڪاروايون ڪيون ۽ وري سنڌو ندي جي ڪيترن پتڻن تي غير سنڌي واپارين ۽ انگريزن کي لٽيو ڦريو ويو.
    برٽش پيرڊ ۾ سرڪار طرفان “آفيشل گزيٽ“ نڪرندي ھئي جيڪا 1936 کان پوءِ“ سنڌ آفيشل گزيٽ“ جي نالي سان سڏي وئي ۽ اڳ ۾ وري انهي کي “ممبئي گورنمينٽ آفيشل گزيٽ“ چيو ويندو ھو. ھن گزيٽ ۾ ڏوھن ۽ ڏوھارين بابت وقت بوقت تفصيل ڇپبا ھئا. مثال طور سنڌ جي مختلف ھنڌن ۽ ضلعن ۾ ڏوھارين کي مدد يا پناھ ڏيڻ لاءِ جن ماڻھن کي سرڪار پڪڙيندي ھئي.انهن کي پاٿاريدار چيو ويندو ھيو. انهن پاٿاريدارن جا نالا گزيٽ ۾ ڇپبا ھئا ۽ اھڙيون لسٽون گل حيات ۾ بہ موجود آھن.مزي جي ڳالھ اھا آھي تہ انهن ڪن پاٿاريدارن جا پونئير اسان جي دور ۾ وڏا ماڻھون ۽ معتبر سڏجن ٿا. 
       حر تحريڪ ھلي تہ انهن جون سنڌ ۾ مختلف ھنڌن تي ڪئمپون جوڙيون ويون تہ جيئن انگريزن خلاف يا حڪومت خلاف سرگرميون ڪندڙ حرن کي پڪڙي انهن کي انهن ڪئمپن ۾ رکيو وڃي.سرڪار جي نظر ۾ جيڪي وڌيڪ خطرناڪ حر ھوندا ھئا انهن کي وري  سنڌ کان ٻاھر ممبئي پرڳڻي جي مختلف جيلن ۾ رکيو ويندو ھيو.
    سنڌ ۾ انهن ڪئمپن جوڙڻ جو رواج ڊسمبر 1935 کان ٿيو.انهي جي لاءِ سنڌ سرڪار جي ھوم ڊپارٽمينٽ جي حڪم نامي نمبر 8571_ 111- بي.مورخه 23 ڊسمبر 1935 مطابق “ڪرمنل ٽرائيبس سيٽلمينٽ ڊپارٽمينٽ“ جوڙيو ويو ۽ ان جو ھيڊ ڪوارٽر سکر کي بڻايو ويو. اللہ بخش انصاري انهي کاتي جو پھريون آفيسر ھيو. ان کان پوءِ طفيل محمد راجپوت کي ڪرمنل ٽرائيبس سيٽلمينٽ آفيسر بڻايو ويو ۽ ان جي پوني ۽ ٻين ھنڌن تي ٽريننگ ڪرائي وئي .اھو عملدار ھر سال پنهنجي کاتي جي ڪارڪردگي جي رپورٽ سرڪار کي پيش ڪندو ھيو جيڪا ڪتابڙي جي صورت ۾ ڪمشنرس پرنٽنگ پريس مان ڇپبي ھئي.
    ھن رپورٽ ۾ اھي تفصيل ڏنا ويندا ھئا تہ ڪئمپن ۾ ڪيترا حر رکيا ويا آھن، انهن جون ذاتيون ڪھڙيون آھن،ڪھڙن ڪھڙن حرن کي وقتي لائيسنس ڏئي ڪئمپن کان ٻاھر رکيو ويندو ھيو ۽ انهن جي اٿڻ ويھڻ تي چوڪسي رکي ويندي ھئي. لائيسنس يافته حر مقرر ڪيل وقت تي پنهنجي تر جي ٿاڻي ۾ رپورٽ ڏيڻ جي لاءِ ضرور ويندا ھئا.ھن رپورٽ ۾ اھو بہ ڄاڻايو ويندو ھيو تہ حرن جي ٻارن کي تعليم ڏيڻ جو ڪيترو بندوبست ڪيو ويو . باقي حرن کي قرآن شريف پڙھايو ويندو ھيو ۽ انهن لاءِ مذھبي ليڪچر ڪراياويندا ھيا. اھڙا تفصيل ھن رپورٽ ۾ موجود آھن. رپورٽ ۾ اھي انگ اکر بہ ڏنل آھن تہ ڪھڙا ۽ ڪيترا حر ڀڄي ويا جن کي پڪڙي وري سزائون ڏنيون ويون. 
    سنڌ ۾ گھڻن ھنڌن تي اھي ڪئمپون قائم ھيون ۽ انهن جون ساليانون رپورٽون سرڪار کي موڪليون وينديون ھيون. انهن رپورٽن ۾ حرن جي دکن دردن جا مذڪور موجود آھن. انهن رپورٽن کان سواءِ سنڌ گزيٽ ۾ پڻ نوٽيفڪيشن جاري ڪري مختلف ڪئمپن ۾ رکيل حرن جا نالا ۽ ٻيا تفصيل ڏنا ويندا ھئا.گل حيات ۾ ھي ساليانيون رپورٽون ۽ گزيٽ نوٽيفڪيشن چڱي تعداد ۾ موجود آھن.
    حرن جي تحريڪ پٺيان سندن پنهنجي  مرشد سان محبت جو عنصر موجود آھي پر اھا آزادي جي تحريڪ جو ھڪ اھم ۽ اڻ ٻڌايل باب آھي. ھئ ڳالھ نوٽ ڪرڻ جي آھي تہ سنڌ صوبائي حيثيت وٺي چڪي ھئي حڪومتون سنڌين جي ھٿن ۾ ھيون ۽ پوءِ بہ سوريه بادشاھ ۽ سندس حرن خلاف ڪيس ھلايا ويا ۽ ڪئمپون ٺاھيون ويون .حر ڪئمپن کي موضوع بڻائي منظم نموني سان تحقيقي پورھيو ڪري سگهجي ٿو.پر اھو ڪم تڏھن مڪمل ٿيندو جڏھن حر يا سندن اولاد ڪا دلچسپي وٺي. سنڌ مان جيڪي ھندو لڏي يا ڇڏي ويا سالن گذرڻ کان پوءَ اتي ھڪ اھم تحقيق جو آغاز ڪيو ۽ سنڌ مان لڏي ويل ھندن کان انٽرويوز ذريعي يادگيريون نوٽ ڪري ڪتابن جي صورت ۾ ڇپرايون ويون. سنڌ ۾ حرن بابت پڻ اھڙو ڪم ڪري سگهجي ٿو ۽ جيڪي ڪئمپن ۾ ھيا انهن کان انٽرويو وٺي ڪتابي صورت ۾ ڇپرايا وڃن ۽ حرن جي آباد ڪاري واريون سموريون رپورٽون پڻ انهي ڪتاب جو حصو بڻايو وڃي.( ممتاز پٺاڻ)