My Blog

Author: admin

  • Sindh Visited by Leaders

    SINDH VISITED BY LEADERS AS RECORDED AND NOTED IN GOVERNMENT RECORDS.   (1937 AND ONWARD)

     

     Khan Abdul Ghaffar Khan                                             

    Khan Abdul Khan arrived in Karachi on the 22nd August 1937, and left abruptly for Shikarpur  en route to Peshawar on the evening of 23rd in consequence of telegraphic summons received from his brother. A procession of three-thousand volunteers of the Anjuman-e – Afghan Sarhad and Khaksar Corps was ready to escort him, but he preferred to travel by motor car to the local Congress headquarters where he hoisted the Congress Flag In the afternoon, he attended the Karachi Abadgar (Cultivators) Conference, where nineteen resolutions of an agricultural nature were moved. In the evening, he attended a public meeting (attendance eight thousand) where he criticised British Rules as being responsible forcommunal differences. The morning 23rd was largely taken up with interviewing leading local Congress men and others , including Mahomed Hashim Gazdar of the Sind United Party and Sheikh Abdul Majid, Parliamentary Secretary to the Chief Minister. He also addressed about five hundred students of the Dayaram jethmal Sind College, under the Presidentship of  the Principal, when he told them that freedom was not far off if students would preach the lesson of freedom in the villages. He also addressed a meetin of the Anjuman-e Afghan at Kiamari but refused to accept a casket of Rs 150, and then proceeded to the Ladies Industrial Club where he advised Amil ladies to propagate the Congress creed. The last function was a public meeting of about one thousand five hundred persons where he advocated Hindu-Meslem Unity. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 19th May 1937 Fortnightly report for the first half on May 1937].

    Khan Abdul Ghafar Khan visited Hyderabad on the 3rd October and made speeches more or less anti-British in tone at the various functions organized by the Congress in honour of his visit. He blamed the British for the British for the attack at Usta on Dr. Choithram P. Gidwani and Mahomed Amin Khoso, for the communal feeling in India and for the dacoities and kidnapping of women and children on the frontier. He remarked that Indians numbered thirty-five crores, yet the British would have had a harder task to perform if thirty-five crores of donkeys instead of human beings had had to be controlled. The Khan left Hyderabad en route to Wardha the same evening. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 17th October 1939 Fortnightly report for the First half of October 1939]. 

     

    Bhulabhai J.Desai, M.L.A.(Central).

    Mr. Desai paid a visit to the Province in connection with the above Conference and during his stay of six day he visited Mirpurkhas, Hyderabad. Kotri, Sukkur, Chak, Shikarpur,Jacobabad,Rohri,Lankana, Mohen-jo-daro and Karachi. He was accorded an enthusiastic reception by the congress wherever he went and the Municipalties of Mirpurkhas, Kotri, Shikarpur, Rohri and Lankana presented him with addresses of welcome. He attended a large number of public functions and meetings, including one at the local College, at which the audiences varied from four hundred to two thousand. In his speeches he emphasised the necessity for having one language throughout India and he condemned Communalism and Federation. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 19th May 1937 Fortnightly report for the first half on May 1937].

    Mr. Munshi.

    Mr. and Mrs. Munshi arrived at Karachi on the 29th December 1937 in connection with the Gujrati Literary Conference. On arrived they were met by the local congress and during their stay here attended several public functions at which the attendance varied from eighty to two thousand. Mr. Munshi was presented with a civic address by the Karachi Municipal Corporation. In the course of his speeches Mr. Munshi stressed the necessity for making Hindi the lingua – franca for India and urged the people of Sind to popularies Hindi in their province and to enter the congress fold. He advocated the formation of a congress ministry in Sind and was confident that such a ministry could be established in the future. [SourceNo. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 19th May 1937 Fortnightly report for the first half on May 1937].

     

    Subhas Chandra Bose.

    The fortnight was comparatively quiet except for the visit of Mr. Subhas Chandra Bose, President of the Indian National Congress. He arrived at Karachi by air on the 3rd December and left on the 7th December. During his short stay he toured for 2 days in the interior of Sind. Rousing receptions were accorded to him at all the places, and at Karachi he addressed a large gathering of about 10,000 persons and also received a civic address form the Karachi Municipal Corporation. [SourceNo. P-25-h(s)/38, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 16th December 1938 Fortnightly report for the First half of December 1938].

    Vallabhbhai Patel and Mr. Kirpalani.

    1. Karachi was the scene of great political activity during the fortnight. The vivit of Mr.Vallabhbhai Patel and Mr. Kirpalani on the 23rd August, and of Moulana Abdul Kalam Azad of the 26th August in response to the invitation of the Congress Party caused  great flutter in the Congress circles. A warm reception was accorded to them and several meeting were organised in their honour. The Karachi Municipal Corporation presented an address of welcome to them on the 27thAugust. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 2nd September 1938 Fortnightly report for the Second half of August 1938].

    2. During his stay, Mr. Vallabhbhai Patel had prolonged conversations with the local Congressmen and leaders of all the groups in the Provincial Assembly, including the Chief Minister and the Minister, Public Works Department, over the political situation. Moulana Abdul Kalam Azad also held  discussions with some of the prominent Congressmen and other members of the Assembly, but no final conclusions were reached on the assessment question, and other issues raised by the Congress Party. Before their departure on the 29th August, Mr. Vallabhbhai Patel and Moulana Abdul Kalam Azad issued a joint statement which has appeared in the press. All eyes are-now turned to Shegaon, where Mr. Vallabhbhai Patel and Moulana Abdul Kalam Azad have gone to consult Mr. Gandhi. The situation remains unchanged, but it is expected that the decision of the All-India Congress Parliamentary Board will clarity it within the next few days. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 2nd September 1938 Fortnightly report for the Second half of August 1938].

    Madansingh Malsingh.

    Another notable visitor to Sind during the fortnight was Mr. Madansingh Malsingh, an extremist of the Punjab, who was invited to Karachi by the Sikhs in connection with the Akal Bunga disputr, reference to in my letter of the 19th July. Mr. Madansingh addressed two meetings on the 25th and 26th August, urging the Sikhs of Karachi to resist any attempt to make a road through the Akal Bunga and promising them the support of the Sikha of the Punjab. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 2nd September 1938 Fortnightly report for the Second half of August 1938].

    Asaf Ali.

    Mr. Asaf Ali, M.L.A. (Central) of Delhi, in reply to an address given to him by the Karachi Municipal Corporation, said that the freedom of the country was the most important problem which faced them, and the appealed to his audience to fight for it. In an interview with local journalist, he expressed the view that if England did not concede the demands of India, the Congress knew how to deal with the situation. He added that there were many princes who were willing to become constitutional rulers, but that the British power did not like to lose its hold on India. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 22nd December 1939 Fortnightly report for the First half of December 1939].

    Khan Abdul Qayoom.

    Khan Abdul Qayoom, M.L.A.(Central), has completed his enquires into the Sukkur riots on behalf of the Congress. It is apprehended that while not prepared to throw the whole blame on the Muslim League, he will join with the local Congress party in condemning Government and its officers. [Source No. P-25-h(s)/37, Home Department (Special), Sind Secretariat, Karachi, 18th January 1940 Fortnightly report for the First half of January 1940].

    Dr. Muhammad Ashraf.

    Dr. Muhammad Ashraf of the United Provinces visited Karachi and exchanged views with prominent local Congressmen. He emphasized that India had a golden opportunity and that it should not be lost. He praised sociafism and advocated a socialistic system for India and exhorted the Congressmen to take interest in labour movements and organize “kisan sabhas. A Satyagraha Camp was held from the 30th June to the July at Nawabshah, but created very little enthursiasm among the people the audience was prior Daily parades, flag salutations and spinning were the main feature of the camp. Dr. Popatlal A. Bhoopatkar has been elected President of the Karachi Satyagraha Committee, with Mr. Motiram Assandas as Secretary. A Volunteer Dal has been formed in Mirpurkhas, Thar Parker district. It is open to all castes and its object is to train young men for defending villages. Parades are held every evening.[Source Government of Sind Home Department (Special) No. P-25-H(S) 40. Sind Secretariat, Karachi, 22nd July1940. Fortnightly Report for the first half of July 1940].

     

    Moulana Abul Kalam Azad

    Political attention is at present focussed on Moulana Abul Kalam Azad, the All-India Congress President. He arrived at Karachi on the 11th November and during his stay has met the Hon’ble Ministers, prominent Congressmen and other persons. No tangible results of his visit are yet apparent. [Source Government of Sind Home Department (Special) No. P-25-H(S)/40. Sind Secretariat, Karachi, 21th  November 1940. Fortnightly Report for the First half of November 1940].

    Mrs. Rameshwari Nehru.

     Mrs. Rameshwari Nehru and Mr. A.V. Thakur Vice President and Secretary of the All-India Harijan Shevak Sangh, paid a visit to Mirpurkhas, Hyderabad and Karachi. At Mirpurkhas a Harijan Conference was held on the 3rd and 4th October, in which speeches advocating the uplift of Harijans, temperance and removal of untouchability were made. At Hyderabad three public meetings were held. At Karachi a Harijan Conference was held on the 8th and 9th October, attended by about 500 persons mostly caste Hindus. Mrs. Nehru stated that the Government of Sind have not done enough in the cause of Harijan uplift. She suggested that an officer should be appointed by the Government of Sind to work for the social and political uplift of Harijans.[Source Government of Sind Home Department (Special) No. P-25-H(S)/40. Sind Secretariat, Karachi, 19th  October 1940. Fortnightly Report for the First half of October 1940].

     

     

  • SINDH HARI PARTY

    هاري انقلاب سلسله

     

    The Constitution of the SINDH HARI PARTY

    هاري حقدار زنده باد!    انقلاب زنده باد!

    سنڌ هاري پارٽي جو آئين

    هاري دارالاشاعت:

    حيدرآباد (سنڌ)

    جاري: 1949ع

    (8 آنا)

    رئيس حيدربخش الهداد خان جتوئي ”هاري حقدار (اليڪٽرڪ) پرنٽنگ پريس“، رسالا روڊ، حيدرآباد سنڌ مان ڇپي. ”هاري دارلاشاعت“، رسالا روڊ، حيدرآباد (سنڌ) مان شايع ڪيو.

    سنڌ هاري پارٽي جو آئين

    سنڌ پراونشل هاري ڪاميٽيءَ جو سڌاريل ۽ منظور ڪيل، حيدرآباد سنڌ، 6 نومبر 1948ع.

    قلم پهريون

     نالو

    تعليم جو نالو سنڌ هاري پارٽي آهي (جنهن کي هن کانپوءِ پارٽي ڪري سڏيو ويندو)

    قلم ٻيو

    حد عمل

    پارٽي جو عمل سڄي سنڌ سان لاڳو آهي ۽ ان ۾ ڪراچي شهر ۽ خيرپور رياست به اچي وڃن ٿا (جن کي ضلع شمار ڪيو ويندو).

    نوٽ: پارٽي سنڌ جي هارين جي عوامي جماعت آهي ۽ ان ۾ اهي دهڻائي ضرور به اچي وڃن ٿا.

                                         (ب) هارين ڏانهن خطاب هاري ۽ زميندار

    هاري طبقي جي فائدو انهيءَ ۾ آهي ته هاريءَ کي بٽئي ۾ ٻه حصا ملن زميندار کي هڪ حصو، هاريءَ کان بيگر ۽ ڇيڙ نه وٺجن؛ زمين تي هاريءَ جو موروثي حق رهي….

    زميندار طبقي جو فائدو ۽ منشا اها آهي ته زميندار کي بٽٿي ۾ اڌ کان به زياده حصو ملي، جيئن وڻيس تيئن هڪ هاريءَ کي زمين تان لوڏي ٻئي کي بيهاري؛ هارين کي ڇيڙ بيگر ۾ وهائي…..

    هاري جيڪڏهن ٽينسي (موروثي هارپ) حق لاءِ طلب ڪري ٿو ته زميندار ان جي مخالفت ڪري ٿو. ڇاڪاڻ ته انهيءَ ۾ سندس طاقت سگهجي ٿي ۽ هاريءَ کي طاقت ملي ٿي.

    زميندار جي هٿ ۾ دولت آهي؛ زميندار جي هٿ ۾ حڪومت آهي؛ عملدار پوليس سڀ زميندار سان ٻڌل آهي. لازمي طرح هاري طبقو هر نموني ۾ رهڙجي رهيو آهي.

    هاري حقيقي طاقت جو مالڪ آهي

    دنيا جي تمام پيداوار انساني محنت جي ذريعي وجود ۾ اچي ٿي. پوک، اناج ڪپهه هاريءَ جي پورهئي جي پيدائش آهي. زميندار هر ڪاهيندو آهي؟ نه لابارو ڪندو آهي؟ نه، ڳالهه ڳاهيندو آهي؟ نه، انهيءَ پنهنجن پنهنجن علحدين جماعتن کي پارٽيءَ سان ملحق ڪرائين.

    قلم ٽيون

    مقاصد

    پارٽيءَ جو مقصد آهي نه هارين کي زميندارن ۽ سرمائيدار طبقي جي مالي ۽ سياسي لٽ ۽ استعمال کان آزاد ڪيو وڃي ۽ ٻين طبقا تي جمهوري جماعتن سان گڏجي سنڌ ۽ پاڪستان ۾ مڪمل قومي آزادي ۽ جمهوريت قائم ڪئي وڃي (جيڪا انگريز ڪامن ويلٽ کان جدا ۽ آزاد هجي) ۽ جنهن ۾ تمام اقتصادي ۽ سياسي طاقت محنت ڪش عوام جي هٿ ۾ رهي.

    (الف)- پارٽيءَ جو آخري مقصد آهي ته:

    1.زمينداري ۽ جاگيرداري سرشتي کي ختم ڪيو وڃي؛

    2. پوک ڪندڙ هاريءَ کي زمين جو مالڪ قبول ڪيو وڃي؛

    3. تمام زمين کي قومي ملڪيت ٺهرايو وڃي (بغير عيوضي جي)؛ ۽ پوءِ

    4. زراعت جي پراڻن نمونن کي ڇڏي مشين (ٽريڪٽر وغيره) جي بنياد تي اجتماعن طرح زراعت ڪئي وڃي.

    (ب) مٿين مقصدن کي حاصل ڪرڻ لاءِ پارٽيءَ جا هيٺيان فوري مطالبا آهن:

    1. سڀني هارين کي يڪدم دائمي ۽ موروثي ”ٽينسي حق“ ڏنو وڃي، جنهن موجب زميندار هارين کي زمين تان زبردستي بيدخل ڪري نه سگهن؛

    2. ننڍن کاتيدارن کي ڍل کان آزاد ڪيو وڃي ۽ صرف جائزو ورتو وڃي، جنهن جو اندازو واهن جي خرچ جيترو هجي؛

    3. جن زميندارن جي سالياني پيدائش پنج هزار رپين کان مٿي آهي انهن تي ”ايگريڪلچرل انڪم ٽئڪس“ بست ڪئي وڃي؛

    4. سڀ سرڪاري زمينون فقط هارين کي ۽ ”هارپ گرانٽن“ جي صورت ۾ ڏنيون وڃن؛

    5. سڀ جاگيرون رد ڪري انهن زمينن تي پوک ڪندڙ هارين جو موروثي حق تسليم ڪيو وڃي.

    تشريح 1- ”هاري“ معنيٰ اهو شخص يا سندس گهر جو پاڻي جنهن جو گذران اڪثر پوک تي يا زراعتي ضروري آهي، يا ديهاتي ايراضيءَ ۾ مزوريءَ ئي آهي.

    تشريح: ”جمهوريت“ معنيٰ عوام جي حڪومت ۽ ان جو مدار هن بنيادي اعتقاد تي آهي ته-

    (الف) سڀ انسان يڪسان ڄمن ٿا؛

    (ب) هر انسان کي ڪجهه حقوق آهن جي هن کان کسي نه ٿا سگهجن ۽ اهي آهن زندگي، آزادي خوشنودي جي تلاش؛

    (ج) انسانن ۾ اها اهليت آهي ته هو پاڻ تي حڪومت ڪري سگهن.

    جمهوريت مان مراد آهي ته:

    1.سموري سياسي طاقت جا مالڪ عوام آهن ۽ عوام اها طاقت پنهنجي نمائندن جي ذريعي عمل ۾ آڻين ٿا ۽ عوام کي حق آهي ته هو پنهنجي نمائندن کي ڪنهن به وقت معزول ڪري سگهن.

    2. هرهڪ مرد توڙي عورت کي جنهن جي عمر 18 سالن کان گهٽ ناهي، ۽ پاڳل ناهي، ان کي ڪنهن به ذات يا قوم يا مذهب جي امتياز کانسواءِ ووٽ جو حق آهي.

    3. ووٽ مخثي ۽ آزاد ۽ قانون ساز جماعتن لاءِ سڌو هوندو.

    4. هيٺيون آزاديون ملڪ جي هر هڪ باشنده جي حق ۾ تسليم شده آهن. ضمير جي آزادي؛ زبان يعني اظهار خيال جي آزادي، پريس جي آزادي، جماعت بندي جي آزادي، جلسي جي آزادي، مظاهري جي آزادي.

    تشريح: 3 ”ننڍو کاتيدار“ معنيٰ ساريال آزادي جي حالت ۾ 12 ايڪٽن، خشڪ پوک جي حالت ۾ 24 ايڪڙن، جو مالڪ.

    قلم چوٿون

    عمل جو طريقو

    پنهنجي مقصدن جي حصول لاءِ پارٽي هارين کي سندن فوري طلبن جي بنياد تي تنظيم ۾ آڻيندي ۽ سڀ ڪنهن ممڪن آئيني طريقن سان جدوجهد قائم رکندي جيستائين پنهنجي منزل مقصود تي پهچي.

    قلم پنجون

    تعمير

    پارٽي هيٺين شاخن ۽ فردن مان مرڪب ٿيندي:-

    1.ابتدائي هاري شاخون ۽ سندن ڪاروباري ڪاميٽيون؛

    2. ضلع هاري شاخون ۽ سندن ڪاروباري ڪاميٽيون؛

    3. سنڌ هاري ڪاميٽي؛

    4. سنڌ هاري ڪائونسل؛

    5. سنڌ هاري پارٽي جي سالياني ڊيليگيشن جي ڪانفرنس.

    نوٽ 1. هارين جي غرضن کي بهتر نموني سرانجام ڪرڻ لاءِ ضلع هاري شاخن کي اختيار آهي هو درميانه هاري شاخون برپا ڪن، مثلن: تعلقي هاري شاخون يا دهئاني هاري شاخون.

    نوٽ 2: ضلعن ۽ تعلقن مراد معمولي طرح روينيو کاتن جا ضلعا ۽ تعلقا آهن.

    قلم ڇهون

    ميمبري

    فقره 1: ڪو به هاري جو 18 سالن کان گهٽ عمر جو ناهي ۽ جو پارٽيءَ جا اصول قبول ڪري ٿو ۽ ان جي ضابطي هيٺ ڪم ڪرڻ لاءِ تيار آهي سو مقرر فارم (ضميمه الف) ۾ درخواست ڪرڻ تي ۽ چار آنا ساليانا چندي ڏيڻ تي سنڌ هاري پارٽي جي ڪنهن به ابتدائي هاري شاخ جو ميمبر ٿي سگهي ٿو.

    فقره 2: ڪا به ابتدائي هاري شاخ ڪنهن به شخص کي (جو ڪنهن به زمينداري جماعت جو ميمبر يا همدرد نه آهي ميمبر ڪري سگهي ٿي، جيڪڏهن اهو شخص سنڌ هاري پارٽيءَ ۾ ڪم ڪرڻ چاهي ٿو ۽ فقره 1 موجب ميمبريءَ لاءِ دخواست ڪري ٿو.

    فقره 3: ڪو به ماڻهو هڪ کان وڌيڪ ابتدائي هاري شاخ ۾ ميمبر ٿي نه ٿو سگهي.

    فقره 4: ڪو به ميمبر، جنهن سنڌ هاري ڪائونسل جي مقرر ٿيل تاريخ اندر پارٽيءَ جو ساليانو چنده ادا نه ڪيو آهي سو پارٽيءَ جي ڪنهن به چونڊ ۾ حصو ٿي نه ٿو سگهي، نڪو پارٽيءَ يا ان جي ڪنهن به شاخ جي چونڊ واري جڳهه لاءِ اميدوار بيهي سگهي ٿو.

    فقره 5: معمولي طرح پارٽيءَ جو سال 1 اپريل کان شروع ٿئي ٿو ۽ ٻئي سال جي 31 مارچ تي ختم ٿئي ٿو. ميمبري جو ساليانو چند 1 اپريل کان ڏيڻ جوڳو ٿئي ٿو.

    فقره 6: ڪو به شخص جو ڪنهن به ابتدائي هاري شاخ جو ميمبر ناهي سو ڪنهن به چونڊ واري جڳهه تي چونڊ جي نه ٿو سگهي.

    قلم ستون

    ابتدائي هاري شاخون

    فقره 1: سنڌ هاري پارٽي جي سڀ کان هيٺين شاخ ابتدائي هاري شاخ آهي، جنهن جو دائرو ڳوٺ يا شهر يا ڳوٺن جو ميڙ هوندو جنهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ هڪ هزار ماڻهو رهندا هجن. ابتدائي هاري شاخ تيستائين تسليم نه ڪئي ويندي جيستائين گهٽ ۾ گهٽ پنجاهه ميمبر داخل نه ٿيا هجن.

    فقره 2: جيئن به ڪا ابتدائي هاري شاخ قائم ٿئي، ائين تيئن ان بنسبت تفصيل سنڌ هاري پارٽي آفيس ڏانهن موڪلڻ کپي.

    فقره 3: سنڌ هاري پارٽي ڪنهن به ابتدائي هاري شاخ جو الحاق منظور ڪري، ان لاءِ ضروري آهي ته هر سال تعلق رکندڙ ضلع هاري ڪاميٽي سنڌ هاري آفيس کان مقرر تاريخن اندر ضلع اندر نين شاخن بابت تفصيل موڪلي ڏئي ۽ ان ڏانهن ساليانو چنده جو حصو نه موڪلي ڏئي.

    فقره 4: ڪا نه هاري تنظيم جا انهيءَ هنڌ ٺاهي وئي آهي جتي ڪا به ابتدائي هاري شاخ برپا ٿيل نه آهي، سا هيٺين شرطن جي تعميل سان سنڌ هاري پارٽي سان ملحق ٿي سگهي ٿي:

    (الف) الحاق لاءِ درخواست مقرر فارم ضميمه ب سنڌ هاري پارٽي آفيس ۾ مقرر تاريخ اندر ڪرڻ گهرجي ۽ ان ۾ ضروري تفصيل ڏيڻ گهرجي ۽ هي اظهار ڪرڻ گهرجي ته درخواست ڪندڙ شاخ سنڌ هاري پارٽي جي آئين ۽ انتظام مقصدن جي پابند رهندي.

    (ب) سنڌ هاري ڪائونسل کي اختيار آهي ته قلم 1 هيٺ الحاق منظور ڪري.

    (ج) درخواست ڪندڙ شاخ اهي شرط جي سنڌ هاري ڪائونسل نافذ ڪري، انهن کي قبول ڪندي.

    (د) سنڌ هاري ڪائونسل جي منظوريءَ تي ۽ مٿانهين شاخن کي ميمبري في جي حصا ڏيڻ کانپوءِ درخواست ڪندڙ شاخ تعلق رکندڙ ضلع هاري شاخ هيٺ ابتدائي هاري شاخ شمار ڪئي ويندي.

    فقره 5: ابتدائي هاري شاخ کي هڪ ڪاروباري ڪاميٽي ٿيندي جنهن ۾ هيٺيان عهديدار ٿيندا: پريزيڊنٽ، وائيس پريزيڊنٽ، سيڪريٽري، خزانچي ۽ 5 کان 8 تائين ميمبر. اها ڪاروباري ڪاميٽي سا سال چونڊي ويندي ۽ اهو لحاظ رکيو ويندو ته جيترو ٿي سگهي اوترو ڪاميٽيءَ تي هر ڳوٺ مان نمائندا هوندا.

    فقره 6: ڪاروباري ڪاميٽي ابتدائي هاري شاخ ۽ ٻين مٿانهين هاري شاخن جي فيصلن جي تعمير ڪندي. اهو عام طرح هيٺين ڪمن لاءِ ذميوار رهندي:

    (الف) هارين جي بهبوديءَ لاءِ ڪوشش ڪرڻ ۽ سندن روزمره جي ظلمن ۽ ضرورتن جي پوئيواري ڪرڻ؛

    (ب) هارين جي تڪرارن جا فيصلا ڪرڻ؛

    (ج) هر ممڪن ڪوشش ڪرڻ جيئن هارين ۾ به پنهنجو طبقاتي شعور وڌي ۽ اتحاد اچي ۽ سندن نه اخلاقي وڌي.

    قلم اٺون

    ضلع هاري شاخون

    فقره 1: ضلع هاري شاخ تڏهن قائم ٿيندي جڏهن گهٽ ۾ گهٽ پنج ابتدائي هاري شاخون ان ضلع ۾ برپا ٿيون هونديون.

    فقره 2: ابتدائي هاري شاخن جا چونڊيل ابتدائي ڊيليگيٽ ۽ ٻيا عيوضي جيئن هر هڪ تعلقي مان اٽڪل 3 نمائندا هجن، انهن مان ضلعي داري شاخن ٺهندي.

    فقره 3: ضلعي هاري شاخ جي هڪ ضلع هاري ڪاميٽي هوندي، جنهن جا هيٺيان عهديدار هوندا: پريزيڊنٽ، وائيس پريزيڊنٽ، سيڪريٽري، خزانچي ۽ وڌ ۾ وڌ ٻيا ٻاره ميمبر (جيئن ڪوشش ڪري هر هڪ تعلقي کي نمائندگي ملي). ڪاميٽي جي چونڊ هر سال ضلعي هاري ڪانفرنس ۾ ڪئي ويندي.

    فقره 4: ضلع هاري ڪاميٽي عام طور هيٺين ڳالهين لاءِ ذميوار رهندي:

    (الف) ابتدائي هاري شاخن جي باقاعده ۽ موثر ڪم ڪار هلائڻ لاءِ؛

    (ب) پارٽيءَ جي حڪمت عملي ۽ پروگرام جي بجاآوريءَ لاءِ؛

    (ج) ضلع اندر هارين جي مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ.

    قلم نائون

    نمائندگي

    فقره 1: هر هڪ ابتدائي هاري شاخ کي پارٽيءَ جي بنيادي فرد جي حيثيت ۾ نمائندگي جو حق آهي. انهيءَ مقصد لاءِ هر ابتدائي هاري شاخ تعلق رکندڙ ضلع هاري ڪانفرنس لاءِ پنهنجو ڊيليگيٽ (هڪ يا وڌيڪ) چونڊيندي جنهن کي ”ابتدائي ڊيليگيٽ“ چئبو آهي. ضلع هاري ڪانفرنس ۾ اهي ابتدائي ڊيليگيٽ سنڌ هاري پارٽي جي ساليانه ڪانفرنس لاءِ ڊيليگيٽ، سنڌ هاري ڪاميٽيءَ جا ميمبر ۽ پارٽيءَ جو پريزيڊنٽ چونڊيا ويندا.

    فقره 2: ضلعن مان ساليانه اجلاس جا ڊيليگيٽ ۽ سنڌ هاري ڪاميٽيءَ جا ميمبر مجمعي چونڊ نموني چونڊيا ويندا.

    تشريح: ”مجمعي چونڊ“ جي معنيٰ ته جيڪڏهن هڪ سئو ميمبرن کي 5 ڊيليگيٽ چونڊڻ آهن ته هر هڪ ميمبر کي 5 ووٽ آهن. اهو ميمبر چاهي ته پنج ووٽ هڪ اميدوار کي ڏئي يا ٻن ٽن، چئن يا پنجن اميدوارن کي ڏئي.

    فقره 3: ابتدائي ڊيليگيٽ هر هڪ ابتدائي هاري شاخ کي حق آهي ته اوهر سئو ميمبرن، يا ان جي حصي، پٺيان هڪ ابتدائي ڊيلگيٽ چونڊي.

    فقره 4: سنڌ هاري ڪانفرنس لاءِ ڊيليگيٽ: پارٽيءَ جي سالياني اجلاس لاءِ هر هڪ ضلعي مان وڌ ۾ وڌ ڊيليگيٽ هيٺين موجب چونڊجن:-

    ضلع                                          تعداد ڊيلگيٽ

    1. حيدرآباد                                  25

    2. ٺٽو                                        25

    3. دادو                                       25

    4. لاڙڪاڻُو                                 25

    5. سکر                                      25

    6. جيڪب آباد                              25

    7. نوابشاهه                                 25

    8. ٿرپارڪر                                25

    9. ڪراچي اراضي                       25

    10. خيرپور رياست                       25

    نوٽ: ضلعي سانگهڙ جا تعلقا پراڻي نموني نوابشاهه ۽ ٿرپارڪر ضلعن ۾ شمار ڪرڻ گهرجن.

    فقره: سنڌ هاري ڪاميٽي ميمبر: هر هڪ ضلعي مان سنڌ هاري ڪاميٽي جي ميمبرن جو تعداد هن بنياد تي ٿيندو ته ان ضلعي مان ساليانا ڪانفرنس جي هر هڪ چئن ڊيليگيشن (يا ان جي حصي پٺيان هڪ ميمبر چونڊيو ويندو).

    قلم ڏهون

    ابتدائي ڊيليگيشن جي چونڊ

    فقره 1: ضلع ۾ هر هڪ ابتدائي شاخ (قلم ۽ هيٺ ان ضلعي جي ابتدائي ڊيليگيشن جي ساليانا ڪانفرنس لاءِ پنهنجي حصي جا ڊيليگيٽ چونڊيندي.)

    فقره 2: ضلع هاري ڪانفرنس جي نشت کان گهٽ ۾ گهٽ 15 ڏينهن اڳ ابتدائي ڊيليگيٽ چونڊيا ويندا.

    فقره 3: ابتدائي هاري ڪاميٽي پنهنجي ميٽنگ لاءِ گهٽ ۾ گهٽ هڪ هفتي جو اطلاع ميمبرن کي ڏيندي.

    قلم يارنهون

    ضلع هاري ڪانفرنس ۽ چونڊون

    فقره 1: ساليانه اجلاس لاءِ ڊيليگيشن جي چونڊ هيٺين طرح ٿيندي:-

    (الف) سالياني اجلاس جي پريزيڊنٽ جي چونڊ لاءِ سڏايل ضلعي جي ابتدائي ڊيليگيٽن جي ضلع هاري ڪانفرنس ۾ ابتدائي ڊيليگيٽ پاڻ منجهائڻ (قلم 10 هيٺ) ساليانه اجلاس لاءِ ڊيليگيٽن جو گهرايل انداز چونڊيندا ۽ ووٽ مجمعي چونڊ رستي ورتا ويندا.

    (ب) چونڊيل بيهڻ وقت هر هڪ اميدوار تعلق رکندڙ ضلعي هاري ڪاميٽي وٽ هڪ روپيو ڊپازٽ رکندو، جو ڪامياب اميدوار جي حالت ۾ سنڌ هاري آفيس ڏانهن ڊيلگييشن في جي صورت ۾ موڪليو ويندو ۽ ناڪامياب اميدوار جي حالت ۾ ضلع فنڊ ۾ جمع ڪيو ويندو.

    فقره 2: سنڌ هاري ڪاميٽي ميمبرن جي چونڊ هيٺين طرح ٿيندي:-

    (الف) ضلعي ابتدائي ڊيليگيٽن جي ساڳئي ڪانفرنس ۾ ابتدائي ڊيليگيٽ ساليانه سنڌ هاري اجلاس لاءِ باقاعده چونڊيل ڊيليگيٽن مان ضلع طرفان سنڌ هاري ڪاميٽي جي گهربل ميمبرن جو انداز چونڊيندا (قلم 9 هيٺ) ووٽ مجمعي چونڊ رستي ورتا ويندا.

    (ب) چونڊ لاءِ بيهڻ وقت هر هڪ اميدوار تعلق رکندڙ ضلع هاري ڪاميٽي وٽ هڪ روپيه ڊپازٽ، جو ڪامياب اميدوار جي حالت ۾ سنڌ هاري ڪاميٽي ميمبري في شمار ٿيندو ۽ ناڪامياب اميدوار جي حاسلت ۾ ضلع هاري فنڊ ۾ جمع ٿيندو.

    فقره 3: ساليانه اجلاس جي پريزيڊنٽ جي چونڊ هيٺين طرح ٿيندي:

    (الف) ڪنهن به ضلعي مان ڪي به پنج يا وڌيڪ ابتدائي ڊيليگيٽ، ابتدائي ڊيليگيٽ ٿي چونڊجڻ بعد سڄي سنڌ ۾ ڪنهن به ابتدائي ڊيليگيٽ کي ساليانه ڪانفرنس جي اجلاس جي پريزيڊنٽتيءَ لاءِ اميدوار نامزد ڪري سگهن ٿا ۽ هڪ مقرر ڪيل تاريخ اندر ان جو نالو پارٽيءَ جي جنرل سيڪريٽريءَ کي ڏيئي سگهن ٿا.

    (ب) جنرل سيڪريٽري مختلف ضلعن مان آيل اميدوارن جي نالن جي فهرست سڀني ضلع هاري آفيس ڏانهن موڪليندو ۽ وقت مقرر ڪندو جنهن اندر ابتدائي ڊيليگيٽ پنهنجي ضلع ڪانفرنس ۾ گڏ ٿي اميدوارن مان ڪنهن کي به پريزيڊنٽي لاءِ ووٽ ڏيندا.

    (ج) هڪ مقرر تاريخ اندر ضلع هاري ڪاميٽي هر هڪ اميدوار جي فائدي ۾ ووٽن جي نتيجي جو اطلاع سنڌ هاري آفيس کي ڏيندي.

    (د) سڀني ضلع هاري شاخن جي اطلاع موجب هر هڪ اميدوار جي فائدي ۾ ڏنل ووٽن ڳڻڻ کانپوءِ جنهن اميدوار جي فائدي ۾ سڀني کان گهڻا ووٽ ٿيا هوندا ان کي جنرل سيڪريٽري ”پريزيڊنٽ ايڪٽ“ ڪري ظاهر ڪندو.

    (هه) مٿين نموني ۾ سالياني اجلاس جو چونڊيل پريزيڊنٽ انهيءَ سال جو پريزيڊنٽ ٿي ڪم ڪندو ۽ پنهنجو صدارتي خطبو پڙهندو ۽ اجلاس ۾ پارٽيءَ جي غور ۽ ويچار جي رهنمائي ڪندو.

    (و) جيڪڏهن ڪنهن به سبب پريزيڊنٽ حالت ۾ سنڌ هاري ڪاميٽي پنهنجي ميبرن مان ڪنهن به هڪڙي کي چيئرمين چونڊيندي جو اجلاس جي ڪارروائي ۽ سبجيڪٽس ڪاميٽيءَ جو ڪم هلائيندو.

    (ز) جيڪڏهن ڪن سببن ڪري پريزيڊنٽ جو عهدو خالي ٿئي نه سنڌ هاري ڪاميٽي پنهنجن ميمبرن مان هڪڙي کي پريزيڊنٽ چونڊيندي.

    (ح) ساليانه ڪانفرنس جو پريزنڊنٽ ايندڙ سال لاءِ سنڌ هاري پارٽي، سنڌ هاري ڪاميٽي: سنڌ هاري ڪائونسل جو پريزيڊنٽ ٿي ڪم ڪن؛ جيستائين ڪو نئون پريزيڊنٽ چونڊيو وڃي ۽ پنهنجو عهدو سنڀالي وٺي.

    قلم ٻارهون

    ساليانه اجلاس

    فقره 1: پارٽيءَ جو ساليانو اجلاس ان اجلاس لاءِ چونڊيل ڊيليگيٽن مان مرتب ٿيندو ۽ ان ۾ سنڌ هاري ڪاميٽيءَ جا ميمبر ۽ پريزيڊنٽ به شامل ٿيندا.

    فقره 2: چونڊن کانپوءِ يڪدم ضلع هاري ڪاميٽين پنهنجن ضلعن مان چونڊيل ڊيليگيٽن جي فهرست سنڌ هاري پارٽيءَ جي جنرل سيڪريٽري ڏانهن ۽ ايندڙ اجلاس جي مرحبا ڪاميٽي ڏانهن موڪلينديون.

    فقره 3: جنرل سيڪريٽري کي ۽ ان جي رضامنديءَ سان مرحبا ڪاميٽيءَ کي اختيار آهي ته دوستانه جمهوري جماعتن جي عيوضين کي اجلاس ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ همدرد ڊيليگيٽن جي صورت ۾ دعوت ڏني. اهي ”همدرد ڊيليگيٽ“ غور ويچار ۾ حصو وٺي سگهن ٿا، پر کين ووٽ جو حق ڪو نه آهي.

    فقره 4: پارٽيءَ جو ساليانو اجلاس معمولي طرح مارچ يا اپريل ۾ ڪوٺايو ويندو. اجلاس جي جڳهه ۽ وقت جي مقرري سنڌ هاري ڪائونسل ڪندي.

    فقره 5: اجلاس کان پهريائين سنڌ هاري ڪاميٽي ۽ پريزيڊنٽ اليڪٽ جي صدارت هيٺ ۽ سبجيڪٽس ڪاميٽي جي حيثيت ۾ اجلاس جي ويچار ۽ فيصلي لاءِ ٺهرائن جي شڪل تيار ڪندي.

    فقره 6: سبجيڪٽس ڪاميٽيءَ سان ساڳيا قانون اڳ ٿيندا جهڙا سنڌ هاري ڪاميٽيءَ سان.

    فقره 7: اجلاس جي تمام ڪارروائي، مثن پارٽيءَ جي سالياني رپورٽ تي بحث ۽ فيصلا، چڪاس ڪيل حساب ڪتاب،آئينده سال لاءِ بجيٽ ايسٽمينٽ ۽ ٺهراءَ پريزيڊنٽ جي صدارت هيٺ ڊيليگيٽ هلائيندا ۽ ڊيليگيٽن کي هر آئيني حق هوندو ته هو ڪنهن به رٿ کي قبول ڪن، يا ان لاءِ درستگي ڪن يا ان کي رد ڪن. جيڪي به فيصلا جن کي ڊيليگيٽ قبول ڪيو آهي پارٽيءَ جا ٺهراءَ فيصلا سمجهيا ويندا ۽ ان جي تعميل لاءِ سڀ ميمبر ۽ شاخون ٻڌل آهن.

    فقره 8: اجلاس ۾ ٺهرائن جو اطلاع اجلاس کان گهٽ ۾ گهٽ ست ڏينهن اڳي پارٽي آفيس ۾ پهچڻ کپي، نه ته سواءِ سنڌ هاري ڪاميٽي جي خاص اجازت جي، جا جو اجلاس جي سبجيڪٽس ڪاميٽيءَ جي حيثيت ۾ ڏيئي سگهندي، آفيس اطلاع قبول نه ڪندي.

    فقره 9: جيڪڏهن ڪا نازڪ صورت پيدا ٿي پئي ۽ ان سبب ڪنهن سال ساليانه اجلاس منعقد ٿي نه سگهي ته انهيءَ حالت ۾ جيڪڏهن ممڪن ٿئي ته سنڌ هاري ڪاميٽيءَ گڏ ٿيندي ۽ اهو سڀ ڪندي جو معمولي حالتن ۾ پارٽي ٿي ڪري سگهي ٿي.

    فقره 10: پارٽي جو خاص اجلاس، ڪنهن خاص مطلب لاءِ، سنڌ هاري ڪائونسل ڪنهن به وقت سڏائي سگهي ٿي ۽ جيڪڏهن ڊيليگيٽن مان 30 في سيڪڙو يا سنڌ هاري ڪاميٽي جا 40 في سيڪڙو ميمبر لکت ۾ چاهين ته ضرور سڏايو ويندو. ان اجلاس جي جڳهه ۽ وقت جي مقرري سنڌ هاري ڪائونسل ڪندي.

    فقره 11: ساليانه اجلاس جو پريزيڊنٽ ان خاص اجلاس جي صدارت پڻ ڪندو ۽ گڏيل سالياني اجلاس وارا چونڊيل ڊيليگيٽ ان خاص اجلاس لاءِ نه ڊيليگيٽ ٿيندا ۽ ڪارروائي جا ساڳيا قانون عمل ۾ ايندا جهڙا ساليانا اجلاس ۾ ۽ ٺهراءَ ۽ فيصلا جيڪي ڊيليگيٽ قبول ڪندا انهن جي بجاآوري باقي عرصي لاءِ پارٽي جي سڀني شاخن ۽ بردن لاءِ فرض ٿيندي.

    فقره 12: جنهن ضلع ۾ سالياني ڪانفرنس ٿيندي تن ضلع جي هاري ڪاميٽي ڪانفرنس جو تمام بندوبست ڪندي ۽ ان خاطر ان کي اختيار آهي ته او هڪ مرحبا ڪاميٽي مرتب ڪري ۽ جنهن تي ابتدائي ميمبرن کانسواءِ ٻيا ماڻهو به کي سگهجن ٿا.

    قلم تيرهون

    سياسي ٺهراءُ

    جيڪي به سوال سنڌ هاري پارٽي جي فيصلي لاءِ ايندا اهي ووٽن جي اڪثريت موجب فيصلا ٿيندا، سواءِ انهن  سوالن جي قومن يا بين الاقوامي سياسياست سان گهڻو واسطو رکن ٿا ۽ انهن جو فيصلو 75 سيڪڙو اڪثريت سان ٿيندو.

    قلم چوڏهون

    سنڌ هاري ڪاميٽي

    فقره 1: سنڌ هاري ڪاميٽي جي ڪاروباري جماعت آهي ۽ جڏهن پارٽي اجلاس ۾ ناهي تڏهن ان جي اعليٰ ترين اختياري واري انجمن آهي.

    فقره 2: ڪاميٽي ساليانه ضلع هاري ڪانفرنس ۾ ابتدائي ڊيليگيٽن جي چونڊيل ميمبرن مان مرتب ٿيندي (جيئن قلم 11 فقره ۾ ڏيکاريل آهي) جي شخص اڳ پارٽيءَ جا پريزيڊنٽ ٿي رهيا آهن اهي عهدي جي لحاظ کان ڪاميٽي جا ميمبر ٿي رهندا، بشرطيڪ هن پنهنجي ابتدائي ميمبري جو ساليانو چندو ڏنو آهي.

    فقره 3: جيڪڏهن سال جي اندر ڪنهن به ميمبر جي جاءِ خالي ناهي ته ڪاميٽيءَ کي اختيار آهي ته اها جاءِ تعلق رکندڙ ضلع جي ڊيليگيٽن مان چونڊي ڀري.

    فقره 4: جيئن جيئن سنڌ هاري ڪائونسل چاهيندي ۽ ڪم از ڪم ٽن مهينن ۾ هڪ دفعو ڪاميٽي پنهنجي ميٽنگ ڪوٺائيندي.

    فقره 5: ڪاميٽي جي ميٽنگ لاءِ ضروري آهي ته جنرل سيڪريٽري صاف 15 ڏينهن جو اطلاع هر هڪ ميمبر کي ڏئي. تمام ضروري ميٽنگ لاءِ صاف ستن ڏينهن جو اطلاع ضروري آهي. اطلاع پوسٽ جي رستي ڏنو ويندو.

    فقره 6: ڪاميٽي جي پهرئين ميٽنگ ساليانه اجلاس جي هوندي يا ان کان هڪدم پوءِ ڪوٺائي ويندي، جنهن ۾ پريزيڊنٽ کانسواءِ ان جا ٻيا عهديدار چونـڊيا ويندا، يعني: وائيس پريزيڊنٽ (هڪ يا ٻه)، جنرل سيڪريٽري، جوائنٽ سيڪريٽري ۽ خزانچي.

    فقره 7: ڪاميٽي جو مدو انجي پهرين ميٽنگ کان شروع ٿيندو  ۽ جيستائين ڪاميٽي چونڊي وڃي ۽ ڪم شروع ڪري تيستائين هلندو.

    فقره 8: معمولي ميٽنگن جو ”ڪورم“ 15 ميمبر ۽ غير معمولي ميٽنگن جو ڪورم 10 ميمبر ٿيندو.

    قلم پندرهون

    سنڌ هاري ڪائونسل

    فقره 1: سنڌ هاري ڪائونسل پارٽي ۽ سنڌ هاري ڪاميٽي جي ننڍڙي ڪاروباري جماعت آهي جنهن کي اها ختياري سونپيل آهي ته اها پارٽي ۽ ڪاميٽي جي اصولن ۽ پروگرام کي عمل ۾ آڻي، قانون ٺاهي آئين جي معنيٰ سمجهائي، هاري شاخن جو منظور ڪري، ۽ پارٽيءَ جي انهن مسئلن جي پوئاري ڪري جيڪي وضاحت طلب هجني. ڪائونسل پنهنجي ڪارروائين لاءِ پارٽي جي سالياني اجلاس انهن ذميوار آهي.

    فقره 2: ڪائونسل جي ترڪيب سنڌ هاري ڪاميٽي جي عهديدارن مان (جيڪا ڪائونسل جا ۽ به عهديدار ئي هوندا) ۽ ستن ميمبرن مان ٿيندي جيڪا سنڌ هاري ڪاميٽي پنهنجي پهرين ميٽنگن ۾ چونڊيندي.

    فقره 3: پريزيڊنٽ کانسواءِ ڪنهن به عهديدار يا ڪاميٽي جي ميمبر جي استعيفيٰ جنرل سيڪريٽري جي معرفت پريزيڊنٽ ڏانهن ويندي. پريزيڊنٽ ان کي منظور ڪري سگهي ٿو ۽ اهڙي پڌرائي جنرل سيڪريٽري ڪندو. پريزيڊنٽ پنهنجي استعيفيٰ جنرل سيڪريٽري جي معرفت ڪائونسل ڏانهن موڪلي سگهي ٿو ۽ فقط ڪائونسل ان کي منظور ڪري سگهي ٿي.

    فقره 4: ميمبرن کي معمولي ميٽنگن جي حالت ۾ ڏهن ڏينهن جو اطلاع ۽ غير معمولي ميٽنگن جي حالت ۾ پنجن ڏينهن جو اطلاع ضروري آهي.

    فقره 5: ڪورم لاءِ پنج ميمبر ضروري آهن.

    قلم سورهون

    سنڌ هاري فنڊ

    فقره 1: آفيس جي خرچ لاءِ پارٽي ۽ ان جي هيٺين شاخن جي ڪم ڪار هلائڻ لاءِ پارٽي ۽ ان جون شاخون هارين ۽ ٻين ماڻهن کان چندو ۽ امداد ڪٺو ڪنديون.

    فقره 2: ميمبري في جا چار آنا هيٺين طرح تقسيم ٿيندا:-

    1.لعيق رکندڙ ابتدائي هاري شاخ ٻه آنا

    2. ساڳيو…………. ضلع……………. هڪ آنو

    3. سنڌ هاري آفيس…………………هڪ آنو

    فقره 3: ميمبري في کان علاوه چندي ۽ امداد جا پئسا سنڌ هاري آفيس ڏانهن موڪليا ويندا. سنڌ هاري ڪاميٽي ضرورتن موافق اهي پئسا مرڪز ۽ شاخن ۾ خرچ ڪندي.

    فقره 4: هر رقم جي خرچ لاءِ تعلق رکندڙ ڪاميٽي جي منظوري ضروري آهي.

    فقره 5: خاص ضروري حالتن هيٺ هيٺين موجب عهديدارن کي به اميد ڪاميٽيءَ جي منظوري جي خرچ ڪرڻ جو اختيار آهي:-

    نالو عهديدار جو خرچ ڪرڻ جي حد

    1.پريزيڊنٽ ابتدائي هاري ڪاميٽي 10 رپيا

    2. ساڳيو…… ضلع………………….25 رپيا

    3. ساڳيو………. سنڌ هاري پارٽي 50 رپيا.

    فقره 6: هر قسم لاءِ پئسن ڏيندڙ کي پارٽيءَ جي ڄاڻايل رسيد ڏيڻ کپي ۽ پئسن وٺندڙ کي رسيد ڏيڻ کپي، رسيد کانسواءِ پئسا نه ڏيڻ کپن.

    فقره 7: پارٽيءَ يا ڪنهن به شاخ جا پئسا هڪ سئو رپيا کان وڌيڪ جي حالت ۾ ڪنهن تسليم شده بينڪ يا پوسٽ آفيس ۾ رکيا ويندا. بئنڪ اڪائونٽ (حساب) پريزيڊنٽ ۽ سيڪريٽري جي گڏيل نالن ۾ کوليو ويندو ۽ چيڪ به ٻنهي جي صحيحن سان نڪرندا.

    قلم سترهون

    تڪرار ۽ انهن جو نبيرو

    فقره 1: عمومن قلم 6 ۽ خصوصن قلم 7 جي مقصدن لاءِ سڀ اختياريون سنڌ هاري ڪائونسل کي هونديون. جنهن موجب اهي سڀني هيٺين شاخن جي انتظام ۽ معاملن بابت جاچ ڪندي رهندي ۽ فيصلا ڪندي رهندي ۽ الحاق جون درخواستون منظور يا نامنظور ڪندي رهندي.

    فقره 2: سنڌ هاري ڪائونسل تعلق رکندڙ ضلع هاري ڪاميٽيءَ کان الحاق گهرندڙ جماعت ثابت هيٺين ڳالهين تي حقيقت وٺندي: درخواست ڪندڙ جماعت جي خلوص دلي، ان جي تنظيم جي طاقت، ان جي ميمبرن جو تعداد، هارين ۾ ڪم لاءِ ان جي طرز عمل، ان جو سنڌ هاري پارتي جي پروگرام ۽ ڪارروائين ڏانهن رخ.

    فقره 3: تڪرارن جو فيصلو: شخصي شڪايتن ۽ اهنجن دور ڪرڻ لاءِ تڪرارن جي فيصلي لاءِ سنڌ هاري ڪائونسل پارٽيءَ جي سڀ کا مٿانهين جماعت  آهي ۽ اها ضلعي هاري ڪاميٽي جي حڪم يا فيصلي جي برخلاف ڪنهن به شخصي ميمبر يا پارٽيءَ جي شاخ جون اپيلون ٻڌندي.

    قلم ارڙهون

    قوانين ٺاهڻ

    سنڌ هاري ڪائونسل کي اختيار آهي ته اها پارٽيءَ جي ضابطي برابر هلائڻ لاءِ ضلع هاري شاخن ۽ ٻين شاخن جي رهنمائي لاءِ، اليڪشن جي پوري طرح هلائڻ، تڪرارن جي فيصلي لاءِ ٻين معاملن لاءِ جي پارٽيءَ جي آئين يا فيصلن سان تعلق رکن ٿيون، انهن لاءِ ضرورت موافق قوانين ٺاهي، بشرطيڪ آهي پارٽيءَ جي آئين جي متضاد نه هجن.

    قلم اوڻيهون

    ضابطو

    فقره 1: سنڌ هاري پارٽيءَ جا سڀ ميمبر عمومن، ۽ مختلف شاخن جا عهديدار خصوصن ۽ پارٽيءَ جون سڀ شاخون پارٽي جي سڀني فيصلن سان ٻڌل رهنديون.

    فقره 2: پارٽيءَ جو ڪو به ميمبر يا شاخ جنهن لاءِ ثابت ٿئي ته ان معتمدا پارٽيءَ جي ڪارروائين يا هارين ۽ عوام جي خدمت ڪرڻ ۾ رنڊڪن وجهڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، يا پارٽيءَ ۾ ڪوڙا ميمبر داخل ڪيا وياآهن يا ڪنهن به ٻئي نموني ۾ عوام ۾ پارٽيءَ جو وقار گهٽايو آهي يا ڪو به قصور ڪيو آهي جو پارٽيءَ جي ضابطي جي انحرافي آهي؛ ته اهو ميمبر يا شاخ انتظامي قدم جي مستوجب ٿيندي جو قدم شاخ جي حالت ۾ معطلي يا رد الحاق ٿي سگهي ٿو ۽ ميمبر جي حالت ۾ معطلي يا عهدي يا ميمبري تان معزولي ٿي سگهي ٿي.

    فقره 3: انتظامي قدم ضلع هاري ڪاميٽي کڻي سگهي ٿي ۽ نه ان کان ڪا به هيٺين شاخ.

    فقره 4: سنڌ هاري ڪاميٽي يا ڪائونسل ڏانهن قدم جي سفارش، شڪايت جي سمورين حقيقتن سميت فقط ڪا شاخ ڪري سگهي ٿي ۽ نه شخصي طرح ڪو به ميمبر.

    فقره 5: جيئن ضلع هاري ڪاميٽي ڪو به انتظامي قدم کنيو هوندو تيئن يڪدم تمام معاملي جي ڪيفيت، جوابدار ڌر جو بچاءَ ۽ بيان ۽ اهي سبب جن جي بنياد تي فيصلو ڏنو ويو آهي سي سڀ سنڌ هاري ڪائونسل کي موڪليا ويندا.

    فقره 6: ڪو به ميمبر يا شاخ جنهن جي برخلاف انتظامي قدم کنيو ويو آهي ان کي تعلق رکندڙ ضلعي هاري ڪاميٽي معرفت سنڌ هاري ڪائونسل کي ٻن مهينن اندر اپيل ڪرڻ جو حق آهي.

    قلم ويهون

    آفيس ۽ ميٽنگون

    فقره 1: پارٽي جي شاخن ۽ فردن، ابتدائي هاري شاخن کان ويندي سنڌ هاري ڪائونسل تائين، سڀني کي باقاعده آفيس هئڻ گهرجي، جنهن کي هو هلائين ۽ رجسٽر، حساب ڪتاب ۽ ضروري ڪاغذ باقاعده رکن ۽ جيڪي مٿانهين شاخن ۽ انهن جي نمائندن جي جي تپاس لاءِ هميشه کليل رهندا. سيڪريٽري هر حالت ۾ آفيس جي سنڀال ڪندو ۽ لکپڙهه جو ڪم هلائيندو.

    فقره 3: جنرل سيڪريٽري پارٽيءَ جا باقاعده حساب ڪتاب ساليانا اجلاس ۾ پيش ڪندو. اهي حساب ڪتاب هڪ سند يافته آڊيٽر تپاس ڪندو ۽ بحال ڪندو ۽ پوءِ اهي ساليانا اجلاس ۾ پيش ڪيا ويندا. خاص سببن ڪري ڪانفرنس سواءِ آڊٽ ڪرڻ جي به حساب ڪتاب قبول ڪري سگهي ٿي. ٻين شاخن سان به ساڳيو دستور لاڳو آهي.

    فقره 3: ڪنهن به اجلاس يا ميٽنگ جي ڪارروائي جي صدارت پريزيڊنٽ ڪندو ۽ ان جي غير حاضري ۾ وائيس پريزيڊنٽ، ٻنهي جي غير حاضريءَ ۾ ڪو به جهونو ميمبر جنهن کي حاضر ميمبر پسند ڪن صدارت ڪندو.

    فقره 4: ميٽنگن ۾ ووٽ هٿ مٿي کڻڻ سان ڪيا ويندا، سواءِ انهن حالتن جي جنهن ۾ ميٽنگ ٻي طرح فيصلو ڪري. پريزيڊنٽ ووٽ ڳڻيندو. هڪ جيترن ووٽن جي حالت ۾ پريزيڊنٽ کي قطعي ووٽ جو اختيار رهندو.

    فقره 5: ابتدائي ۽ ضلع هاري شاخن جي حالت ۾ عهديدارن جون چونڊون جنرل ميٽنگن ۾ ٿينديون ۽ جيڪي سال ۾ ٻه دفعا ضرور ٿيڻ کپن.

    قلم ايڪيهون

    جهنڊو

    سنڌ هاري پارٽيءَ کي پنهنجو جهنڊو هوندو. لال جهنڊو، اچي رنگ ۾ ”ڏاٽو ۽ مطرقو“ ڳاڙهي ڪپڙي تي لڪڙيءَ طرف مٿين ڪنڊ جي ڀرسان نڪتل هوندو.

    قلم ٻاويهون

    رضاڪار

    پارٽي يا ان جي ڪا به شاخ رضاڪارن جو دستو تيار ڪري سگهي ٿي. انهن جا ڪارناما ۽ انتظام اهڙو رهندو جيئن هارين ۽ عوام پارٽيءَ جو وقار وڌي.

    قلم ٽيويهون

    آئين ۾ تبديلي

    فقره 1: پارٽيءَ کي اختيار آهي ته سالياني اجلاس ۾ پنهنجي آئين ۾ تبديلي آڻي، پر ان تبديليءَ جو اطلاع سنڌ هاري آفيس ۾ سالياني اجلاس کان گهٽ ۾ گهٽ هڪ مهينو اڳواٽ موڪلڻ کپي.

    فقره 2 : پارٽيءَ کي اختيار آهي ته جن تبديلين جي ضرورت محسوس ڪئي وڃي انهن بابت تحقيقات لاءِ هڪ سب ڪاميٽي ويهاري ۽ سنڌ هاري ڪاميٽي کي اختيارات ڏئي ته اها سڀ ڪاميٽيءَ جي سفارشن تي فيصلو ڪري. انهيءَ حالت ۾ سنڌ هاري ڪاميٽيءَ کي ساڳيا اختيار هوندا جيڪي سالياني اجلاس ۾ پارٽيءَ کي هوندا آهن، ۽ اها آئين ۾ ڪنهن به تبديلي کي قبول ڪري سگهي ٿي، يا رد ڪري سگهي ٿي يا ٻيون تبديليون بحال ڪري سگهي ٿي.

    فقره 3: ڪن به خاص حاسلتن سبب جيڪڏهن هن آئين جو ڪو به حصو ڪٿي عمل ۾ ناممڪن يا مشڪل ٿئي ته سنڌ هاري ڪاميٽيءَ کي اختيار آهي ته حالتن جي تقاضا موجب، ۽ پارٽيءَ جي مقصدن جي واڌاري خاطر، انهن حصن بابت رعايت ۽ تخفيف جي اجازت ڏئي.

    فقره 4: ”سنڌ پراونشل هاري ڪاميٽي“ يا ان کان اڳ ”سنڌ هاري پارٽي“ جا اڳيان عهديدار ۽ فيصلا، جيئن مناسب هجي، سنڌ هاري پارٽيءَ جا عهديدار ۽ فيصلا سمجهڻ گهرجن.

    فقره 5: هلندڙ سال (49-1948ع) لاءِ سنڌ پراونشل هاري ڪاميٽيءَ جي ورڪنگ ڪاميٽيءَ هن آئين هيٺ سنڌ هاري ڪاميٽي ۽ سنڌ هاري ڪائونسل ٻنهي عهدن جو ڪم ڪندي، جيستائين نيون چونڊون عمل ۾ اچن.

    ضميمه الف

    نمبر ابتدائي هاري شاخ…………..

    آءٌ هيٺ صحيح ڪندڙ………… ولد…………… ذات…………. سنڌ هاري پارٽي جا هيٺيان ۽ ٻيا اصول ۽ مقصد قبول ڪري ميمبر ٿيان ٿو ۽ چار آنا سالياني في سال 1949ع لاءِ ڏيان ٿو:-

    1. هارين کي زميندارن ۽ سرمائيدارن جي مالي ۽ سياسي لٽ ۽ استعمال کان مڪمل طرح آزاد ڪيو وڃي ۽ سنڌ ۽ پاڪستان اندر مڪمل قومي آزادي ۽ جمهوريت قائم ڪئي وڃي (جيڪا انگريزي ڪامن ويلٿ کان جدا ۽ آزاد هجي) ۽ جنهن ۾ تمام مالي ۽ سياسي طاقت محنت ڪش عوام جي هٿ ۾ رهي؛

    2. آخري مقصد هي آهي ته:-

    الف- زمينداري ۽ جاگيرداري سرشتي کي ختم ڪيو وڃي؛

    ب- پوک ڪندڙ هاريءَ کي زمين جو مالڪ قبول ڪيو وڃي؛

    ج- تمام زمين کي قومي ملڪيت ٺهرايو وڃي (بغير عيوضي جي) ۽ پوءِ

    د- زراعت جي پراڻن نمونن کي ڇڏي مشين (ٽريڪٽر وغيره) جي بنياد تي ۽ اجتماعي طرح زراعت ڪئي وڃي.

    3. مٿين مقصدن جي حاصل ڪرڻ خاطر پارٽيءَ جا هيٺيان مطالبا آهن:-

    الف- سڀني هارين کي هڪدم دائمي ۽ موروثي ”ٽيننسي حق“ ڏنو وڃي، جنهن موجب زميندار هارين کي زبردستي زمين تان بيدخل ڪري نه سگهن؛

    ب- ننڍن کاتيدارن کي ڍل کان آجو ڪيو وڃي ۽ کانئن صرف حقابر ورتو وڃي جنهن جو انداز واهن جي خرچ جيترو هجي؛

    ج- سڀ جاگيرون رد ڪري انهن زمينن تي پوک ڪندڙ هارين جو موروثي حق تسليم ڪيو وڃي؛

    د- سڀ سرڪاري زمينون فقط هارين کي ۽ ”هارپ گرانٽن“ جي صورت ۾ ڏنيون وڃن؛

    هه- جن زميندارن جي سالياني پيدائش 5 هزار رپيا کان مٿي آهي انهن تي درجيوار وڌندڙ ”ايگريڪلچر انڪم ٽئڪس“ بست ڪئي وڃي.

    4. آءٌ ڪنهن به زميندارن ۽ سرمائيدارن جي جماعت جو ميمبر يا همدرد ڪو نه آهيان.

    5. مون کي پنهنجي زمين ……………….. اٽڪل ايڪڙ آهي.

    6. منهنجي عمل اٽڪل………………..سال آهي، (عمر 18 سالن کان گهٽ نه هجي)

    7. منهنجو ڳوٺ……………. تعلقو ۾ …………. آهي.

    8. ايڊريس:-               معرفت. پوسٽ آفيس

    9. تاريخ……….. مهينو…………………………..19ع

    10. صحيح (ميمبر جي)

    11. (صحيح) سيڪريٽري………………….(صحيح) پريزيڊنٽ

    ابتدائي هاري شاخ……………………………

    ضميمه ب

    (الحاق لاءِ درخواست- قلم 7 ۽ 17)

    محترم جنرل سيڪريٽري،

    سنڌ هاري ڪاميٽي، حيدرآباد سنڌ

    اسان………………… تعلقه………………… ضلع……………………. ۾ ابتدائي هاري شاخ برپا ڪئي آهي…………… ميمبر داخل ڪيا ويا آهن (50 کان گهٽ نه هجن) ۽ انهن جي فهرست شامل آهي.

    سنڌ هاري پارٽي جي آئين کان سڀني ميمبرن کي واقف ڪيو ويو آهي ۽ سڀ ميمبر آئين جي انتظام ۽ مقصدن جا پابند رهندا.

    تاريخ……….19ع جي جنرل ميٽنگ  ۾ هيٺان عهديدار چونڊا ويا آهن:-

    1.پريزنڊنٽ

    2. وائيس پريزيڊنٽ

    3. سيڪريٽري

    4. خزانچي

    هيءُ درخواست پارٽي آئين جي قلم 7 هيٺ موڪلجي ٿي. اميد ته جلد الحاق جي منظوري ڏيڻ ۾ ايندي.

    سيڪريٽري،……………….. پريزيڊنٽ،…………………..

    ابتدائي هاري شاخ

    معرفت:- پريزيڊنٽ…………ضلع هاري ڪاميٽي

    فرهنگ

    آئين- جوڙجڪ، دستور العمل، منظور.

    آفيس- دفتر رکڻ ۽ ڪم ڪرڻ جي جاءِ (محصول).

    ايگريڪلچرل انڪم ٽئڪس-زراعتي آمدني (تي)

    اقتصادي- مالي، گذران سال تعلق رکندڙ.

    اليڪشن- سياست ۾ نمائندن چونڊڻ جو ڪم.

    الحاق-شامل ڪرڻ، ملائڻ ملحق، الحاق ڪيل.

    بين الاقوامي- جنهن جو گهڻن قومن سان واسطو آهي.

    پارٽي- جماعت، انجمن.

    پراونشل-صوبائي، صوبي سان تعلق رکندڙ.

    پريزيڊنٽ- صدر، پروگرام-طرز عمل.

    وائيس پريزيڊنٽ- نائب صدر.

    پريزيڊنٽ ائڪٽ- اهو چونڊيل صدر جنهن پنهنجي ٽئڪس محصول (عهدي جي سنڀال نه ورتي هجي.

    ٽريڪٽر- مشين تي هلندڙ وڏن گهرٻن وارو هر.

    ٽيننسي- قبضيداري، جئنٽ- گڏيل، مددگار.

    جاگيردار- اها زمين جنهن تان سرڪاري معمولي بل معاف هجي.

    جمهوريت (پيش)- عام خلق جي حڪومت.

    جنرل- عام. (وڏو سيڪريٽري).

    جنرل سيڪريٽري- مرڪزي آفيس هلائڻ لاءِ

    حقابر- پاڻيءَ جو معمولي معمول

    چيئرمين- مير مجلس.

    چيڪ- بئنڪ ڏانهن اختياري نامو جنهن موجب پئسا ملن.

    رجسٽر- دفتر، انگن اکرن جي داخلا جو ڪعاب.

    سبجيڪٽس ڪاميٽي-اها ڪاميٽي جا اجلاس جي بحالي لاءِ ٺهراءُ تيار ڪري. (جي ماتحت ڪم ڪري).

    سب ڪاميٽي- ننڍي ڪاميٽي جا ٻي ڪاميٽيءَ.

    سيڪريٽري- اهو شخص جنهن جي حوالي لکپڙهه.

    فنڊ- مال، موڙي، داشت (ملائڻ، آفيس جو ڪم هجي)

    ڪائونسل- (صلاح پڇڻ، ميڙ)- ڪاروبار هلائڻ لاءِ مجلس.

    ڪامن ويلٿ- عام حڪومت (جنهن ۾ رعيتي راڄ جو نمونو هجي)

    ڪاميٽي (صبر نه ڪرڻ)- جماعت جنهن جي حوالي ڪاروبار هلائڻ جو ڪم سپرد ڪيو ويو هجي.

    ڪانفرنس- عام ميڙيا اجلاس جنهن ۾ سالياني يا معياد تي فيصلا ڪيا وڃن.

    ڪورم- ڪنهن به ميٽنگ جي درست هئڻ لاءِ گهٽ ۾.

    گرانٽ-بخشش، ڏنل شئي، (گهٽ ميمبرن جو تعداد)

    معزول ڪرڻ- خارج ڪرڻ، عام طرح.

    معطل ڪرڻ- عارضي طرح خارج ڪرڻ.

    ميٽنگ- ميڙ، ميمبر، جزو، ڀائيوار عضوو.

    نوٽ- مخلص توجهه جهڙي ڳالهه.

    ووٽ- خواهش يا راءِ جو اظهار، خصوصن اليڪشن ۾.

    معاملي ۾ زميندار هڪ بيڪار هستي آهي ۽ هو هاري طبقي جو محتاج آهي.

    هر ڪير ڪاهي ٿو؟ هاري. رونبو ڪير ڪري ٿو؟ هاري. زمين، سردارن ۾ نانگن بلائن کي لتاڙي، مٽيءَ مان ڪير اناج جون سون پيدا ڪري ٿو؟ هاري.

    غلط نظام

    اناج پيدا به هاري ڪري ٿو مگر ان هوندي به بک هاريءَ جي گهر ۾، ڪپهه پيدا به هاري ڪري ٿو مگر تڏهن به انگ اگهاڙو هاري!

    اهو نظام جنهن ۾ پورهيت بکو آهي؛ جنهن ۾ هڪ انسان ٻئي انسان کي پنهنجي ذاتي نفع خاطر مزور ڪري وهائي ٿو ۽ گويا ان جو خون پئي ٿو؛ اهو نظام جنهن ۾ بيڪار ۽ بدڪار ماڻهو صرف دولت جي لحاظ کان شريف سمجهيو وڃي ٿو؛ اهو نظام جنهن ۾ شريف محنت ڪش دليل رهي ٿو، اهو نظام جنهن ۾ انسانيت سان بيحرمتي ٿئي ٿي. اهو نظام غلط نظام آهي ۽ ان کان مٽائڻ کپي.

    انقلاب هاريءَ جو ڪم آهي

    انهيءَ غلط نظام کي مٽائڻ جو انقلاب ڪير آڻيندو؟ اهو ڪم ٿئي تنهن طبقنجو آهي جو هن جو شڪار آهي، ٻنهي هارين کي انقلاب مخالفت ڪير ڪندو؟ اهو طبقو ٿيو جنهن جو زميندار.

    زميندار هر ممڪن نموني، مذهب، جي نالي ۾، پاڪستان جي نالي ۾، مگر حيثيت ۾ صرف پنهنجي ذاتي فائدي لاءِ، انقلاب جي آخر دم تائين مخالفت ڪندو.

    سنڌ ۾ هاري هلچل جي ضرورت

    اڄ زمانو هڪ نئين ۽ زبردست لهر جي وڪڙ ۾ گرفتار آهي. ملڪ جا جدا جدا ماڻهو پنهنجي طبعيت پٽاندڙ انهيءَ ڦيري ۾ مڙي رهيا آهن. پڙهيل ۽ سياستدان، هاري ۽ زميندار ۽ شهرن ۾ رهندڙ مزدور، سياستدانن جون ڪانگريسون، واپارين جون چيمبرون ۽ زميندارن جون جماعتون ۽ مزدورن جون ٻڌيون جت ڪٿ جاري آهن. هرڪو ملڪ جو ڀاڱو پنهنجن واسطن جي پروريءَ لاءِ انتظام ۽ جوڙجڪ ڪري رهيو آهي. مگر هن اسان جي ديس ۾ هڪ سپني ۾ وڏي قوم جنهن تي ساري ديس جو آزار آهي ۽ جنهن جي ترقيءَ کانسواءِ ڪا به ٻي ترقي دائميت نٿي پائي سگهي سا قوم اڃا غفلت جي حالت ۾ آهي، اڃا ڇڙوڇڙ آهي، جنهن ڪري پٺ پيل ۽ مظلوم آهي، اها قوم آهي هاري قوم هندستان اوهين ڇاکي ٿا چئو؟ هي جو چوڻ ۾ ٿو اچي ته هندستان ماتر ڀومي يا مادر زمين آهي، تنهن جي معنيٰ ڇا آهي؟ زمين برابر ماءُ آهي ڇو ته اسين مڙئي زمين جا پٽ آهيون يعني جيئن ته ماءُ جي کير تي هر ڪنهن ٻچي کي حق آهي، تيئن زمين جي سڀني ٻالڪن کي زمين جي پيدائش ۽ خورش تي حق آهي. ماتا اها آهي جيڪا هر هڪ ٻار کي پنهنجي گود ۾ اجهو ٿي ڏئي، تهڙيءَ ريت زمين جي دامن ۾ هر هڪ رمواسيءَ کي اجهي جو حق آهي. هندستان معنيٰ هيءَ ساري الاهي زمين، هندستان معنيٰ 33 ڪروڙ ماڻهو، مگر انهيءَ 33 ڪروڙن ماڻهن مان ڪامورڪي، واپاري، زميندار قوم فقط ڪا پنج ست سيڪڙو آهي، باقي هي سارو هندستان جو عالم ڳوٺن ۾ رهي ٿو. شهر بلڪل ٿورا آهن، ڳوٺ مڙئي پنج لک آهن. نظر ڪريو ڳوٺن ڏي، مکيه ڳوٺ ۾ ۽ ٻهراڙيءَ ۾ برابر عملدار جو بنگلو، سيٺ جي ماڙي ۽ زميندار جي اوطاق ڏسڻ ۾ اميدي، پير ڳوٺ جي سچي پچي مخلوقات ڪٿي اهي؟ اها مخلوقات چار ڪروڙن ۾ آهي جيڪا ملڪ جو 90 سيڪڙو آهي سا مخلوقات ڪنهن جي ليکي ۾ به ڪا نه آهي! اچو ويجهو پنهنجي سنڌ جي حالتن ڏي، سنڌ اسان جو ملڪ آهي! پر ڪنهن جو ملڪ آهي؟ ڪراچي، حيدرآباد، سکر، شڪارپور، لاڙڪاڻه ۽ جيڪب آباد جا وڏا شهر ٿيا ٽڪ ۾ ٽي، ڇا سنڌ تڏهن رڳو ٿورن ديوانن، سيٺيز ۽ وڏيرن ملن جي آهي. پر سي ٿيا گهڻا؟ شهرن ۾ به ڀاڳيا ماڻهو ديوان ۽ سيٺيون جي سڻڀو ستابو کائين ٿا، يعني جي انڪم ٽئڪس ڏين ٿا سي گهڻا؟ 8 هزار ماڻهو سنڌ ۾ انڪم ٽئڪس ڏين ٿا، يعني ته شهرن ۾ ڪمائي ڪندڙن ۾ 8 هزار ڪٽنب آهن، جن لاءِ چئجي کڻي ته کين سکيو ٽڪر نصيب ٿئي ٿو. ڪٽنب ڪٽنب ۾ 3 يا 4 ڀاتين جي حساب سان 50 هزاسر ماڻهو خوش ٿا گذارين وٺو مثال هاڻ زميندارن جو، سنڌ ۾ 2 لک کاتيدار ننڍا ۽ وڏا آهن، انهن 2 لکن مان ڏيڍ لک ته اهي کاتيدار آهن جن کي 25 ايڪڙن تائين زمين آهي. يعني سراسري پنج يا ست ايڪڙ. اها مخلوقات به بلڪل بيحال آهي، اها به مسڪين قوم آهي.

    ”آڻين ۽ چاڙهين ڏٿ ڏهاڙي سومرا“.

    پر جنهن جو نالو زمين سا رڳو اڌ لک زميندارن وٽ آهي. يعني ته چئو کڻي اٽڪل ٽي لک کيتيءَ تي گذران ڪندڙ ماڻهو آهن جي سکيو ٽڪر کائي سگهن ٿا ٻيا مڙئي دربدر آهن. حساب ڪري ڏنو ويو آهي ته سنڌ ۾ کيتيءَ جو ڌنڌو ڪندڙن 27 لک ماڻهن مان فقط 3 يا 4 لک ماڻهو اهي جيڪي ملڪ جا مالڪ بڻجي، ٻين جي پورهين جو عمل کائي مڇن کي تيل مکيو، پيٽ ڀريو گهمن ٿا ۽ 7 لکن کيتي جي ڌنڌي ڪندڙن مان ٻه فقط لک منو ماڻهو آهن جي به واپاري، ڪامورڪي، دلالي وغيره ڪم ڪري عام مخلوقات جو نفعو پنهنجي هڙ ۾ رکي سکيو گذارين ٿا. ٻيا مڙيئي دک ۽ درد ۾ گذارين ٿا. 90 سيڪڙو ملڪ جا ماڻهو مظلوم آهن، رڳو ڏهه سيڪڙو مالڪ آهن.

    پڪو حساب ڪيو ويو آهي ته سنڌ ۾ کيتي ڪندڙن ماڻهن مان اٽڪل 23 لک ماڻهو آهن، جن کي زمين جو ذرو نه آهي، جن کي هاري ٿو چيو وڃي. زمين جا لکها ٻار پورهيو ڪن ٿا، جان ڏين ٿا، تن کي هڙ حاصل چئجي کڻي ته ڪجهه به ڪين آهي. هاري اهو آهي جنهن کي نه زمين تي حق آهي نه ڪنهن جاءِ تي حق آهي. هيءَ قوم دربدر آهي، اڌورو پيٽ هن کي مس نصيب ٿئي ٿو، ڪي ٿورا داڻا لڪائي رکي نه ته پني ٿو، ائين به آهي ته هاريءَ جا اڄڪلهه بچيل ٿورا داڻا به واڻئي جي دڪان زميندار جي اوطاق ۾ قيد آهن جن مان ڪو سير اڌ روز ملين ته ملين نه ته ٿيو ڀلو.

    وري وري ليکيو ڪيو ويو آهي ته سراسري هاريءَ جي ڪمائي چار روپيه مهيني ۾ تنهن مان جوءِ به پال، ٻار به پالي ۽ ٻڍي ماءُ به سنڀالي لاچاري حالت ۾ ڪو اڌ پيٽ نصيب ٿيندو هوندس پر انگ ۽ اجهو ته هن کي ٿئي ڪين. پير گرميءَ ۾ سڙي خاڪ ٿيو وڃينس. جتي ڪٿان آڻي؟

    اگهاڙن، بکايلن، ننڌڻڪن جي درد کي محسوس ڪريو، اٿي ڪو سهڪار ۽ ميلاپ جو طريقو وٺي هنن هارين جو بلو ڀڻي ڪريو، نه ته ياد رکو توهان جي سياست جي به ڪا معنيٰ تڏهن ٿي سگهي ٿي جڏهن پس پيش هنن 90 سيڪڙو مظلومن جو ڀلو اوهان جي من ۾ آهي سوراج معنيٰ آهي نه  اها ته ڪي ٿورا ديوان يا ٿورا سٺيون يا ڪي ٿورا ميان صاحب موجون ڪندا، سوراج معنيٰ آهي ته اول ان انگ ۽ اجهو هنن مظلومن کي ملندو.

    هن وٽ ڪوڙي نالڀي

    هو لکن ساڻ لڳن

    هن وٽ پاڻي پاءُ ناهه

    هو دارون رنگ لٽن

    هن وٽ پٽ ٽپهير

    هي ننگا نت گهمن

    هي جهنگ پيا جهاڳن

    ٿا سورن منجهه سمهن

    ڪيئن مثل ملڪ ۾!

    سچو سورا جي اهو آهي، جنهن جي دل کي هنن ڪروڙن جي دکن جهوريو آهي جنهنڪري ئي هو جي ميدان ۾ آيو آهي. اسين تنهنڪري ديس روشي کي ٿا چئون ته اوهان جي ترڪ مان خير کي حاصل ٿيندو جيڪڏهن اوهين رات ۽ ڏينهن هنن مظلومن هارين نارين جي سمرڻي من ۾ سوريندا.

    آهن ڪي اپاءُ؟

    اسان جو رايو آهي ته هارين نارين جو معاملو نڪي سڌو سياسي رستي حل ٿيندو، نڪي سڌو مذهبي رستي، سچي سياست جي معنيٰ آهي هن عام جو ڀلو ڪرڻ، اهڙي طرح سڄو قرم يا مذهب فقط غريب ڀائرن جي خدمت آهي. مگر زماني جون حالتون ڏسي اسين چئون ٿا ته هاري تحريڪ ۾ نڪي سڌو هٿ سياست جو هئڻ گهرجي نڪي هٿ مذهب جو هارين جي تحرڪ کي نجو رکڻ کپي. انهيءَ تحرڪ جي فقط هڪ ئي مراد هئڻ گهرجي ”هارين جو گذراني بلو“.

    سکر بئراج زمين:

    وڏي خوشيءَ جي ڳالهه آهي ته سنڌ ۾ سکر بئراج زمين سير هئڻ ڪري، اهڙو موقعو مليو آهي جو سنڌ جي هارين جو ڀلو ڀيڻي ٿي سگهي ٿو اسين ته انهي راءِ جا آهيون ته انهيءَ زمين جو ڳچ چڱو ڀاڱو ته انهن هارين نارين کي ملن جيڪي زمين سنڀالين ۽ پوکڻ لاءِ تيار آهن. سرڪار پنهنجي تازي ڪڍيل ”سکر بئراج واري ٺوٽ“ ۾ ظاهر ڪيو آهي ته 50 هزار ايڪڙ 3 هزار هارين کي هڪ هڪ کي سورنهن سورنهن ايڪڙ ڏنا ويندا ۽ انهن کان 15 ورهين قسطن سان مالڪاڻو ورتو ويندو. اسين ته سمجهون ٿا ته ايتري به سگهه هارين ۾ نه آهي پر اهو مسئلو دور رکي اسان جو چوڻ آهي ته رڳو اڌ لک ايڪڙ مان سنڌ جي هارين کي ڪيئن پورائي پوندي. جنهن صورت ۾ سرڪار اصول به قبول ڪيو آهي، تنهن صورت ۾ ڇو فقط ٽن هزار هارين کي سهولت ملڻ کپي باقي لکها هاري ڇو انهي حق کان محروم رهن؟ انهيءَ ڪم ۾ سنڌ جي هارين کي مدد ڪرڻ لاءِ ضروري  آهي ته هڪ زبردست قانوني تحريڪ هلائي وڃي.

    هاري هلچل:

    انهيءَ موقعي جو وجهه وٺي ڪن سڄڻن ويچار ڪيو آهي ته سنڌ ۾ هارين هلچل کي زور وٺائجي جنهن جو مقصد ٿيندو:-

    سکر بئراج جي زمين ۾ هارين کي حق وٺي ڏيڻ، ڪائونسلن ۾ هارين جي حقن لاءِ ڪوششون ڪرڻ مثلن ”ٽينيٽ بل“ پاس ڪرائڻ زمينداري زمينن تي هارين کي دائمي کيتي جو حق وٺي ڏيڻ وغيره وغيره. هن وقت جڏهن نوان قانوني سڌارا اچڻا آهن تڏهن هر قسم جي ڪوشش ڪري هارين کي ووٽ جو حق وٺي ڏيڻ.

    هاري ڪانفرنس:-

    ميرپورخاص ۾ اڳيئي هاري ايوسيئيشن پر سال کان قائم ٿيل آهي هنن کي پنهنجي آفيس آهي. هن پاسي هاري هندو توڙي مسلمان ٻئي رهن ٿا ۽ شامل ٿي سگهن ٿا. انهيءَ ڪم ۾ هارين جا حمايتي ڪري همدرد زميندار پڻ آهن، هاڻي سڄڻن گڏجي ٺهراءُ ڪيو آهي ته ساري سنڌ لاءِ هڪ يڪي هلچل هلائجي جنهن جو مرڪز ڪراچي ٿئي. انهيءَ ڪم ۾ رکڻ ۽ ٺاهڻ لاءِ ميرپورخاص ۾ تاريخ 12، 13 جولائي هڪ عام ڪانفرنس رٿي ويئي آهي.

    ڪانفرنس جو صدر مسٽر جمشيد اين آر مهتا ٿيڻ قبول ڪيو آهي. جنهن سان گڏ ڪيترائي وطن دوست ۽ هارين جا همدرد ڀائر اري سنڌ منجهان اچڻ وارا آهن. پرنسپال گوڪلي، حاتم علوي، شيخ عبدالمجيد، سيد غلام مرتضيٰ شاهه، لعل چند، امر ڏنو لعل، ڄيٺمل پرسرام ۽ ٻيا به انيڪ همدرد صاحب چڻ وارا آهن. سنڌ جي هر هڪ ضلعي مان هارين جا پنجاهه عيوضي اچي سگهن ٿا جيڪي مڙئي گڏجي صلاح مصلحت ڪندا ۽ رٿون رٿيندا. تاريخ 13 جولائي آرتوار جو پڻ هڪ عام ميڙ هارين جو ٿيندو.

    1980-02-13

    ……………………………………………………………………….

    هاري حقدار

    هاري اليڪشن پڌرنامو

    سنڌ هاري ڪميٽي جلد هڪ ”هاري عام پڌرنامو“ شايع ڪندي جنهن ۾ هيٺيون ڳالهيون درج ڪيون وينديون:-

    1. تاريخي لحاظ سان هاري تحريڪ جي حيثيت

    2. هاري طبقي جا دشمن ڪير ڪير آهن ۽ درست ڪير آهن؟

    3. هاري تحريڪ جا مقصد ڪهڙا آهن، ترت مقصد ۽ آخري مقصد.

    4. هاري طبقي جي عام حالت ۽ مصيبتون.

    5. سنڌ هاري ڪاميٽيءَ جو پروگرام، وغيره.

    هتي اسان هاري ڪميٽيءَ جي مقصدن ۽ پروگرامن جا ڪجهه حصا شايع ڪريون ٿا جن مان ماڻهن کي معلوم ٿيندو ته اسان ڇا جي لاءِ لڙي رهيا اهيون.

    پهريون پهريون مقصد جو هارين جي آڏو ۽ سڀني سياسي جماعتن جي آڏو ۽ سڀني سياسي جماعتن جي آڏو آهي، سياسي آزادي، جيستائين سنڌ ۽ هندستان انگريزن جي حڪم هيٺ آهي تيستائين به ڪارگر سڌارو محال آهي.

    ٻيو مقصد جو هارين آڏو آهي سون آهي اهو ته زمين انهن جي، جي پوکين جي پوکين کائين.

    ٽيون مقصد آهي هارين ۽ شهري مزدورن جي جمهوري حڪومت قائم ڪرڻ جي پهرئين ۽ ٻئي مقصد جي بجا آڻڻ لاءِ ضروري آهي ۽ هنيئر ئي ڪجهه حد تائين ممڪن انهيءَ مقصد مان ٻيا هيٺان مقصد حاصل ٿي سگهن ٿا:-

    سياست

    (الف) 1. ڳوٺ ڳوٺ ۾ ”هاري ڪميٽي“ ٺاهڻ.

    2. ”ڳوٺ هاري ڪميٽي“ جي عيوضين مان ”تعلقه هاري ڪاميٽي“ ٺاهڻ.

    3. ”ڳوٺ هاري ڪميٽي“ مان ضلعي هاري ڪاميٽي ٺاهڻ.
    4. ”تعلقه هاري ڪميٽي“ مان ”سنڌ هاري ڪاميٽي“ ٺاهڻ.

    5. مٿين هاري ڪاميٽين جا قوانين ۽ ضوابط ٺاهڻ.

    (ب) لوڪلبورڊ ۽ سنڌ اسيمبلي جي عيوضين چونڊڻ جو انتظام ڪرڻ.

    (ج) صحت، تعليم، زراعت ۽ آمد رفت وغيره متعلق.

    سڌارن بابت جدوجهد ۽ قانون بحال ڪرائڻ.

    (د) هر هڪ 18 سالن جي بالغ مرد ۽ عورت کي ووٽ جو حق ڏيڻ.

    (هه) سڄي سنڌ لاءِ هڪ اخبار (هاري حقدار) شايع ڪرڻ جا هارين جي خدمت لاءِ هجي.

    (و) مڪمل شهري آزاديءَ جا اصول قائم ڪرڻ ۽ اخبارن جي آزادي، علم خير جي آزادي.

    (ز) ڪرمنل ٽرائيز ائڪٽ ۽ سنڌ فرنٽيئر ائڪٽ کي منسوخ ڪرڻ، جن جي ذريعي غريب هارين کي ستايو وڃي ٿو. وغيره وغيره.

    تعليم

    جهالت جهڙي بيماري ڪافي علم ئي آهي جو ماڻهوءَ کي باخبر ۽ انسان بڻائي ٿو. علم حقيقي خزائون آهي ڪنهن به قوم جي ترقيءَ ۽ خوشحاليءَ جو اندازو ان جي علمي طاقت مان لڳائي سگهجي ٿو.

    اسان جي ديس ۾ هڪ ته علم ۽ تعليم گهٽ آهي ۽ ٻيو ته تعليمي سرشتو غلط آهي.

    تعليم جو بنيادي حڪومت تي آهي، انگريزن جڏهن هندستان تي قبضو تڏهن هنن کي کپندا هئا ڪلارڪ ۽ تپيدار عملدار اهو امڪان نه هو ته ڪلارڪ به انگلينڊ مان اچن. انگلينڊ جو ڪلارڪ ٻه سئو رپيا کان گهٽ اچي نٿو سگهي. هندستان ۾ 30 رپين جو جيترا گهر اوترا موجود. انهيءف سبب اسان جي ديس جي تعليم اڪٿر ڪلارڪن، وڪيلن ۽ ماسترن پيدا ڪرڻ لاءِ آهي. هاري ڪاميٽيءف جو مطلب آهي تعليم جي سرشتي کي ڦيرائڻ. اڄڪلهه هاري جو ڇوڪر جيڪڏهن پڙهيو ته هر کان به ڇٽو ۽ نبوڪري ملڻ به محال، اٽلو هڪ ٻوجهه ٿيو پوي. اسڪولن ۾ هنري، زراعتي تعليم جو درج ڪرڻ تمام ضروري آهي جيئن شاگردن کي اها تعليم ڪارگر بڻائي ۽ محتاجي کان بچائي.

    تعليم بنسبت هيٺان اپاءَ سنڌ هاري ڪاميٽيءَ جي سامهون آهن.

    ابتدائي تعليم:

    (الف) ڇهن سالن کان ٻارنهن سالن تائين مفت ۽ زوري علم ابتدائي تعليم (ڪتاب، پنا، سليٽيون غريبن لاءِ مفت).

    (ب) هاري ٻارن جي سهوليت لاءِ رات جا اسڪول کولڻ اهڙي شاگردن لاءِ 2 کان 3 رپيا اسڪالرشپون)

    (ج) هاري ڇوڪرين لاءِ 2 کان 4 رپين تائين اسڪالرشپون مقرر ڪرڻ.

    (د) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشماري اڍائي سئو کان مٿي آهي اتي اسڪول کولڻ ۽ هر هڪ ڳوٺ کان هڪ ميل اندر اسڪول کولي ڏيڻ.

    (هه) ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين لاءِ جدا جدا اسڪول.

    هاءِ اسڪول تعليم:

    (الف) هر هڪ ضلعي ۾ گهٽ ۾ گهٽ هڪ هاءِ اسڪول برپا ڪرڻ ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين لاءِ جدا جدا.

    (ب) اسڪول في بلڪل معاف.

    (ج) هر هڪ ضلعي ۾ هڪ بورڊنگ هائوس ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين لاءِ جدا جدا هاري ٻارن لاءِ بورڊنگ هائوس في معاف هڪ هزار آدمشماري تي هڪ ڇوڪري هڪ مٿي تي پراڻو پٽڪو اڳڙين ٽڳڙين وارو مس ٿو سج کان بچائين باقي منو اگهاڙو سياري جي ولهه ۾ ڪيڏانهن وڃي؟ مطلب ته هي روئداد جو خيال ڪرڻ سان سڳوري ڀٽائي جو گفتو دل تي ڦريو اچي:-

    ڀينر انهيءَ ڳالهه جي، آءُ ظاهرڪيان ذري

    لڳي ماٺ مون کي ڏونگر پون ڏري

    وڻ ٽڻ وڃين ٻري اوڀر اڀري ڪا نه ڪا.

    اهڙو حال آهي، ياد رکو اي ملڪ جا ماڻهو! اوهين رنگ محلن ۽ گهوڙن ۽ گاڏين تي سوٽن ۽ ڊٽن ۾ وڳن ۽ ڌڳن ۾ گذاريو ٿا. پلاون جا چشڪا وٺو ٿا، ياد رکو اي ديس جا ڀائرو! اهو اسان جو عيش ۽ اها اسان جي خوشي مرو ان موت ۽ ملوڪان شڪار واري آهي، ياد رکو ته دنيا ۾ جو اڄ انقلاب متو آهي، تنهن انقلاب جو بنياد فقط علم جي بک آهي. بک بڇڙي بلا دانهن ديوانا ڪري. اهو بک جو ڀوت ساري عالم ۾ اونهون انقلاب اٿاري رهيو آهي، جي اسين هندستان جا ماڻهو ڀانيون ته اسان جي ملڪ ۾ دوزخ نه اٿي، جي ڀانيون ته اسان جو ڀلو ٿئي ۽ خير سان گذري ته ڇڏيو غفلت ڪشو ڪمر اٿي هنن مظلومن، مسڪينن، اڌرن، نڌرن ڇوڪريءَ لاءِ هيءَ رعايت (انتخاب  امتحان جي نتيجي ۽ بدلي لياقت موجب).

    ڪاليجي تعليم

    (الف) ميڊيڪل ڪاليج حيدرآباد: هر سال هڪ سئو هاري ڇوڪر ۽ ڇوڪريون ڪاليج ۽  موڪلڻ (ڪاليج في بورڊنگ هائوس في معاف امتحان جي نتيجي ۽ بدلي موجب انتخاب).

    (ب) انجيٽري ڪاليج ڪراچي: هر سال ٻه سئو هاري شاگرد موڪلڻ، ساڳين رعايتن سان.

    (ج) سڪرنڊ زرعي ڪاليج: هر سال ٻه سئو هاري شاگرد موڪلڻ، ساڳين رعايتن سان ڏوڪري فارم تي به زرعي ڪاليج کولڻ.

    (د) ٻين ڪاليجن لاءِ مٿيون رعايتون هارين لاءِ، پنج هزار آدمشماري مان هڪ ڇوڪر ۽ هڪ ڇوڪري لاءِ.

    (الف) سنڌ يونيورسٽي برپا ڪرڻ.

    (ب) هڪ مئجڪ نئٽرن ۽ سينيما تصوير تعيلم.

    (ج) براڊ ڪاسٽ اسٽيشن ڪراچيءَ ۾ کولڻ ۽ ان رستي تعليمي تقريرون ڏيڻ.

    (د) هر هڪ اسڪول ۾ لائبريري رکڻ جنهن ۾ صحت، زراعتي ۽ ٻين مضمونن تي ڪتاب ضروري آهن.

    (هه) هڪ هڪ اسڪول ۾ ريڊيو کولڻ.

    (ز) هر هڪ اسڪول ۾ ڪثرتن ۽ لازمي ۽ وندر جو سامان جو رکڻ.

    جيءُ خوش جهان خوش، بيمار ضعيف ماڻهو دنيا ۾ ڪارگر نٿو ٿئي.  تندرست ۽ مضبوط انسان ئي دنيا ۾ خوش گذاري سگهي ٿو ۽ ٻين لاءِ به آرام ۽ خوشيءَ جو باعث بڻجي سگهي ٿو.

    تندرستيءَ لاءِ پهرين جوابداري والدين تي آهي خصوصن ماءُ تي.

    (الف) هندستان ۾ هڪ هزار ويم پٺيان 50 زالون مرن ٿيون. انگلينڊ ۾ هڪ هزار پٺيان 5 زالون مرن ٿيون. هندستان ۾ هڪ سئو ٻارن مان 50 ٻار پهرين ٻن سالن ۾ مري ٿا وڃن ۽ انگلينڊ ۾ فقط پنج ٻار! پهريون پهريون فرض آهي ته هر هڪ ڳوٺ ۾ سند يافته دائي يا نرس موجود ڪرڻ.

    علاج مفت:

    (ب) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشماري پنج سئو کان مٿي آهي اتي سرڪاري ويم گهر برپا ڪرڻ، علاج مفت.

    (ج) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشماري هڪ هزار کان مٿي آهي اتي سند يافته ڊاڪٽر رکڻ.

    (د) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشماري 15 سئو کان مٿي آهي اتي سند يافته ڊاڪٽرياڻي آهي.

    (هه) هر هڪ 15 هزار آدمشماريءَ لاءِ هڪ گشتي ڊاڪٽر ۽ ڊاڪٽرياڻي رکڻ، جي ڇهين ڇهين مهيني هر هڪ مرد ۽ زال جي تندرستي جي چڪاس ڪن ۽ ضروري علاج ڪن ۽ صلاح مشورا ڏين.

    (و) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشمتي اڍائي سئو آهي اتي هڪ دوائن جي پيتي معمولي بيمارين لاءِ مهيا ڪرڻ. مثلن ڪن جو سور، ڏندن جو سور، مٿي جو سور، پيٽ جو سور، اک اٿڻ، نانگ جو چڪ يا وڇونءَ جو ڏنگ، معمولي جلاب ڪيئن وغيره پيتي اسڪول ماستر يا ڳوٺ جي هاري انجمن جي صدر وٽ رهي.

    (ز) هر هڪ ڳوٺ لاءِ هر هڪ پنج سئو آدمشماري لاءِ بلڪو موجود ڪري ڏيڻ (جنهن جو پاڻي جيوڙن کان صاف رهي ٿو).

    (ج) هر هڪ ڳوٺ ۾ جتي آدمشماري هڪ هزار آهي اتي تور جو ڪانٽو رکڻ جتي هر هڪ ماڻهو هر مهيني پنهنجو وزن چڪاسي سگهي.

    زراعت:

    کيتي هڪ هنر آهي جنهن لاءِ علم ۽ سمجهه کپي. سالن جي کوجنائي بعد نوان نوان ڪڻڪن، سارين ۽ ڪپهن جا قسم پيدا ڪيا ويا آهن جن کي عام بيماريون جهڙوڪه رتي ۽ محلو خراب نٿيون ڪن ۽ جيڪي پيدائش به زياده ڏين ٿيون.

    پوک ڪرڻ سان زمين جون معدني طاقتون ان ۽ گاهه رستي نڪري وڃن ٿيون تنهنڪري زمين آخر طاقت ۾ گهٽجي وڃي ٿي، شڪي پئي ٿي، پر ساڳئي وقت اهڙا فصل به آهن جي هوا ۽ سج جي ڪرڻن جي طاقت جذب ڪري پنهنجي پاڙن ۾ قابو ڪن ٿا، جنهن ڪري اهي فصل زمين کي ٿڪائڻ بجاءِ زرخيز ڪن ٿا. اهڙا فصل آهن. مٽر، سڻي، گوار وغيره هنن کي سائو ڀاڻ ڪوٺبو آهي. واري سان اهي فصل ۽ اناج جي فصل ڪرڻ سان پيدائش ۾ وٺي سگهجي ٿي ۽ زمين جي طاقت به هلي اچي ٿي هن لاءِ زراعتي علم جو ضرور آهي.

    زراعتي ماهرن هٿرادو ڀاڻ ٺاهيا آهن جيڪي ولايت ۾ وڏي پيماني تي نوٽ هن کانپوءِ

    آمد رفت بابت صفحي نمبر 1 تي.

    عبدالقادر

    صدر سنڌ هاري جماعت

    هيءُ پمفليٽ حيدرآباد سنڌ 19 سيپٽمبر 1945ع تي شايع ٿيو.

    هاشمي اليڪٽرڪ پرنٽنگ پريس، اسٽيشن روڊ حيدرآباد سنڌ ۾ ڇپيو.

    ………………………………………………………….

     

    ضلعي واري عيوضيءَ جي ڊيليگيٽ في 8  آنا رکي ويئي آهي، عام ميڙ جي ميمبر جي في هڪ آنو رکي ويئي آهي. عيوضين ۽ ٻين همدرد معزز صاحبن جي رهائڻ کائڻ وغيره جو پڻ بندوبست ڪيل آهي. لکپڙهه ڪرڻ گهرجي.

    فقير محمد

    سيڪريٽري هاري ايسوسيئيشن ميرپورخاص.

    ………………………………………………………….

    حقدار هاري هوشيار ٿيو

    پنهنجي مادر وطن مٺڙي سنڌ جا هاري، مزدور، شاگرد، سياسي ۽ سماجي ورڪر ۽ وچولي طبقي جا انسانو! ايندڙ مهيني آڪٽوبر 1970ع جو مهينو اوهان لاءِ امتحان جو مهينو اچي رهيو آهي. پاڪستان جي 23 سالن ۾ اهم ۽ فيصلي ڪن مهينو، انسان جي آبرو، عزت ۽ غيرت جي پرک جو مهينو، سنڌ خواهه پاڪستان ۾ 23 سالن ۾ جمهوريت سان ٿيل زيادتين ۽ زوراورين جي حساب ڪتاب جو مهينو، سياسي جاهلن ۽ ڪاهلن، ڪوڙن ۽ دوکيباز سياسي سانڊن کي سندن ڪيل ڪڌن ڪرتوتن ۽ قوم ۽ وطن سان ڪيل غدارين جي مزي چکائڻ جو مهينو اچي رهيو آهي. سنڌ کي شڪار گاهه بڻائڻ، ڪامورا شاهي جي چاپلوسن ۽ خوشامد ڪندڙ سياسي وڏيرن کي سنڌ جي سياست ۽ قيادت کان هميشه هميشه لاءِ هٽائڻ جو مهينو اچي رهيو آهي. سنڌ جي مٺڙي زمين کي 15 سال غلام بڻائي اسيمبلي ميمبريون، وزارتون ۽ پرمٽون وڍي سنڌ جي سياست ۽ سٻاجهڙي سنڌي عوام کي خوار ۽ بدنام ڪندڙن کان حساب وٺڻ جو مهينو اچي رهيو آهي.

    هو وري به اسلام، خدا ۽ رسول، قرآن، دوستي، پاڙي پتيءَ جي ننگ جا نالا وٺي اوهان کي لٽڻ، ڦٽڻ ۽ تباهه ۽ برباد ڪرڻ لاءِ اچي رهيا آهن. هن کان اڳ اوهان گهڻائي دفعا هنن ظالمن کان دوکا کائي چڪا آهيو. اوهان پنهنجي ساده لوهي ۽ شرافت ۾ اچي هنن جي هٿن بيوقوف ٿي وطن ۽ وطن جي زمين سان ظلم ڪري چڪا آهيو. هاڻي دوکا بلڪل نه کائجو، هاڻي سدا هرگز نه ٿجو، هاڻي هنن ڪوڙين ۽ فريبي نيزارين، دوکي ڏيندر دم دلاسن ۾ هرگز نه اچجو. دنيا گهڻو اڳتي وڌي وئي آهي ۽ اسين گهڻو پوئتي رهجي ويا آهيون. هاڻي وساهه جا سڀ دروازا بند ٿي چڪا آهن، هاڻي صبر جو پيالو پُر ٿي چڪو آهي، هاڻي ذلتن ۽ خوارين کي گهڻو گلي پائي چڪا آهيون ۽ هنن پراڻين پاپين کي هڪ دفعو نه بلڪه بار بار آزمايو ويو آهي. هنن ان جو غلط مطلب ڪڍيو، هنن اهو سمجهيو ته هو هن ملڪ جي سياهه سفيد جا مالڪ آهن، ست پيڙهيا خاندان پاندان آهن. ڪرسين ۽ ميمبرين جا خانداني حقدار ۽ وارث، سهنا ۽ سمجهدار جاگيردار موروثي مهندار آهن. هڪ ٻئي ۾ وڙهي ٺهي ورهاستون ڪري حصه رسي ڪري کائڻ جا ڪوڏيا ۽ سياسي سمجهدار آهن. هي هڪ ٻه سئو ماڻهو ملڪ ۾ موچارا آهن، باقي سئو سيڪڙو سنڌ جا رهواسي بيوقوف، جاهل، ڄٽ، ان سهڻا، ۽ هنن جا ڪڙمي، ڪمي، نوڪر چاڪر، ڪاراوا ۽ ڪمدار آهن، خدا جا نه پر هنن جا وفادار ماڻهو آهن.

    اچو ته انهن منجهيل منهن زور موروثي منگتن کي ماٺ ڪرايون. هو وري به نوان سرتال ۽ نوان سرندا کڻي وفاداريون جتائي نوان ناٽڪ رچائي، نئين وفادارين ۽ مختلف پارٽين سان پنهنجا پيچ پائي ملهن وارا سنڌرا ٻڌي سامهون اچي رهيا آهن.

    دوستو ۽ ساٿيو! زهر جي گوليءَ مٿان سون جا ورق چاڙهڻ سان زهر جي گولي سون ڪو نه ٿي پوندي. زهر، زهر آهي ۽ رهندو، گولي اندر ۽ دم ٻاهر. سوچڻ ۽ سمجهڻ جو وقت اچي ويو آهي. پنهنجي آزمائش ۽ امڙ سنڌ سان ناتي نڀائڻ جو وقت اچي ويو آهي، نئين قيادت کي پراڻي قيادت جي جاءِ تي آڻڻ جو وقت اچي ويو آهي، وطن سان ننگ نڀائڻ جو وقت اچي ويو اهي، عمل جو وقت اچي ويو آهي، پاڻ ۾ پراڻين ۽ بيڪار دشمنين کي ڀلجي وڃڻ جو وقت اچي ويو آهي. اچو ته اڄ سڀئي گڏجي، سڀ سياسي سمجهون هڪ پاسي رکي هڪ ئي سمجهه، هڪ ئي سياست ۽ هڪ ئي خيال رکي سنڌ جي مٺي مهراڻ جي موجن جو قسم کائي وعدو ڪريون ته هڪ جاءِ تي به انهن پراڻن سياسي سانڊن، پاپين، پاٿاريدارن، دوڪاندارن، بي وفا بڙده فروشن ۽ وطن جي وڪڻندڙ واپارين کي اڄ کانپوءِ هرگز هرگز سياسي قيادت ڪرڻ نه ڏني ويندي، چاهي هو ڪهڙو به نئون چولو پائي اچن، ووٽ قوم جي امانت آهي، ووٽ سنڌ جو آهي.

    ووٽ هڪ نهايت ئي قيمتي هٿيار آهي. هاڻي مٺڙي ۽ ڏتڙيل سنڌ جي سرزمين، پياريل پاڻي خواه کير يا کاڌو، ان جي نمڪ حلاليءَ جي گهر ڪري رهي آهي. دوستو مرڪي مادر مهربان سنڌ جو منهن مٿي ڪريو، اٿو! اٿي سنڌ امڙ جي سينڌ ۾ سرمو پايو ننگ سڃاڻو ۽ ننگ نڀايو. نيڻن مان نڪتل لڙڪن جي لڄ رکو.

    ايندڙ مهيني آڪٽوبر 1970ع تائين هر ڪم، هر ڪاروبار ۽ هر عيش ۽ آرام ڇڏي پنهنجون سموريون صلاحيتون سهڻي سنڌ جي حوالي ڪريو. شهر بحر، جهرجهنگ ۾ عزم ۽ استقلال سان نڪري نروار ٿيو. سنڌ جا ننڍڙا ننڍڙا نماڻا نماڻا نيڻ کڻي اوهان ڏي واجهائي رهيا آهن. سنڌ جون ڀينرون ۽ مائرون اوهان ڏي ننگ نڀائڻ لاءِ ڳوڙهن ڀريا نيڻ کڻي نهاري رهيون آهن. ڇا اڃا به اوهان غفلت جي ننڊ ۾ مدهوش رهندا؟ سنڌ جا وڻ ٽڻ مايوس ۽ اداس ۽ سڪل ٽاريون سورن جا سڏڪا ڀري پنهنجي ڪاٺيرن ۽ لامون لاهيندڙن کي لڄائي رهيون آهن. ڇيڪا ۽ ليلا پلڙن ۽ پاپڙن لاءِ ٻاڪاري رهيا آهن.  توڏا ۽ توڏيون پسي ۽ پيرن لاءِ پريشان آهن. سنڌوءَ جي ڪناري ڪرڙيون ماريندڙ ڪوڏيا پنهنجا رڇ ۽ رسا ويڙهي ڪڙيون ڪڇن ۾ هڻي مهراڻ مٿان ماتم ڪندا ٻيلن ۾ ٻاڪاري رهيا آهن. مينهون ۽ ميهار سنڌوءَ جي سڪل سير تي ترڻ بدران تانگي رهيا آهن. ڪارن ڪڪرن کي گور سان گوري رهيا آهن. شل اهي ئي ڪارا ڪڪر ڪجهه ڪرم ڪن.

    ”واڪا ڪرڻ مون وس،

    ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو.“

    سنڌ دائم رهي، سنڌ قائم رهي، سنڌ سجاڳ رهي. سنڌ جو هاري، مزدور، شاگرد، سياسي ۽ سماجي نوجوان ۽ وچولي درجي جو پڙهيل خواه اڻ پڙهيل انسان اٿي ۽ پنهنجي سون سالن جا وڃايل ۽ وساريل حق هٿ ڪري ۽ شل حق حقدارن کي ملن. (آمين)

    ”سلطاني سهاڳ ننڍو ڪندي نه ملي“ لاکيڻا لطيف ايندڙ آڪٽوبر ۾ سنڌ جي سپوتن لاءِ ڌڻيءَ در التجا ڪري لڄ رکجانءِ. پنڌ پري پيچرا پرخار آهن. واٽن تي واسينگ ڦڻ ڪڍيو ڦوڪارا پيا ڏين. مرلين کان معاملو مٿي چڙهيل آهي ۽ هٿ ۾ حبيبن جي نڪا لڪڻ نڪا لٺ فقط آسرو الله جو ۽ حق پرستي، عزم ۽ استقلال جي اوٽ اٿن. اميد ته درويشن جي منزل دور نه آهي.

    اوهان جوخادم

    حاڪم علي زرداري

    وفائي پرنٽنگ پريس، ڪراچي-1

     

     

     

  • INDEX TO MONTHLY SINDHU OF SHIKARPUR

     

    ”سنڌو“ رسالي جي فهرست

     

     

    سال1- انڪ 1 (جنوري 1932)

     

    نمبر

    عنوان

    ليکڪ/مترجم

    صنف

    موضوع

    صفحا

    1

    سنيهو

    واسواڻي

    1

    2

    مهاتما گانڌي ۽ حضرت عيسيٰ

    ليکڪ ؟؟

    مضمون

    ٻن شخصيتن ڀيٽ

    10-2

    3

    سچي پرک

    هوند راج دکايل

    شعر/شاعري

    10

    4

    شانتي نگر جا چار بيڪار

    سرشن/بولچند

    افسانو

    16-11

    5

    شڪتي ڌرم

    ساڌو واسواڻي

    مضمون

    ڌرمي

    18-17

    6

    ٻارن ڄڻڻ تي بندش ڪجي ڇا؟

    پرمانند ميوارام

    مضمون

    صحت

    22-19

    7

    ڪل ڪرتا

    ڏيونداس ڪشناڻي آزاد

    شاعري

    22

    8

    انسان جي جيوت هڪ ٻه حرف

    لالسنگ اجراڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    24-23

    9

    سملي جوئر

    منوهر داس

    مضمون

    ترنو

    29-25

    10

    ٿر جو احوال

    پروفيسر گهنشيام ڄيٺانند

    مضمون

    معلومات

    34-30

    11

    اپواس

    نارائڻ داس مل ملڪاڻي

    مضمون

    صحت سکيا

    38-35

    12

    ڳوٺ ۽ ڳوٺاڻا

    شيام

    ڪالم

    سماجيات

    43-39

    13

    شعر

    قاسد

    شاعري

    43

    14

    استري سکيا آدرش ۽ اڀنو

    شيوارام شيرواڻي

    مضمون

    سماجيات

    47-45

    15

    انسان کي پنهنجي ضرورت لاءِ ڪيتري زمين کپي؟

    ٽالسٽاءِ/شيوارام لالا

    افسانو

    56-48

    16

    استري سماج

    ڪملا ديوي هيرانند

    ڪالم

    سماجيات

    56-48

    17

    سچا زيور

    منوهر داس ڪوڙومل

    ڪالم

    سماجيات

    60

    18

    سنڌو

    جهامنداس ڀاٽيه

    مضمون

    فنون لطيفه

    62-61

    19

    سمالوچن

    ادارو ۽ آغا صوفي

    مضمون

    تنقيد

    65-63

    (الف)

    ڌيرج ڀڄناولي

    ڀڳواني ٻائي

    (ب)

    ستار

    ايڊيٽر ؟؟

    20

    رنگين تصوير جي سمجهاڻي

    سيتا ديوي

     مضمون

    مذهب/اخلاقيات

    66

    21

    درباب زمينداري

    منوهرداس ڪوڙومل

    ڪالم

    زراعت

    69-67

    22

    سنڌ جي زميندار جون گهرون ۽ گهرجون

    عيدن مل مينگهواڙ

    مضمون

    زراعت

    73-70

    23

    اخبارن مان چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    80-74

    24

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    77-76

    25

    غزل

    موڀراج نرملداس رناني

    شاعري

    50

    26

    نصيحت

    —

    —

    50

     

    سال 1- انڪ 2 (فيبروري 1932)

     

     

    1

    سهڻي ۽ ميهار

    شاهه

    شاعري

    رومانوي داستان

    1

    2

    انگريز قوم جون ڪجهه خوبيون

    نماڻو

    مضمون

    نفسيات

    6-2

    3

    4

    ڪنئيا ڪٿي؟

    واسواڻي

    شاعري

    7

    5

    موهن جو دڙو

    هوتچند روچيرام واڌواڻي

    مضمون

    آثار قديمه

    22-8

    6

    ڌرم ۽ نيتي

    مهاتما گانڌي

    مضمون

    مذهب

    24-23

    7

    هڪڙو اتم گرجوئيٽ همت ۽ نهٺائي جو اوچيه مثال

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    شخصيت

    26-26

    8

    ڏکن سکن لاءِ ضروري

    مرزا قليچ بيگ

    شاعري

    26

    9

    ڍلن جو سرشتو

    نارائڻ داس رتنمل

    مضمون

    معشيات (تاريخي)

    33-27

    10

    شعر

    مرزا نادر بيگم

    شعر

    شاعري

    33

    11

    ڌرم

    نئنمل طوطلداس وڇاڻي

    مضمون

    ڌرمي

    36-34

    12

    آتم ڪهاڻي

    رابندر ناٿ ٽئگور/جهامنداس ڀاٽي

    مضمون

    سوانح

    48-37

    13

    ڳالهائيندڙ بائيڪوپ يا ٽاڪي

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    سائنس

    53-49

    14

    باءِ انڊين سوديشي

    ڪشنچند تيرٿداس کتري

    شعر

    شاعري

    53

    15

    انسان کي پنهنجي ضرورت لاءِ ڪيتري زمين کپي (2)

    ٽالسٽاءِ/شيوارام ڀاڳنچند لالا

    افسانو

    60-54

    16

    اٽلي جي راڻي جي پوڄا سان پريت

    ؟؟؟

    آکاڻي

    60

    17

    استري سماج

    ” ترڪي جون استريون“

    نيلم ديوي ديسائي

    ڪالم

    سماجيات

    63-61

    18

    زميداري باب

    ”زراعتي واڌاري جو مسئلو“

    منوهرداس ڪوڙومل

    ڪالم

    زراعت

    67-64

    19

    ڳوٺ ۽ ڳوٺاڻا

    ”آدرش ڳوٺ“

    شيام

    ڪالم

    سماجيات

    70-48

    20

    اخبارن جا چٽڪا

    اداره

    76-71

    21

    سمالوچن

    ايڊيٽر

    78-77

    (الف)

    ”گرونانڪ جيون ڪوتا“

    بيوس

    (ب)

    ”سرومني“

    منوهرداس

    (ت)

    ”صوفي“

    لاڙڪاڻي مان شايع ٿيندڙ رسالو

    22

    مهتمي نوٽ

    23

    مهتمي نوٽ

    اداره

    ايڊيٽوريل

    80-97

    24

    اخبارن جا چٽڪا

    اداره

    ڪالم

    75-73

    25

    سمالوچن

    اداره

    مضمون

    تنقيد

    76

    (الف)

    يرودا جيل مان

    مهاتما گانڌي

    (ب)

    اسلام جو پيغمبر

    مترجم:هوتچند ڏئلمل جڳيتاڻي

    (ت)

    اگيان

    اداره

    (ث)

    جيلي جيوت

    نارائڻ داس ملڪاڻي

    26

    مهتمي نوٽ

    اداره

    ايڊيٽوريل

    80-77

     

    سال-  انڪ 3 (مارچ 1932)

     

     

    1

    پرم آتما جي تلاش ۾

    رابندر ناٿ ٽئگور

    1

    2

    وئوان ۾ ورستي

    ڄيٺمل پرسرام

    مضمون

    تعليم

    5-2

    3

     آرتوار

    رابندر ناٿ ٽئگور

    5

    4

    نازڪ چتاءُ

    هون راج

    شاعري

    6

    5

    هندستان جا قديم عجائبات

    علي اڪبر خان ميمڻ

    مضمون

    آثار قديمه

    8-7

    6

    موهني

    نادر بيگم مرزان

    افسانو

    16-9

    7

    بي بها موتي

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    19-17

    8

    غزل

    فاني

    غزل

    شاعري

    20

    9

    فتح جي ڪنجي

    هامارام سندراس پمناڻي

    22-21

    10

    ابراهم لنڪن

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    شخصيات

    28-23

    11

    هندي ڀاشا ۽ ان جو شاهيته

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    32-29

    12

    اخلاقي نڪتا سچي، دوستي يا پريم

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    اخلاقيات

    34-33

    13

    درس جيوت

    ڏيونداس ڪشناڻي

    شاعري

    شاعري

    43

    14

    ڌرم يا پاکنڊ

    ڊاڪٽر ليلارام ڦيرواڻي

    مضمون

    46-44

    15

    بندگي-سڪا

    اداره

    مضمون

    50-47

    16

    ڌرم

    نئن مل طوطلداس وڇاڻي

    مضمون

    50-48

    17

    آتم ڪهاڻي

    رابندر ناٿ ٽئگور/جهامنداس ڀاٽيہ

    مضمون

    سوانح

    54-51

    18

    پرم آدرشتا

    وجيندر لال راءِ/آسانند مامتورا

    ڊرامو

    ڊرامو

    61، 58-55

    19

    استوي سماج ڏيتي ليتي

    سيتان آسواڻي

    مضمون

    سماجيات

    61-59

    20

    رشيا جي هاڻوڪي اوسٿا

    املراءِ نامون مل گنمباڻي

    مضمون

    63-62

    21

    اسان جي کاڌ خوراڪ

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    صحت

    76-64

    22

    ايڊيٽر  ڏانهن چٺي

    اندومتي شهاڻي

    68

    23

    زميداري پاڻ کير

    بولچند وسومل راجپال

    ڪالم

    زراعت

    72-69

     

    سال-1-انڪ 4 (اپريل 1932)

     

     

    1

    ديس پريم

    چانڊومل کتري ”چندر“

    شاعري

    شاعري

    1

    2

    بوبڪن جا غاليچا

    نارائڻ داس رتمل ملڪاڻي

    مضمون

    هنر

    6-2

    3

    چت ڦلواري

    سوڀراج نرملداس

    شاعري

    شاعري

    6

    4

    مانش جم امول

    هامارام سندرداس پمناڻي

    قول

    قول

    10-7

    5

    اخلاقي نڪتا نياز ۽ نفرت

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    اخلاقيات

    13-11

    6

    جيون سنڌيا

    رابندر ناٽ ٽئگور

    مضمون

    اخلاقيات

    13

    7

    جيل اندر جذبا

    شيوڪ بي موٽواڻي

    مضمون

    ادب لطيف

    15-14

    8

    هندي ڀاشا ۽ ان جو ساهتيه

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    20-16

    9

    شان ۽ محنت

    ڊاڪٽر لکميچند ڪاڪا

    مضمون

    معاشيات

    24-21

    10

    چڱا ڪم

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    شاعري

    25-24

    11

    موهني

    نادر بيگم مرزان

    افسانو

    32-26

    12

    ٻه ياتري

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    افسانو

    40-33

    13

    مانيٽيسوري ٻال سندر

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    تعميرات

    43-41

    14

    اسان جو کاڌو

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    صحت

    48-44

    15

    ميران ٻائي

    سيتا ديوي

    58-44

    16

    زمينداري بان باغباني

    منوهرداس ڪوڙومل

    ڪالم

    زراعت

    62-59

    17

    استري سماج جتي زالن جو قدر اتي سک جي پراپتي

    پرمانند ميوارام

    مضمون

    سماجيات

    64-63

    18

    دل جي آرسي

    ڊاڪٽر هرنامداس

    مضمون

    اخلاقيات

    66-65

    19

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    70-67

    20

    هڪ بهادر استري

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    شخصيات

    73-71

    21

    وڇوڙو

    کيئلداس وليرام بيگواڻي

    شاعري

    شاعري

    73

    22

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    75-74

    الف

    ڏهه اپنشد

    ٽهارام آسودومل

    23

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    80-76

     

    سال-1-انڪ 5 (مئي 1932)

     

     

    1

    تڇ ڀيٽ

    رابندر ناٿ ٽئگور

    1

    2

    ٻار جي پهرين ٻولي

    هاسارام جي آڏاواڻي

    مضمون

    عام معلومات

    2

    3

    آتم آنند جي جهلڪ

    ڏيونداس ڪشناڻي آزاد

    مضمون

    ادب لطيف

    4-3

    4

    هاڻ سماجڪ بهشڪار جي ضرورت ڪانهي

    سنترام

    مضمون

    سماجيات

    14-11

    5

    بيت

    نادر بيگم مرزان

    شعر

    شاعري

    15-14

    6

    خوني ڳوڙها

    پرڀو جوتومل ڇڳاڻي

    افسانو

    19-16

    7

    اپيڪٽيٽس

    19

    8

    موهني جي آهه

    نادر بيگم مرزان

    افسانو

    24-20

    9

    ڪاٿي

    سامي

    شعر

    شاعري

    24

    10

    رشيا جو تعليمي سرشتو

    حشمتراءِ ملڪاڻي

    مضمون

    تعليم

    27-25

    11

    اپائڻهار جي هستي

    پرمانند ميوارام

    مضمون

    مذهب

    31-28

    12

    اخلاقي نڪتا، ڪنهن جي دل نه دکاءِ

    مولچند ٿڪو

    مضمون

    اخلاقيات

    36-32

    13

    آتم ڪهاڻي

    ربيندر ناٿ ٽئگور/جهامنداس ڀاٽيه

    مضمون

    سوانح

    40-37

    14

    ڏند

    ڊاڪٽر جهڳومل ڌنراجمل

    مضمون

    صحت

    45-41

    15

    زندگي

    ڪشچند ٿيرٿداس کتري بيوس

    شعر

    شاعري

    45

    16

    پريکشيا

    ڊاڪٽر ليلارام نرسگنداس ڦيرواڻي

    افسانو

    53-46

    17

    بي بقا

    کيئلداس وي بيگواڻي فاني

    شعر

    شاعري

    54

    18

    مزيدار ڀل

    عبدالله-عبدالواسع ”عبد“

    مضمون

    رومانوي قصو

    57-58

    19

    عاشق، ڪين، ڪاريهر

    57

    20

    ايشور جي صدقي

    لارڊ الفريڊ ٽينشن/سترامسنگهه س. ليلا

    مضمون

    مذهب

    58

    21

    سنڌ جدا

    ڄيٺمل نارائڻ داس

    شعر

    شاعري

    59

    22

    طوفان

    جهه.د.ب

    60

    23

    سري ڪرشن چيتنيه

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    شخصيت

    63-61

    24

    هڪ نگاهه

    هري هزاري مل ٽهلياڻي

    شعر

    شاعري

    64

    25

    زميداري بابت اڄوڪي کيتي لاءِ سائنس ڇا ٿي ڪري سگهي

    منوهرداس ڪوڙومل کلڻاڻي

    ڪالم

    زراعت

    68-65

    26

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    73-49

    27

    صحت

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    صحت

    76-74

    28

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    80-77

     

    سال-1-انڪ 6 (جون 1932)

     

     

    1

    دکي ديس

    تارا چند روچيرام واڌاواڻي

    شعر

    شاعري

    1

    2

    عشق، مجازي ۽ حقيقي

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    5-1

    3

    آيرويدڪ طبي اسڪول

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    طب

    11-6

    4

    محنت ڪر ۽ ڦل پاءِ

    هاسارام سندرداس پمناڻي

    مضمون

    14-12

    5

    اٻائڻهڪار جي هستي (2)

     پرمانند ميوارام

    مضمون

    19-15

    6

    ناٽڪ بابت ڪي ويچار

    نرملداس ق گربخشاڻي

    مضمون

    28-20

    7

    ايندڙ حياتي ڪرم ۽ قسمت

    منگهارام لعل چند

    مضمون

    اخلاقيات

    31-29

    8

    پنڊت ود پارٽي جي قرباني

    امرو هنگوراڻي

    ڊرامو

    ڊرامو

    36-32

    9

    قسمت

    منيگهراج هوداسمل علواڻي

    شعر

    شاعري

    36

    10

    عمر جي مارئي سان پهرين ملاقات

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    رومانوي قصو

    41-37

    11

    مسلمانن جو چرخو

    نادر

    شعر

    شاعري

    41

    12

    آهيان فقط ماستر

    ارجن بجاسنگهه آڏواڻي

    مضمون

    سوانح

    47-42

    13

    ساڻيهه جي سڪ

    ڏيونداس ڪشناڻي آزاد

    شعر

    شاعري

    47

    14

    هندستان ۾ ڪاغذ جو واپار

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    صنعت

    53-48

    15

    جتي پيار آهي اتي پريشور آهي

    دشي ٽالسٽاءِ/شيوارام ڀاڳند لالا

    افسانو

    61-54

    16

    سوويت سرشتو

    رابندر ناٿ ٽئگور/شيام

    مضمون

    65-62

    17

    جاڳو

    شعر

    شاعري

    66

    18

    آتم ڪهاڻي

    رابندر ناٿ ٽئگور/جهامنداس ڀاٽيه

    مضمون

    سوانح

    69-67

    19

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    74-70

    20

    ڪرشن ڀڳت رس خان

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    شخصيت

    86-85

    21

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    90-87

    (i)

    شري سکمني جو سنيهو

    واسواڻي

    90-87

    (ii)

    ساڌو نولراءِ جو مختصر جيون چريتر

    نرملداس ڌرمداس گربخشاڻي

    (iii)

    راجا رام موهن راءِ جو جيون چريتر

    اين ڊي گربخشاڻي

    (iv)

    پريم مالا

    (     )

    (v)

    جيون ويد

    (      )  

    (vi)

    موتيو گلاب

    هه ڀ وديارائي

    (vii)

    سنڌي گلشن

    (        )

    (viii)

    سنسار سماچار

    (         )

    22

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽورل

    94-91

     

    سال-3-انڪ-31 (جولائي 1934)

     

     

    1

    غزل

    فقير بيدل

    شعر

    شاعري

    1

    2

    چيڪو سلووا ڪياجي سوڪل هلچل

    ڊاڪٽر ڌنيرام پريم

    مضمون

    تاريخ

    5-2

    3

    گئورکيا رستي تندرستي ۾ شاهوڪاري

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    معاشيات

    12-6

    4

    قوم جي هيڻي حالت تي نظر

    سوڀراج نرملداس

    شعر

    شاعري

    13

    5

    سائين جيوتسنگهه صاحب

    سکهرامداس تلسيداس

    مضمون

    شخصيت

    21-15

    6

    ٿر جو ڀرت

    نارائڻ داس رتمل ملڪاڻي

    مضمون

    هنر

    24-22

    7

    برهم-حق

    آغا صوفي درازي

    مضمون

    تاثر

    31-25

    8

    مايا جي مستي

    رابندر ناٿ ٽئگور/ارجنداس بي آڏواڻي

    افسانو

    37-32

    9

    رحيم جا هندي دوهرا

    مولچند ٺڪر

    قول

    38-37

    10

    ماکي-منظوم

    سوڀراج نرملداس

    شاعري

    44-39

    11

    پراچين هندو جوتش وديا

    پروفيسر اڌارام آسواڻي

    50-45

    12

    دلپت صوفي

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    54-51

    13

    1857ع واري بلوي جو خرچ ڪير ڀري”هندستان يا انگلينڊ؟“

    رامچند ٽيڪچند گوڪلاڻي

    مضمون

    معاشيات

    57-55

    14

    علم

    پرسرام هيرانند سچاننداڻي رنجور

    شعر

    شاعري

    59-58

    15

    سامي ڪهڙن چشمن جا پاڻي پيتا

    ڄيٺمل پسرام گلوجاڻي

    64-61

    16

    ماتري پريم

    کيئلداس وليرام بيگواڻي ”فاني“

    شاعري

    65

    17

    ڏهه هزار

    چرنداس ٽي گرمهاڻي

    افسانو

    70-66

    18

    ڪافي

    فقير بيدل

    شاعري

    70

    19

    سمالوچن

    ادارو

    مضمون

    تنقيد

    72-71

    (i)

    امرڪوٽ جو اتهاس

    تيجسنگهه سولنڪي

    (ii)

    گيتا ٻوڌ

    (      )

    (iii)

    ٻال رامائڻ

    (iv)

    انڊس

    (v)

    نائين مهل جا سلوڪ

    20

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    74-73

    21

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    80-77

     

    سال 3-انڪ-34 (آڪٽوبر 1934)

     

     

    1

    ڪافي

    فقير بيدل

    شاعري

    241

    2

    محنت ۽ سستي

    مهاتما ٽالسٽاءِشيوارام ڀاڳچند لالا

    248-242

    3

    رام ليلا ۽ سڌارو

    اڌارام آسواڻي

    250-249

    4

    غالب دهلوي

    لطف الله جوڳي

    مضمون

    شخصيت

    258-251

    5

    ديسي چترڪلاجي خوبي

    چوئٿرام وليڇا

    مضمون

    مصوري

    264-259

    6

    رشي ديارام جون شروع ڪيل سنٿائون

    شيوارام ڦيرواڻي

    ڪالم

    سماجيات

    272-265

    7

    استري سماج استري جاتي

    هاسارام سندراداس پمناڻي

     ڪالم

    سماجيات

    274-273

    8

    ڀڳل دل

    جهامنداس ڊي ڀاٽيه

    مضمون

    280-275

    9

    هن ويچاريو ”لوڪ اپتن ڪريان“

    نارائڻ داس ملڪاڻي

    مضمون

    مذهب

    283-281

    10

    دل جي آڇ

    گوبندرام سلامتراءِ رائسنگهاڻي

    شاعري

    284

    11

    سوامي ستيديو پريبراجڪ جا آزموده

    سوامي

    مضمون

    شخصيت

    290-285

    12

    منهن جو گل

    هري هزاري مل ٽهلياڻي

    شاعري

    290

    13

    جادو جا وار

    نريندر ديو وديا النڪار

    افسانو

    295-291

    14

    هندستان ۽ جپان جي وچ ۾ واپاري عهدنامو

    حشمترا چوئٿرام ملڪاڻي

    مضمون

    معاشيات

    298-296

    15

    بابو راجيندر پرساد

    شيام

    مضمون

    شخصيات

    309-301

    16

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    314-307

    17

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    320-315

     

    سال-3-انڪ 35- (نومبر 1934)

     

     

    1

    چت ڦلواري

    سوڀراج نرملداس

    شاعري

    321

    2

    جپان ۽ انگلينڊ جي واپاري لڙائي

    شرييت سيتلا سهايه

    مضمون

    معاشيات

    328-322

    3

    ٻن لفظن ۾ سڀيتائون

    ديس ڀڳت ساورڪر

    مضمون

    338-329

    4

    هندستان جون ڪجهه عجيب چيزون

    سنت رام

    مضمون

    معلومات

    342-339

    5

    ٻن ڀڳوان جا پويان ڏينهن

    شري آنند بکشو

    مضمون

    شخصيت

    349-343

    6

    هندو لفظ

    ڀائي پرمانند

    مضمون

    353-350

    7

    مشرق ۽ مغرب

    رڻبير سنگهه-دير

    افسانو

    362-354

    8

    آئينده جي ڄاڻ

    ڊاڪٽر ڌنيرام پريم

    مضمون

    تاثر

    366-363

    9

    سڪ

    سامي

    شاعري

    366

    10

    برهم چريه آشرم

    شرييت آوڌ اپاڌيه

    افسانو

    374-367

    11

    مالهڻ جي ڌيءَ

    نند لعل جرناسٽ/آتمارام ايس ميرچنداڻي

    افسانو

    380-375

    12

    381 کان 384 صفحا گم آهن

    13

    14

    ڪجسي جيوت

    کيئلداس وليرام بيگراڻي

    شاعري

    388

    15

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    396-389

    16

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    400-397

     

    سال 2-انڪ-24 (ڊسمبر 1933)

     

     

    1

    ننگه نماڻن

    فقير محمد محسن (بيڪس)

    شعر

    شاعري

    401

    2

    مشڪل آ

    موتيرام ايم وليڇا (زندهه)

    شعر

    شاعري

    402

    3

    توبهه تائب گنگهار

    مهاتما ٽالسٽاءِ/شيوارام ڀاڳچند لالا

    افسانو

    407-403

    4

    نازنين

    لعل

    مضمون

    اخلاقيات

    408

    5

    هاڻوڪي تهذيب جو تماشو

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    تهذيب

    412-409

    6

    گل ۽ بلبل

    آسڪروائلڊ/ڪلياڻي پي آڏواڻي

    افسانو

    418-413

    7

    ڪنهن جي؟

    ڏيونداس ڪي ڪشناڻي (آزاد)

    شعر

    شاعري

    418

    8

    ڪوٽليه جو ارٿ شاستر

    نارائڻ داس رتن مل ملڪاڻي

    424-419

    9

    مزور عرف دکي جيوت جو نقش

    سندرشن/ماڌرداس ايس واسواڻي

    افسانو

    438-425

    10

    هندستان جي آدمشماري

    حشمتراءِ چوئٿرام ملڪاڻي

    مضمون

    معاشيات

    441-439

    11

    چاسر

    لطف الله جوڳي

    مضمون

    شخصيت

    446-442

    12

    تلاش يار

    عبدالڪريم گدائي

    شاعري

    448-447

    13

    بحث ۽ تڪرار

    سرسيد احمد/گرداس مل ٽيڪچنداڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    450-449

    14

    سنڌي ساهتيه

    آءِ ايس خواجه

    مضمون

    لسانيات

    453-451

    15

    خوشي آهي ڪٿي

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    456-454

    16

    مئٿران جو سير

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    برسفر

    461-457

    17

    ڪافي

    ورند

    424-419

    18

    وسوداتا جي قرباني

    تيرٿ گوبندرام سڀاڻي

    آکاڻي

    468-462

    19

    زميداري باب ساريال يا خشڪ پوکون

    منوهرداس ڪوڙومل کلڻائي

    ڪالم

    زراعت

    472-469

    20

    استري سماج روس جون موجوده استريون

    ادارو

    ڪالم

    سماجيات

    475-473

    21

    سمالوچن

    ادارو

    مضمون

    تنقيد

    476

    (i)

    سائنس درجو پهريون

    کيئلداس وليرام بيگواڻي

    (ii)

    پهچ

    (ii)

    ترنگي تصوير جي ڪهاڻي

    منوهرداس ڪوڙومل

    22

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    477

    23

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    480-478

     

    سال-4-انڪ-40 (اپريل 1935)

     

     

    1.

    وقت جي ورهاست

    شيام

    1

    2

    جپان جي ڪاميابي جو راز

    چمن لعل جرنلسٽ

    مضمون

    8-2

    3

    سر مير علي مراد خان

    لطف الله شڪارپوري

    مضمون

    شخصيت

    14-9

    4

    مانکه ديهه

    سامي

    شاعري

    14

    5

    صبر سان موٽي ٿئي سڪ ۾ ڦڙو

    ريجهو مل ڪي آڏواڻي

    مضمون

    نفسيات

    16-15

    6

    بيحرم فرض

    چيتن بي شهاڻي

    افسانو

    19-17

    7

    پرائمري اسڪولن جا درسي ڪتاب

    تولارام سوڀراج

    مضمون

    تعليم

    20-19

    8

    دنيا جو سڀني ۾ پراڻو پستڪ

    تاراچند ڏيئومل گاجرا

    مضمون

    مذهب

    23-21

    9

    همدردي

    گربند راءِ، سلامت راءِ، راءِ سنگهاڻي

    شاعري

    23

    10

    پيٽر جو ڊبل

    هوتچند هيرانند

    افسانو

    30-24

    11

    شڪ جو شڪار عرف سج ٻه پاڇا

    گرومل کٽڻ مل هرجاڻي

    افسانو

    37-31

    12

    سچ جي جئي

    پرمانند ميوارام

    آکاڻي

    29-38

    13

    آءُ اهو ستيڪام جبال آهيان

    نارائڻ داس رتمل ملڪاڻي

    42-40

    14

    شارٽ هينڊ جي مختصر تاريخ

    ادارو

    15

    خط

    صدرالدين جوڻيجه پاٽائي

    مضمون

    خط

    48-45

    16

    انتقام جي آگ عرف بدلي جي باهه

    تارا چند روچيرام واڌاواڻي

    افسانو

    54-49

    17

    بسئنت

    غلام علي ”مسرور“

    شاعري

    54

    18

    شاعر-درويش

    جهامنداس دواڪارداس ڀاٽيا

    58-55

    19

    سنڌي لغات تي ودوانن جا وڌيڪ رايا-ديوان منوهرداس کي جواب

    عمربن محمد دائودپوٽو

    60-59

    20

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    65-61

    21

    فئشن جو فڪر

    هامانند

    شاعري

    66

    22

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    67

    (i)

    فئشن ٽوڙ ڀڄناولي

    هامانند ۽ پرڪاشڪ ارجمنداس

    (ii)

    آريه ديويون

    ديپ چندر

    23

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    72-68

     

    سال-انڪ-42- جون (1935)

     

     

    1

    غزل- مجازي شعلو

    سوڀراج نرملداس ”فاني“

    شاعري

    رومانيت

    1

    2

    ديس جي ڪٿا

    شرييت سيتلا سهاءِ

    مضمون

    معاشيات

    7-2

    3

    سنياسي

    پريو چڱاڻي

    شاعري

    8

    4

    شاعر-مغربي

    جهامنداس دوارڪاداس ڀاٽيا

    16-9

    5

    ويران وستي

    لطف الله جوڳي

    مضمون

    معلومات

    18-17

    6

    ڪامني يا موهني

    نارائڻ داس رتمل ملڪاڻي

    مضمون

    28-19

    7

    سکر ۾ جنگيون

    علي محمد راشدي

    مضمون

    سياست

    36-29

    8

    هندن ۽ مسلمانن جا علمي تعلقات

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تعليم

    39-37

    9

    گپت گنگا

    ڪشچند تيرٿ داس کتري

    شاعري

    40

    10

    حافظي جي طاقت

    پروفيسر ٽنڊن

    مضمون

    نفسيات

    42-41

    11

    ابتدائي تعليم جي ترقي ۾ رڪاوٽون

    آخوند رسول بخش

    مضمون

    تعليم

    52-43

    12

    ننڍپڻ جو هڪ واقعو

    شرييت سدرشن

    افسانو

    60-53

    13

    سچل سرمست

    فقير قادربخش ”بيدل“

    شاعري

    60

    14

    ڪوئيٽا جا قهر

    بولچندوسومل راجپال

    مضمون

    66-61

    15

    اخبارن جا چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    70-67

    16

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    74-71

     

    سال-5- انڪ 50 (فيبروري 1936)

     

     

    1

    پرت جو پيغام

    بيدل فقير

    شعر

    شاعري

    1

    2

    ترانا حقيقت

    حڪيم لعل چند ”مجروح“

    شعر

    2

    3

    نئين سنڌي ورستي

    ڄيٺمل پرسرام گلراجاڻي

    مضمون

    6-3

    4

    ڪافي

    سچل

    شعر

    6

    5

    ڪاليجي شاگردن ڏانهن

    بولچندو سومل راجپال

    مضمون

    تعليم

    9-7

    6

    ڪوڙو ٿيئي سنسار

    ايڇ آءِ سدارنگاڻي

    شعر

    10

    7

    راڪيٽ رستي سيارن ۽ ستارن جي سواري

    ويريندر ”وير“

    مضمون

    سائنس

    12-11

    8

    امرت

    کئيلداس وليرام بيگراڻي

    افسانو

    17-13

    9

    بيت

    وريل فقير

    شاعري

    17

    10

    اڄوڪي ملڪي مسئلن تي سرسري نظر

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    سياست

    22-18

    11

    پنرجنم يا تناسخ جو جيئرو جاڳندو مثال

    ادارو

    ڪهاڻي

    26-23

    12

    جلاد

    ساڌو اس شوالومل

    افسانو

    36-27

    13

    اٽلي ۽ سندس بيٺڪن متعلق

    مولائي شيدائي

    مضمون

    سياست

    41-37

    14

    ڀيانڪ ڀوت

    هيرانند واڌومل عيدناڻي

    افسانو

    48-42

    15

    جيوت جو دم

    کيئلداس وليرام بيگراڻي

    شاعري

    50-49

    16

    پنڊت جواهر لعل نهرو

    ارجنداس بي ٺارواڻي

    مضمون

    شخصيت

    54-51

    17

    هريجن ۽ هندو

    پرسرام وشنگهه ٽهلراماڻي

    مضمون

    58-55

    18

    استري سماج-استري جاتي جو آئيندو

    لتارام موهنداس

    ڪالم

    سماجيات

    62-59

    19

    غئب عالم

    پرمانند ميوارام

    ڪهاڻي

    65-63

    20

    عشق مجازي

    بيڪس

    شاعري

    65

    21

    ٻار جو مرتيو

    روي بابو/روچيرام گنگارام سڏاڻي

    شاعري

    66

    22

    غلط آزادي

    ؟/اڌارام پرمانند ڪرپالاڻي

    افسانو

    72-67

    23

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    74-73

    (i)

    ڪانگريس سنهري جيلي

    ايم آر مائلداساڻي

    (ii)

    گلابي ڄمون

    (iii)

    وشو ڀارتي

    منوهرداس ڪوڙومل

    (iv)

    هڪڙي رات

    ليلارام ڦيرواڻي

    24

    تصويري چٽڪا

    ادارو

    ڪالم

    75-75

    25

    News, Notes and Comments

    ادارو

    80-77

     

    سال-7-انڪ-75 (اپريل 1938)

     

     

    1

    ڪافي

    بيدل فقير

    ڪافي

    شاعري

    1

    2

    ڊاڪٽر گربخشاڻي وارو رسالو

    پيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    تبصرو

    13-2

    3

    بهار

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    14

    4

    سچو پيار

    ٺاڪري ڀنڀراج واسواڻي

    افسانو

    19-15

    5

    غزل

    سوڀراج نرملداس

    غزل

    شاعري

    20

    6

    بيروزگاري

    ڪشچند تيرٿداس کتري

    شاعري

    21

    7

    اچرج جهڙيون رسمون ۽ رواج

    لعل چند امر ڏنومل جڳتياڻي

    مضمون

    ثقافت

    24-22

    8

    جهنگ جو شئل شڪار

    پرمانند ميوارام

    مضمون

    شڪاريات

    27-25

    9

    گائن وديا

    ٽهلرام آسودومل

    مضمون

    31-28

    10

    ويچار ۾ سک

    ٻوڌرام صاحب چنداڪاشي

    شاعري

    32

    11

    پوره برهمچاري ٿيڻ ناممڪن آهي

    ڌرم داس ريلومل ۽ ڀوڄراج هوتچند ناگراڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    39-33

    12

    سچي سڪ

    ديوان دلپت راءِ صوفي

    شاعري

    40

    13

    ڌرم ۽ نيتي

    مهاتما گانڌي

    مضمون

    اخلاقيات

    46-41

    14

    نااميد

    سي ايل منگهاڻي

    مضمون

    تاثر

    48-47

    15

    ڪافي

    ديوان صورت

    ڪافي

    شعر

    48

    16

    شارڌا ائڪٽ

    مولائي شيدائي

    مضمون

    53-49

    17

    ڪافي

    سچل سرمست

    ڪافي

    شعر

    53

    18

    پريان سندو پيچرو

    ليلام پريم چند واڌواڻي

    59-54

    19

    عجيب ليلا

    منگهارام شيوڪرام

    شاعري

    60

    20

    درسي ڪتابن جون چوڪون

    عبدالله عبدالواسع

    مضمون

    نصاب

    65-61

    21

    شاهه عبداللطيف جا چونڊيل بيت

    مضمون

    شرح

    67-66

    22

    روح جي راحت

    رچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    روحانيت

    70-68

     

    سال-8-انڪ 88 (اپريل)

     

     

    1

    تون، مان

    شرييت ڪشچند تيرٿداس کتري(بيوس)

    غزل

    شاعري

    1

    2

    هندي سنڌي سنت ڦلواڙي

    پروفيسر مولچند ٺڪر

    مضمون

    مذهيبات

    7-3

    3

    تلسيداس جي آرزو

    ڏيوانداس ڪشناڻي (آزاد)

    نظر

    شاعري

    8

    4

    سونهن صدقي

    ڪهاڻي

    ادب

    13-9

    5

    وارڌا تعليمي تجويز

    پرڀو ايم گرباڻي

    مضمون

    تعليم

    19-14

    6

    ستنتر قوم

    ارجنداس بي ٺارواڻي (فنا)

    نظم

    شاعري

    20

    7

    برما جو سير

    سي بي ڪپور

    مضمون

    سير و سفر

    28-21

    8

    دولت جي ديوي

    هوندراج ليلارام (دکايل)

    نظم

    شاعري

    29

    9

    سونهن جو شڪار

    پهلاج راءِ سخاوتراءِ گدواڻي

    ڪهاڻي

    ادب

    32-30

    10

    اوچ ۽ نيچ

    پروفيسر مولچند ٺڪر

    نظم

    شاعري

    33

    11

    چنبليءَ جي سڳنڌ

    اميد علي دوست علي

    ڪهاڻي

    ادب

    39-34

    12

    پنهنجو

    حڪيم لعلچند (مجروح)

    غزل

    شاعري

    40

    13

    مهاتما گانڌي جا ڪي ويچار

    مترجم﷢:آسنداس نانڪرام ڀيرواڻي

    چوڻيون

    مختلف موضوع

    43-41

    14

    مالهڻ

    هري جي درياني(دلگير)

    نظم

    شاعري

    44

    15

    سنڌ اڳيان تعليمي مسئلو

    جئچند راءِ نانڪرام

    مضمون

    تعليم

    48-45

    16

    خيال

    سوامي ٻوڌراج چراڪاشي

    شاعري

    48

    17

    مهاتما گانڌي جو تازو اپواس

    —-

    مضمون

    —

    53-49

    18

    گل و بلبل

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    55-54

    19

    لالا هودپال جو جيون چتر

    —-

    مضمون

    —

    58-66

    20

    تنهن جو لتا

    تلسيداس روچيرام تلريجا

    شاعري

    58

    21

    ليڊيز ڪلب

    منگهارام اڌرام ملڪاڻي

    ڊرامو

    65-59

    22

    درد دل

    ليکراج ”عزيز“

    شاعري

    67-66

    23

    سنڌ جي اتهاس جو هڪ لڪل ورق

    دوارڪا پرساد روچيرام شرما

    مضمون

    تاريخ

    70-68

    24

    يڪ ٿنڀي

    موٽومل لچيرام بٽاڻي

    مضمون

    74-71

    25

    منش جي جيون ۽ موت لاءِ لاڀوائڪ سوال

    آر اين تختاڻي

    قول

    74

    26

    تون سڄڻ سهڻا سدا

    حافظ حاجي حامد ٽکراڻي

    شاعري

    75

    27

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    76

    (i)

    وڏي دادي

    شرت چندر چئٽر

    (ii)

    آنند گلشن

    مهاشيه هيرانند ڏاندومل

    (iii)

    ڀارت جي سڀيتا

    روپ آتومل رنگواڻي

    28

    News, Notes and Comments

    ادارو

    خبرنامه

    صحافت

    80-77

     

    سال-9-انڪ 96 (مارچ 1940)

     

     

    1

    ڊاڪٽر رابندر ناٿ ٽئگور جي وديارٿين کي نصيحت

    رابندر ناٿ ٽئگور

    1

    2

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    6-2

    3

    هندو مسلم ۽ انساني ايڪتا

    شيوارام نرسنگهداس ڦيرواڻي

    7

    4

    رب جي ڪئي تي راضي رهه

    —

    —

    —

    8

    5

    ايشورا ڇا ٿي هلون مولا جي مرضي موجب هلون

    —

    —

    مذهب

    10-9

    6

    هند ديس ۾ پنچائتي سرشتي جو اڳينو اوج

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    معلومات

    15-11

    7

    ٻڍل فقير جو ڪلام

    ٻڍل فقير

    شاعري

    15

    8

    افسانا عشق

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    16

    9

    موت جو مندر

    ريجها رام آسراڻي

    افسانو

    24-17

    10

    زالن کي ڪهڙا مرد پسند آهن

    قيصر هند

    25

    11

    گل کي

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    26

    12

    ڳوڙهي ڳالهه

    سوڀراج نرملداس

    28-27

    13

    ”چابڪ من لاءِ ۽ رهاڻ“ منجهان ڪوتائون

    سرڳواسي ديوان ڌيارام گدومل

    شاعري

    30-29

    14

    بيماريون ۽ ڀرم

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    37-31

    15

    ايڪ پتا ايڪس ڪي هم ٻالڪ

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    38

    16

    رشيا ۾ سامياوادي راڄ برپا ڪندڙ نڪواڻي لينن

    ماڌو داس شوالومل

    مضمون

    شخصيت

    48-39

    17

    گجر

    دريل داس منگومل

    مضمون

    صحت

    54-49

    18

    ٿورائري وارين قومن جو مسئلو

    ايل ستيه مورتي

    مضمون

    معاشيات

    58-55

    19

    ٻڍل فقير جا دوها

    ٻڍل فقير

    شاعري

    58

    20

    ؟؟؟؟؟

    کيئلداس فاني

    شاعري

    59

    21

    نوجوانن کي

    رام امر لعل پنجواڻي

    مضمون

    تاثر

    61-60

    22

    غزل

    هري درياني دلگير

    غزل

    شاعري

    62

    23

    ٻولي جي سچي ترقي ڪيئن ٿي سگهي ٿي

    جمڙاڻي، شتروگهن

    مضمون

    لسانيات

    65-63

    24

    مصور جو پريم

    نچناڻي نانڪ ٽي

    افسانو

    71-66

    25

    سمالوچن

    ادارو

    مضمون

    تنقيد

    73-72

    (i)

    A Guide to pent Friends

    لکميچند روپچنداڻي

    (ii)

    Late Honorable Bhajsing’s Life

    ٽيڪچند ماکيجاڻي

    (iii)

    ورق

    گوبند ڀاٽيه

    (iv)

    رتن

    36

    منهنجا ٻه دوست

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    77-74

    37

    خبرچار مهتمي نوت ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    81-78

     

    سال- 9- انڪ- 101 (مئي 1940)

     

     

    1

    رام نومي

    شيوارام لالا

    مذهب

    1

    2

    ويچارو وکر

    سوڀراج نرملداس

    مضمون

    4-2

    3

    ٻڍل فقير جو ڪلام

    ٻڍل فقير

    شاعري

    4

    4

    ساهتيه ۾ چوري ۽ شهه زوري جا ڪي مثال

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    8-5

    5

    ٻارن جي زندگي

    چانڊومل ڪنوراڻي

    مضمون

    نفسيات

    11-9

    6

    اهڙو وئل

    شيام

    مضمون

    18-12

    7

    در تي دلبر

    بيوس

    شاعري

    18

    8

    سري مهاوير

    مضمون

    شخصيت

    19 کان 20 ۽ 20 الف کان ب تائين

    9

    وجد يا حال

    آسنند مامتورا

    مضمون

    23-21

    10

    وطن جي خادم کي خطاب

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    24

    11

    جپان جا اڇوت ”ايٽا“

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    تاريخ

    27-25

    12

    بزم سخن

    حڪيم لعل چند

    شاعري

    27

    13

    چُو ڀلا مان ڇا ڪريان

    تيرٿ ويڙهو مل وسنت

    مضمون

    تاثر

    32-28

    14

    ماڙيپور لوڻ کاڻ

    پيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    معدنيات

    37-33

    15

    رب مڙني جو هڪڙو

    دلپت

    شاعري

    37

    16

    مردانگي

    تاراچند روچيرام واڌاواڻي

    مضمون

    39-38

    17

    نورالدين ظهوري

    ڪلياڻي بي آڏواڻي

    مضمون

    شخصيت

    41-40

    18

    جوڳڻ ۽ گل

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    42

    19

    ويهه سير آن

    تارا چند روچيرام واڌواڻي

    ڪهاڻي

    48-43

    20

    تون ۽ مان

    هري دلگير

    شاعري

    49

    21

    مردن جي بيوفائي

    گوبندرام بي کٽر

    مضمون

    52-50

    22

    عجيب و غريب

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    معلومات

    53-52

    23

    ڪلا ۽ ان جو اصل نسل

    آسنداس نانڪرام پيرواڻي

    مضمون

    فن

    55-54

    24

    چترا

    ڪوي رابندر ناٿ ٽئگور

    ڊرامو

    69-56

    25

    پنهل منهنجا پيارا ڪٿي آهين تون

    جي ڊي آهوجا

    شاعري

    71-70

    26

    آخرين فيصلو

    ڪينالعل شيوارام لالا

    72

    27

    خبر چار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    80-73

     

    سال-9-انڪ-102 (جون 1940)

     

     

    1

    هندو ۽ مسلمان جيترو جلد سجاڳ ٿين اوترو بهتر

    مولانا ابوالڪلام آزاد

    1

    2

    رام رحيم

    ڪشچند تيرٿداس کتري

    شاعري

    2

    3

    هندو مسلم ايڪتا

    مهاتما گانڌي

    مضمون

    3

    4

    پيغام بيداري

    سروجني نئڊو

    شاعري

    4

    5

    نياپو

    سيد ميران محمد شاهه

    خط

    5

    6

    نياپو

    جي ايم سيد

    خط

    6

    7

    نياپو

    راءِ صاحب گوڪلداس

    خط

    7

    8

    نياپو

    آر ڪي سنڌوا

    خط

    8

    9

    اسان جي مشڪلات جو آخرين علاج

    پير الاهي بخش

    مضمون

    معاشيات

    9

    10

    نياپو

    حڪيم فتح محمد سيوهاڻي

    خط

    10

    11

    هندو مسلم

    ڄيٺمل پرسرام گلراجاڻي

    مضمون

    سياست

    13-11

    12

    اڻ هوند ورلو

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    معاشيات

    19-14

    13

    هندو مسلم اتحاد جي ضرورت ۽ علاج

    ماڌوداس شوالومل

    مضمون

    20 الف کان ٿ تائين

    14

    ڪٽرپڻي جو انت آڻيو

    لکميچند ٽيئونمل روپچنداڻي

    مضمون

    ثقافت

    20 ٽ کان ٺ تائين

    15

    هند ۾ مذهبن جو سيل

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    ثقافت

    26-21

    16

    چاکي وڌو پاڻ ۾ ترڪن واڻين ويو

    دلپت

    شاعري

    26

    17

    رب مڙني ۾ هيڪڙو

    روحل

    شاعري

    26

    18

    روداد چمن

    لطف الله

    شاعري

    شاعري

    28-27

    19

    اهو ڪهڙو نه مٺو زمانو هو

    لعلچند امر ڏنومل جڳيتاڻي

    مضمون

    31-29

    20

    سڀ سلامي هڪ صاحب جا

    گل

    شاعري

    شاعري

    31

    21

    هندو مسلم اتحاد

    هيرانند ڪرم چند

    مضمون

    33-32

    22

    سنڌي جوان

    ايم ڪي عاصي

    شاعري

    36-35

    23

    هندو مسلم انساني ايڪتا

    شيوارام نرسنگهداس حميراڻي

    مضمون

    40-37

    24

    ميلاپ جي شڪتي

    مولائي شيدائي

    مضمون

    47-41

    25

    هي جهڳڙو ڪهڙو

    نارائڻداس رتمل ملڪاڻي

    مضمون

    سياست

    52-48

    26

    مڙهي ۽ مسجد ۾ روشن هڪ ڏيو

    دلپت

    شاعري

    52

    27

    داراشڪوهه

    آسانند مامتورا

    مضمون

    شخصيت

    58-53

    28

    صاحب سڀ ۾ هيڪڙو

    دلپت

    شاعري

    58

    29

    تون ۽ مان

    کيئلداس بيگواڻي

    شاعري

    62-59

    30

    هي ڦير ڇو انسان جو

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    سياست

    70-63

    31

    هندو ۽ مسلم

    هري جي درياني

    شاعري

    سياست

    72-71

    32

    هندو مسلم

    مولانا عبدالڪريم چشتي

    مضمون

    سياست

    75-73

    33

    هندو مسلم ايڪتا

    آتمارام ساڌو رام ڪٽاريا

    شاعري

    78-76

    34

    هندو مسلم سوال

    آسنداس نانڪرام پيرواڻي

    81-79

    35

    اسان جي ڀائپي-الفت  وئي ڪافور ٿي دل مان

    ڄيٺوسي سپاهيملاڻي

    شاعري

    84-82

    36

    سکر ۾ هندو مسلم زلزلو

    چوئٽرام وليڇا

    افسانو

    88-85

    37

    هندو مسلم اتحاد ۽ مسلم عوام جي سياسي تعليم

    برڪت علي آزاد

    مضمون

    سياست

    92-89

    38

    سنڌ جو صوفي سنت ڀڳت ڪنورام

    تيرٿ داس ويڙهومل و سنت

    مضمون

    شخصيت

    104-93

    39

    هندو مسلم ايڪتا

    ڪنيا لعل شيوارام لالا

    مضمون

    سياست

    105-104

    40

    اي جوانو

    پرتاب سنگهه پارومل ڄيٺواڻي

    شاعري

    106

    41

    هندو مسلم ناسازي جو اجايو وڌاءُ

    شريت پرسرام وشنگهه ٽهلواڻي

    111-107

    42

    خبر چار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    114-112

     

    سال- انڪ- (نومبر 1940)

     

     

    1

    پيارو وطن

    نتو درياني

    شاعري

    1

    2

    ليکڪن ۽ گرهاڪن ڏانهن

    2

    3

    مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    7-3

    4

    سمالوچنا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    تنقيد

    8

    (i)

    بمبئي يونيورسٽي بليٽن

    شيوڪ ڀوڄراج موٽواڻي

    (ii)

    آشنا

    ديوسڀاڻي

    (iii)

    سنڌ جو سورمو

    پريتم پمناڻي

    (iv)

    پارت جيون

    (        )

    5

    ترانو سنڌي

    لطف الله جوڳي (شڪارپوري)

    غزل

    شاعري

    9

    6

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    ؟

    ؟

    13-10

    7

    شعر ساهتيه جو روح

    ڄاڃي لعل

    مضمون

    ادب

    19-14

    8

    ادب لطيف

    نچناڻي دولت ٽي

    تاثر

    ادب لطيف

    20-19

    9

    بيروني ڪاهن متعلق هندوستاني ڪٿي

    مولائي شيدائي

    مضمون

    سياسيات

    25-21

    10

    اتهاسي احوال: ڪراچي جي ڪهاڻي

    چيتن ماڙيوالا

    مضمون

    تاريخ

    36-26

    11

    نازي فوج

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    41-37

    12

    سون پهرڻ مان نقصان

    منوهرداس ڪوڙومل کلناڻي

    مضمون

    ثقافت

    46-42

    13

    هندو مسلم ۽ انساني ايڪتا

    شيوارام نرسنگهداس ڦيرواڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    47-48

    14

    جونيئر ريڊ ڪراس

    شاعري

    49

    15

    ٻالڪ

    ؟/تارا چندر روچيرام واڌاواڻي

    افسانو

    54-50

    16

    ماتا تنهنجو ڪلياڻ ڪري

    ؟/پسرام ڀاٽيه

    افسانو

    60-55

    17

    اٿ جاڳ مسافر

    ؟/روپ رنگواڻي

    مضمون

    61

    18

    ڪايا پلٽ

    شرييت پرڀات ڪمار/ڊي جي آهوجا

    افسانو

    66-62

    19

    بچپن

    موتي ايس واسواڻي

    افسانو

    71-67

    20

    هندستان اسان جو

    ماستر قادربخش

    شاعري

    72

    21

    غزل

    کيئلداس  ”فاني“

    غزل

    شاعري

    73

    22

    جواب ڏي

    تاراچند روچيرام واڌواڻي

    شاعري

    74

    23

    جمنا ندي ۽ شاعر

    مرليڌر چاندناڻي

    مسدس

    شاعري

    76-75

    24

    شڪويٰ

    وڌيا رام منگومل

    شاعري

    80-77

     

    سال- انڪ- (سيپٽمبر 1940)

     

     

    1

    ترانه هندي

    سر محمد اقبال

    گيت

    شاعري

    1

    2

    دگرگون زمانو

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    2

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    6-3

    4

    سنڌي ساهتيه-ساهتيه جو خزانو

    لعل سنگهه اجواڻي

    مضمون

    ادب

    7

    5

    تصوف، صوفي، صوفي متا

    مولچنداڻي

    مضمون

    13-8

    6

    هندن جا علوم ۽ مسلمان

    مولائي شيدائي

    مضمون

    20-14

    7

    اتهاسي احوال

    —-

    21

    8

    انتر راشٽريه لوڪشاهي

    هيرا لعل لالا وديارٿي

    مضمون

    27-22

    9

    مندرن جو ملڪ

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    مذهب

    32-28

    10

    اڳي ۽ هاڻي

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    34

    11

    هاري جو هيڻو حال

    بخشارام سکواڻي

    شاعري

    36-35

    12

    اختلافي خلقت اندر ساز سلوڪ جو راز

    سوڀراج نرملداس

    شاعري

    37

    13

    اتفاق

    ٺاڪرداس

    شاعري

    38

    14

    نيرنگهائي شباب

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    شاعري

    43-39

    15

    مزدور جو خط

    هري دلگير

    شاعري

    46-44

    16

    ادب لطيف

    برڪت علي آزاد

    مضمون

    ادب لطيف

    48-47

    17

    ڌن والون ڪي دنيا هئي نرڌن ڪا ڀڳوان

    گوپ ڊي سڌاوا

    افسانو

    54-49

    18

    امر پريم

    هري هنڱوراڻي

    افسانو

    60-55

    19

    غرب جي صداقت وفاداري جو حيرت انگيز مثال

    گوبندرام شيوارام لالا

    افسانو

    64-61

    20

    اجڙيل مندر کان ٻاهر

    مرليڌر عاجز

    مضمون

    فلسفو

    68-65

    21

    قدرتي حسن

    قاضي عبدالحئي

    شاعري

    22

    بالغن جي تعليم

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    تعليم

    72-69

    23

    هندو مسلم ۽ انساني ايڪتا

    شيوارام نرسنگهداس ڦيرواڻي

    مضمون

    73

    24

    انب

    حڪيم دريل داس منگترام

    مضمون

    صحت

    75-82

     

    سال- انڪ- (ڊسمبر 1940)

     

     

    1

    ساقي ڀري ساغر

    طائر

    غزل

    شاعري

    1

    2

    مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    4-2

    3

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    8-5

    (i)

    آپگهات

    (      )

    (ii)

    پيغام محبت

    مولانا عبدالڪريم چشتي

    (ii)

    تعليم الاسلام

    مولانا عبدالڪريم چشتي

    (iv)

    The Upper Sind Collegion

    (    )

    4

    سقراط

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    شخصيت

    15-9

    5

    شاهه عبداللطيف جا سير

    پيرومل مهر چند اڏواڻي

    مضمون

    17-16

    6

    اقبال ۽ قوميت

    جي پي کٽر

    مضمون

    20-18

    7

    راجا بيربل

    مولائي شيدائي

    مضمون

    شخصيت

    25-21

    8

    ملتان جي تواريخ

    نهچلداس ٽي واسواڻي

    مضمون

    تاريخ

    29-26

    9

    رباعي

    طائر

    رباعي

    شاعري

    29

    10

    روس ۽ هندستان جون عورتون

    شريمتي موهني ديوي

    مضمون

    32-30

    11

    ايڪتا يڪ وجودي

    د-هه-س

    مضمون

    اخلاقيات

    34-33

    12

    مانجهي

    گوپ سڌوا

    افسانو

    42-35

    13

    ڪايا پلٽ

    شرييت پرڀارت/جي ڊي آهوجا

    افسانو

    50-43

    14

    رباعي

    طائر

    رباعي

    شاعري

    50

    15

    گناهه

    جي پي کٽر

    افسانو

    54-54

    16

    دورڪر

    حڪيم لعل چند

    شاعري

    55

    17

    چت ڦلواري

    سوڀراج نرملداس

    غزل

    شاعري

    56

    18

    رباعي

    طاعر

    رباعي

    شاعري

    59

    19

    زمانو

    شاعري

    61-60

    20

    جاڳرتا

    منگهارام شيوڪرام

    شاعري

    62

    21

    اچو تان هند جا ڄاوا ڪريون ڪا ملڪ جي خدمت

    جي ڊي آهوجا

    شاعري

    64-63

    22

    ڀارت جي چترڪلا

    ڪماري پپني جي آڏاواڻي

    مضمون

    مصوري

    66-65

    23

    ڳئون جي خدمت

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    70-67

    24

    چانهه

    حڪيم وريل داس منگهومل

    مضمون

    صحت

    80-71

     

    سال-10-انڪ-4 (اپريل 1941)

     

     

    1

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    7-1

    2

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    13-8

    1.شاعر

    آسانند مامتورم

    2.سنڌي ٻولي جي تاريخ

    پيرومل مهر چند آڏواڻي

    3.ڪرم چڪر

    تولارام ٻالاڻي

    4.پورن چنڊ

    رائبهادر چئنراءِ بولچند

    5. شاريڪ جيون ۽ مانسڪ جيون

    ڪندن مل ڏيچند

    6. ڪايا ڪلپ

    ديوان چتر ڀيڄ

    7.قومي لڙائي ۽ گانڌي وار

    (       )

    8. جڳدياس مارگه

    رائبهادر چئنراءِ بولچند

    9. پنهنجي يونيورسٽي

    شيوارام ڦيرواڻي

    10.عجيب نظارا

    جيساسنگهه

    11.ڳوٺاڻي جماعت جي ڪم جي رپورٽ

    (       )

    12.سڌارا سڀا حيدرآباد جي ٻن سالن جي جي رپورٽ

    (        )

    13.اپر سنڌ ڪاليجن

    (      )

    14.ڀارت جيون

    (        )

    15.اديب سنڌ

    (        )

    3

    هندو مسلم اتحاد

    جهامنداس ڀاٽيه

    مضمون

    16-14

    4

    هندو ناري جي حشمت ۽ دليري

    لکميچند ٽيئونمل روپچنداڻي

    ڪهاڻي

    19-17

    5

    جيون ڇا

    شيوارام چاندومل ڪنوراڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    20-19

    6

    ڪارزار بلقان

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    25-21

    7

    چنورڳڙهه

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    تاريخ

    29-26

    8

    مزدور

    قادربخش سومرو

    شاعري

    30

    9

    منهنجو پٽڙو

    تاراچند روچيرام واڌواڻي

    افسانو

    37-31

    10

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    41-38

    11

    لطيفي لقاءُ

    سوڀراج نرملداس

    نظم

    شاعري

    43-42

    12

    سري رام ڪرشن پرمهنس

    تيرٿ سڀاني

    مضمون

    شخصيت

    46-44

    13

    پريم

    مگهارام شيوڪ رام

    شاعري

    47

    14

    بيگناهه ملزم

    هري هنڱوراڻي

    افسانو

    54-48

    15

    هندو ۽ مسلمان جي وچ ۾ غلط فهميون

    حافظ محمد امن

    شاعري

    55-54

    16

    زالن جو شهر

    پرسرام ايم ڀاٽيه

    مضمون

    تاريخ

    58-56

    17

    راز سخن

    لعلچند مجروح

    شاعري

    59

    18

    قطب مينار

    موتي لعل لڇيرام بٽاڻي

    مضمون

    تعميرات

    62-60

    19

    اسرار عشق جو

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    شاعري

    63

    20

    نظامي جو ليليٰ و مجنون

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    افسانو

    69-64

    21

    مورت

    ٻوڌراج صاحب چراڪاشي

    شاعري

    69

    22

    اتر قطب سفر جو حيرت انگريز داستان

    ٽولارام سوڀراج گدواڻي

    74-70

    23

    جيون ساٿي

    جي ڊي آهوجا

    شاعري

    75

    24

    اسان جو پيارو هندستان

    مولچند ٺڪر

    76

    25

    ڪنڀارڻ

    جي پي کٽر

    افسانو

    83-77

     

    سال-10-انڪ-6 (جون 1941)

     

     

    1

    ڪانگريس ڪيڏانهن

    ادارو

    مضمون

    سياست

    1

    2

    خبرچار ۽ مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    3-2

    3

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    4

    (i)

    پريم ڀڄناولي

    (             )

    (ii)

    نائين محلي جا ملوڪ

    (          )

    (iii)

    آتمڪ جيون

    (          )

    (iv)

    درويشي ڪلام

    خوشيرام خوشحالاڻي

    (v)

    آشآ

    (vi)

    ڪهاڻي

    جڳت آڏواڻي

    (vii)

    سدا سهاڳڻ

    شري شرت چندر چئٽر

    4

    جيجل

    هري درياني دلگير

    شااعري

    5

    5

    دروپتي ستي هئي

    موتيرام لڇيرام بٽاڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    12-6

    6

    انڌيري بعد

    کيئلداس بيگواڻي

    شاعري

    14-13

    7

    ڪابولي

    ربيندر ناٽ ٽئگور/شيوارام ٽلومل آڏواڻي

    مضمون

    سوانح

    20-15

    8

    مورتي تنهنجي مان من مندر ۾ اسٿاپن ڪندس

    قادربخش حقير سومرو

    شاعري

    21

    9

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    30-22

    10

    رک

    منگهارام شيوڪ رام مستان

    شاعري

    31

    11

    ادب لطيف

    مرليڌر اين چاندناڻي

    مضمون

    ادب لطيف

    32

    12

    مادي دنيا ۽ جذباتي دنيا

    امرو ساڌواڻي

    مضمون

    نفسيات

    35-33

    13

    قدرت جو ڪارخانو

    سراسي ٻوڌراج

    شاعري

    36

    14

    بنگال جو انقلابي شاعر

    برڪت علي آزاد

    مضمون

    شخصيت

    40-37

    41 کان 44 تائين صحف غائب.

    15

    سرڳه ۾ ٿرٿلو

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    فلسفو

    54-45

    16

    آمدني ۽ خرچ

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    55

    17

    ديس مٿي يا ڌرم. ڪهڙو سچو مذهب ديس جي اُنتي ۽ آزادگي جي آڏو ايندو.

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    60-56

    60 کان اڳتي صفحا غائب.

     

    سال-10-انڪ 7 (جولاءِ 1941)

     

     

    1

    لوڪمانيه تلڪ

    مهاتما گانڌي

    مضمون

    شخصيت

    3-1

    2

    خبر چار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    8-4

    3

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    9

    4

    نبري

    مستوهري جي درياني

    شاعري

    11-10

    5

    ٿر جو وسڪارو

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    15-12

    6

    ڳوٺاڻو ڳڙ

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    قول

    20-16

    7

    ڳوٺ سڌار

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    21

    8

    ديوناگري پي پرون ۽ ٻين پين کاسريشٽ آهي

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    لسانيات

    25-22

    9

    ديسي ترانو

    موڀراج نرملداس

    ترانو

    شاعري

    26

    10

    بي جوڙ شادي

    دلدار حسين موسوي

    افسانو

    44-27

    11

    ڪڙمي

    ڀڳوان مير چنداڻي

    شاعري

    45

    12

    ويچارو گر

    سوڀراج نرملداس

    مضمون

    معاشيات

    49-46

    13

    صورت ۽ سيرت

    قادربخش حقير سومرو

    50

    14

    ايمانداري جي پرک

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    اخلاقيات

    53-51

    15

    رهبر رفيق آهين

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    53

    16

    سنديش

    تاراچند ڊي لکاڻي

    مضمون

    تاثر

    57-54

    17

    نازڪ جذبات

    نانڪ ٽي نچناڻي

    خط

    رومانيت

    58-66

    18

    گرومل سنسڪرت پاٺشالا

    تقرير

    تعميرات

    70-67

    19

    ننڍي ٽهي

    تاراچند روچيرام واڌاواڻي

    مضمون

    72-71

     

    سال-10-انڪ 8 (آگسٽ 1941)

     

     

    1

    گرديو جي چرن ۾

    ڪوي ڪشچند بيوس

    شاعري

    1

    2

    هاءِ گرديو

    رابندر ناٿ ٽئگور

    شاعري

    3-2

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    6-4

    4

    گورديو جي 80 جنم اُتسو تي تقرير

    تقرير

    9-7

    5

    گرديو جڏهن سنڌ ۾ آيو هو

    ڄيٺمل پرسرام

    11-10

    6

    جيوني راجا

    جئسنگهاڻي

    11

    7

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    (1)ڀوڳ ڪين جوڳ؟ ۽ تندرسي جو رهبر

    مهاتما گانڌي

    (2) ڊاڪٽر رابندر ناٿ ٽئگور

    شيواراما ڀاڳچند لالا

    (3) مسڪين روپ مالڪ

    (4) وطن جي واسطي

    (5) شهيدن جي بٺي

    (6) اتحاد نامه

    (7) هندي رهبر

    (8) ٽي سائي

    (9) سرڳه ڏانهن پنڌ

    8

    ملڪ سڄي سنڌ جو لاچارڏٺواسين

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    15-14

    9

    ڳوٺاڻو ڳڙ (2)

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    قول

    20-16

    10

    ڀارت وطن آزاد

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    21

    11

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    26-22

    12

    بيڪاري، عياشي

    قادربخش سومرو

    شاعري

    26

    13

    ڪوماتي جاتي متعلق ٽوٽڪا

    منوهرداس ڪوڙومل

    32-27

    14

    نوجواني جو مزو

    عبدالنبي ولد لطف الله جوڳي

    34-33

    15

    ڪوي ٽئگور

    پرتاب سنگهه

    شاعري

    35

    16

    جيون ساٿي

    تاراچند ڊي لکاڻي

    50-36

     

    سال-10-انڪ-11 (نومبر 1941)

     

     

    1

    چاهنا

    ڄاڃي لعل طائر

    شاعري

    1

    2

    مداح گورونانڪ ديو

    هري دلگير

    شاعري

    4-2

    3

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    8-5

    (i)

    جواهر جيوني

    ؟/تيرٿ داس

    (ii)

    چهار وادي

    (      )

    (iii)

    عاملن جو احوال

    ڀيرومل مهر چند

    (iv)

    شريمد ولڀ آچاريه چرتر

    فتح چند پنڊت وليداس ڀيٽا

    (v)

    شمسي طب

    نولراءِ ايسرداس شرداساڻي

    (vi)

    ڀارت جيون

    (        )

    (vii)

    فلمي دنيا

    (       )

    (viii)

    Modern World

    (        )

    (ix)

    Muniraj viya Vijiayji

    (          )

    (x)

    Lord Mahavira-

    Miss Parvati Advani

    (xi)

    جواهر جيوني

    تلسي مورجاڻي

    (xii)

    ڊي جي سنڌ ڪاليج مسلني

    (xiii)

    اتحاد

    گل سدار رنگاڻي

    4

    خبرچار متهمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    10-9

    5

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏاواڻي

    مضمون

    14-12

    6

    جنگ ڪري سن تي اثر

    هيرانند ڪرم چند

    مضمون

    سياست

    20-15

    7

    خيالي شڪتي

    نانڪي گدواڻي

    مضمون

    نفسيات

    25-21

    8

    بادل کي

    ٿانورجي جيوتاڻي

    شاعري

    26

    9

    عبادت

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    ڌرمي

    29-27

    10

    ناڪاميابي

    لعل محمد

    شاعري

    30-29

    11

    سرڳواسي ڪاڪو منگهارام ڏيئومل

    موتي لعل لڇيرام بٽاڻي

    مضمون

    شخصيت

    32-31

    12

    رياست جو ديوان

    تاراچند روچيرام واڌاواڻي

    افسانو

    42-33

    13

    جوڀن-سپن

    طائر

    شاعري

    43

    14

    سلطان حيدر علي شاهه

    پرمون ايم ڪوٽواڻي

    مضمون

    شخصيت

    48-44

    15

    شاعر ۽ مصلح

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    49

    16

    ڪٺن پالنا

    کئيلداس وليرام بيگواڻي

    ڪهاڻي

    52-50

    17

    هر صورت دي وچ يار

    ٻڍل

    شاعري

    52

    18

    سگريٽ

    جي ايم ڪيولراماڻي

    مضمون

    54-53

    19

    نعره انقلاب

    نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    مضمون

    58-55

    20

    نرگس

    دلدار حسين موسوي

    افسانو

    66-59

     

    سال-10-انڪ 12 (ڊسمبر1941)

     

     

    1

    غزل

    فقير قادربخش بيدل

    غزل

    شاعري

    1

    2

    پيغام

    لطف الله جوڳي

    شاعري

    شاعري

    2

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    4-3

    4

    پريتم پمناڻي

    ل-د ڪيسواڻي

    غزل

    شاعري

    5

    5

    ڳوٺاڻو ڳڙ (5)

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    قول

    10-6

    6

    سپاهي

    قادربخش حقير سومرو

    شاعري

    11

    7

    نعره انقلاب

    قاضي نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    14-12

    8

    ٻليدان

    دولت پرسرام ٽهلواماڻي

    افسانو

    20-15

    9

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    26-21

    10

    دنيا جا عجيب رنگ عجب دورڏٺوسين

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    شاعري

    27

    11

    زرين قول

    گورڏندمل آريه

    قول

    28

    12

    ڪلاس فيلو

    جي بي کٽر مالهي

    37-29

    13

    سچي مردانگي

    حڪيم لعل چند صوفي ”مجروح“

    شاعري

    38

    14

    پهريائين گهرجي سلامتي

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    صحت

    41-39

    15

    هندو مسلم اتحاد

    شانتي ديوي

    شاعري

    42

    16

    هندستان جي تاريخ

    چيتن ماڙيوالا

    مضمون

    تاريخ

    47-43

    17

    پريت جو گيت

    لکوهيمرج”حباب“

    شاعري

    47

    18

    شيراز

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا ”طائر“

    مضمون

    شخصيت

    53-48

    19

    منهنجي مراد

    چندر

    53

    20

    ڀڳوان ڪرشن جو سنديش

    تاراچند ڊي لکاڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    57-54

    21

    چرچن جي چٽڻي

    منوهرداس ڪوڙومل

    58

    22

    ايشور ۽ انسان

    تاراچند روچيرام واڌواڻي

    ڊرامو

    54-59

    23

    عاشقن جو نو نشانيون

    روحل فقير

    شاعري

    64

    24

    ٻه گل

    نانڪ ٽي نچناڻي

    فلسفو

    65

    25

    بلبل جو بخت

    روچي آسراڻي

    شاعري

    66

    26

    هندو مسلم ايڪتا

    حافظ محمد ”احسن“

    مضمون

    68-67

    27

    ليلان عرف ساڌو جو لڪل راز

    هولارام ”منوهر“

    افسانو

    74-69

    28

    خودي

    حمل فقير

    شاعري

    74

     

    انڪ 1، سال 11 (جنوري 1942)

     

     

    1

    خبرچار ۽ مهتمي نوٽ ۽ رايا

    صحافت

    4

    2

    دکي دنيا

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    تاثر

    ادب لطيف

    7-5

    3

    جوڙجڪي اسيمبلي لاءِ اسان جي طلب

    ماڌوداس شوالومل

    مضمون

    سياسيات

    12-8

    4

    شاعر کي خطاب

    لطف الله (بدوي)

    نظم

    شاعري

    14-13

    5

    اسان جو ڌنڌو

    پروفيسر لعل سنگهه اجواڻي

    مضمون

    شخصيات

    17-15

    6

    آراڌنا

    هري درياني دلگير

    نظم

    شاعري

    20-18

    7

    درويش بيدل جي سوانح عمري

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    شخصيات

    30-21

    8

    ٽيپو سلطان جي جيوت تي سرسري نظر

    منوهرداس ڪڙومل کلناڻي

    مضمون

    شخصيات

    37-31

    9

    وفاداري

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    نظم

    شاعري

    38

    10

    ڏيتي ليتي

    ڪماري سندري ڊنگومل واڌاواڻي

    مضمون

    ثقافت

    40-39

    11

    پنهنجو ڪر

    چندر

    نثري نظم

    شاعري

    40

    12

    شاهه عبداللطيف جا سير

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    ؟

    50-41

    13

    رستن تي سلامتي

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    57-51

    14

    چرچن جي چٽڻي

    منوهرداس ڪ-ک

    طنز و مزاح

    58

    15

    سقوط پئرس

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    63-59

    16

    ڪاويه ڪلا جي شڪتي

    ؟/ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    اخلاقيات

    66-64

    17

    هندو مسلم ديس ۾ دائم هجن شل کيرکنڊ

    حڪيم لعل چند مجروح

    شاعري

    67

    18

    ڪير ٻڌندو هيءَ رکڙي

    تاراچند ڊي لکاڻي

    مضمون

    معاشيات

    70-68

    19

    حقيقت انساني کان وچتر

    لعلچند امر ڏنو مل جڳيتاڻي

    افسانو

    73-71

    20

    هرهڪ جي نرالي

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    74

    21

    نعره انقلاب

    قاضي نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    مضمون

    77-75

    22

    واءِ وطن

    قادربخش سومرو

    شاعري

    78-77

    23

    موجوده سياسي دنيا جون عالي شخصيتون

    سلامت چوئٿاڻي

    مضمون

    شخصيات

    85-79

    24

    تو ڏانهن نينڍ

    کيئلداس وي بيگواڻي

    شاعري

    87-86

    25

    جنگي جوان

    تاراچند روچيرام

    مضمون

    91-88

    26

    مير انجلي

    رابندر ناٿ ٽئگور/تاراچند روچيرام واڌواڻي

    شاعري

    92

    27

    انقلاب محبت

    نانڪ ٽي نچناڻي ”غريب“

    افسانو

    103-93

    28

    ڏهه ويري

    شاهه حسين ”فقير“

    شاعري

    103

    29

    يادگيري

    ڏيونداس ڪشناڻي

    شاعري

    105-104

    30

    سکي ڪيئن رهجي

    مولچند ٺڪر/چندر

    شاعري

    107-106

    31

    اقبال روسي جو طالب

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    مضمون

    110-108

    32

    سري گورو گوبند سنگهه مهاراج

    ڄيٺمل پرسرام

    مضمون

    شخصيات

    114-111

    33

    ڏئي هي توهان جو ٻچڙو

    شيوارام ٽلومل آڏواڻي

    افسانو

    118-115

    34

    دل جو بهر

    ٿانور جيوتاڻي

    شاعري

    119-118

    35

    سنڌي ناٽڪ جي ترقي

    منگهارام اڌارام ملڪاڻي

    مضمون

    ادب

    127-120

     

    سال-11-انڪ 2(فيبروري 1942)

     

     

    1

    قومي ترانو

    حيدربخش الهداد خان جتوئي

    ترانو

    شاعري

    1

    2

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    3-2

    3

    جوڙجڪي اسيمبلي لاءِ اسان جي طلب

    ماڌوداس شوالومل

    8-4

    4

    نعره انقلاب

    نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    مضمون

    9

    5

    دول يورپ ۽ برطانيا

    مولائي شيدائي

    مضمون

    14-10

    6

    آتمڪ اسرار

    حڪيم وڌيارام تنواڻي

    شاعري

    15

    7

    رشي ديارام گرومل

    سوڀراج نرملداس

    مضمون

    شخصيت

    20-16

    8

    تازي کي اشارو

    سوڀراج نرملداس

    شاعري

    21

    9

    سهاڳه جو ڌاڳو

    ؟/دلدار حسين موسوي

    افسانو

    29-22

    10

    شاعر جو جذبو

    ڀڳوان مير چنداڻي

    شاعري

    30

    11

    جپان جي اره زورائي

    تيجومل ڪرم چند شهاڻي

    مضمون

    سياست

    35-31

    12

    وڌوا

    وشن واڌومل ڀاڳيه

    شاعري

    37-36

    13

    هندو ڌرم جا ڪي سڌانت

    تيرٿ سباني

    مضمون

    ڌرمي

    41-38

    14

    شبنم

    روچيرام بي آسراڻي

    شاعري

    42

    15

    پروفيسر ۽ ماءُ

    ؟/جي پي کٽو ”مالهي“

    افسانو

    47-43

    16

    فقط هندستاني آهيان

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    48-47

    17

    موت جي پرين ڀر

    ؟/چندر

    49

    18

    راز حقيقت (هندوڪر)

    حڪيم لعلچند مجروح

    شاعري

    50-49

     

    سال 11-انڪ 3 (مارچ 1942)

     

     

    1

    پکيئڙا

    هري دلگير

    شاعري

    2-1

    2

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    5-3

    3

    جوڙجڪي ۽ اسيمبلي لاءِ اسان جي طلب

    ماڌوداس شوالومل

    مضمون

    اقتصاديات

    10-6

    4

    جپان جي اره زورائي

    تيجومل ڪرمچند شهاڻي

    مضمون

    شخصيت

    15-11

    5

    ڀٽائي شاهه طالب

    صوڀراج نرملداس

    مضمون

    شخصيت

    19-16

    6

    تلاش تمنا

    طائر

    شاعري

    20

    7

    هڪ تياڳه مورتي

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    شخصيت

    23-21

    8

    ڏسي وڃ

    حڪيم لعل لچند مجروح

    شاعري

    24

    9

    غريبن جو بهشت

    ؟/تاراچند ڊي لکاڻي

    افسانو

    33-25

    10

    رباعيات

    حيدربخش الهداد خان جتوئي

    شاعري

    34

    11

    واقعات بدور ۽ سلطان حيدر علي

    ؟/مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    38-35

    12

    عورت کي خطاب

    لطف الله ”بودي“

    شاعري

    40-39

    13

    ناڪاميابي

    حافظ محمد احسن

    مضمون

    43-41

    14

    ڀارت جي آزادي

    ٿانور بي جيوتاڻي

    شاعري

    44

    15

    استري جاتي جا ڪهڙا فرض آهن

    سريچند ميوارام

    ڪالم

    سماجيات

    46-45

    16

    نعره انقلاب

    نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    مضمون

    48-47

    17

    ڏوهيڙا

    ڀڳوان ميرچنداڻي روشن

    شاعري

    48

    18

    رهڻ جي ريت

    ڀورومل سي هريالاڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    50-49

     

    سال-11-انڪ 4 (اپريل 1942)

     

     

    1

    سنڌو

    شيخ اي راز بکري

    شاعري

    1

    2

    راحت ڀري زندگي

    هري دلگيري

    شاعري

    2-1

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    3

    4

    آتم باغ

    اي ايڇ جئسنگهاڻي

    12-10

    5

    غزل

    حيدربخش الهداد خان جتوئي

    غزل

    شاعري

    13

    6

    ادب ۽ زندگي

    برڪت علي آزاد

    مضمون

    20-14

    7

    پروفيسر پادشاهه

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    شخصيت

    31-21

    8

    دکياريءَ جو گيت

    ڄاڃي لعل آهوجا

    گيت

    شاعري

    33-32

    9

    پنڊت مدن موهن مالويا جو وڌيار ٿيڻ کي وياکيان

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    37-34

    10

    هوليءَ کي خطاب

    عبدالڪريم گدائي

    شاعري

    37

    11

    غريب جو پريم

    جڳيتاڻي گوبند مولچند

    افسانو

    45-38

    12

    رباعيات

    طائر

    شاعري

    45

    13

    رامائڻ جي ڳجهارت

    دولت پرسرام ٽهلراماڻي

    افسانو

    52-46

     

    سال-11-انڪ 5 (مئي 1942)

     

     

    1

    سنڌو ستار

    هري دلگير

    شاعري

    2-1

    2

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    5-3

    3

    سمالوچن

    ادارو

    تنقيد

    7

    (1) آزادي جي اوٽ ۾

    منوهرداس

    (2) هندستان جي تهذيب

    مترجم﷢: عبدالشڪور امين الدين

    4

    سامونڊي سنڌ

    ڪشچند تيرٿ کتري بيوس

    شاعري

    8

    5

    برسات

    نواز علي جعفري نياز

    شاعري

    9

    6

    هاڻوڪي زمان ۾ ڇوڪرين کي ڪهڙي تعليم ڏجي

    تيرٿ آر هنڱوراڻي

    مضمون

    سماجيات

    11-10

    7

    ڀٽائي شاهه طالب (2)

    سوڀراج نرملداس

    مضمون

    شخصيت

    15-12

    8

    نازي خوفيه پوليس

    مولائي شيدائي

    مضمون

    20-16

    9

    عزيز سخن

    حڪيم لعلچند صوفي مجروح

    شاعري

    21

    10

    موجوده دنيا جون اعليٰ شخصيتون

    سلامت چوئٿاڻي

    مضمون

    شخصيات

    28-22

    11

    غريبن جي دنيا

    غلام احمد امام ڏنو حيدري

    شاعري

    29

    12

    ڪنگڻ

    اپيندڙ ناٿ اشک/دلدار حسين موسوي

    افسانو

    39-30

    13

    مزدور

    عبدالڪريم گدائي

    شاعري

    40

    14

    ابن يمين

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا طائر

    مضمون

    شخصيت

    45-41

    15

    کولي ٻڌاءِ

    رام ڪثريا معصوم

    شاعري

    46

    16

    نعره انقلاب

    نذرالاسلام/برڪت علي آزاد

    مضمون

    سياست

    47

    17

    منهن نه موڙ

    نانڪي گدوائي (نانهه)

    شاعري

    48

    18

    مسافرکي

    ٿانور جيوتاڻي (در)

    شاعري

    50-49

     

    سال-11 انڪ 6 (جون 1942)

     

     

    1

    غزل

    نواز علي جعفري نياز

    غزل

    شاعري

    1

    2

    پورهيت

    هري دلگير

    شاعري

    3-2

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    6-4

    4

    بهاءَ الله جڳه-ايڪتا جي اوتار جو پيغام

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    ڌرمي

    12-7

    5

    نوورنئي جو ويس

    آسانند مامتورا

    مضمون

    سوانح

    17-13

    6

    اسان جو وطن

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    18

    7

    امتحان

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    تعليم

    22-19

    8

    ٽڪر ۽ دل

    غلام احمد ”بيدم“

    شاعري

    22

    9

    محبوب

    مبارڪ علي شيخ

    شاعري

    24-23

    10

    مثوي روميءَ مان ڪي آکاڻيون (1)

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    28-25

    11

    منهنجي ممتا

    ٽئگور

    28

    12

    انتظام عاقبت

    حڪيم لعلچند صوفي مجروح

    شاعري

    29

    13

    ديوان نرملداس فتح چند

    ايس ايس هنڱوراڻي

    مضمون

    شخصيت

    31-30

    14

    نغمه رندي

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    شاعري

    32

    15

    مجرم يا معصوم؟

    گوبند ڀاٽيه

    مضمون

    سماجيات

    34-33

    16

    ڀٽائي شاهه طالب

    سوڀراج نرملداس

    مضمون

    37-35

    17

    سو ڏئي سرکٽ

    ٻڍل فقير

    شاعري

    37

    18

    سنگدل؟

    رابندر ناٿ اشک/گوبندرام شيوارام لالا

    افسانو

    44-38

    19

    رباعيون

    طائر

    شاعري

    44

    20

    تجربو

    کيئلداس فاني

    شاعري

    45

    21

    ڪلاڪار جي جيون

    ٺاڪر جي ڪرپالاڻي

    مضمون

    49-46

    22

    رضا تي راضي

    لکوهيمبراج صاحب

    49

     

    سال-11-انڪ-7 (جولاءِ 1972)

     

     

    1

    ستارن جو گيت

    لطف الله ”بدوي“

    شاعري

    1

    2

    منهنجي پياري ديس واسين کي سلام

    غلام علي مسرور

    شاعري

    2

    3

    خبرچار مهمتي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    ب 5-3

    4

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    7-6

    (1) ابيات مسڪين

    (        )

    (2) سئو ڪوهستان

    الله بچايو يار محمد سمون

    (3) بدنصيب ٿري

    محمد اسماعيل عرساڻي

    (4)Land of the Beautenous Black

    منوهرداس

    5

    سڀ جو ڀلو

    هري دلگير

    شاعري

    8

    6

    تاج محل

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    شاعري

    8

    7

    جاگرافي ۽ تهذيب

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    تاريخ

    16-9

    8

    وطن ورڻ

    شيوارام ٽي آڏواڻي

    افسانو

    20-17

    9

    جواني

    کيئلداس فاني

    شاعري

    21

    10

    انسان جا ڇهه ويري

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    نفسيات

    27-22

    11

    حمڪوه وجدي

    محمد يعم صديقي وجدي

    شاعري

    27

    12

    پريم جي ليلا

    ؟/جي پي کٽو مالهي

    افسانو

    رومانيت

    33-28

    13

    اٿ خوشنصيب هاري

    عبدالڪريم گدائي

    شاعري

    34

    14

    ڊپ

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    مضمون

    نفسيات

    39-35

    15

    سوال

    لکيمچند ٽي پارواڻي نماڻو

    شاعري

    40

    16

    انتظاري

    ٽئگور/چندر

    شاعري

    40

    17

    عورت جي مرد تي فتح

    ؟/گوبندرام شيوارام لالا

    افسانو

    48-41

    18

    همرچو

    نانڪي من گوواتي

    مضمون

    شاعري

    50-49

    19

    ڇا ڪيم

    غلام احمد حيدري (بيدم)

    شاعري

    50

     

    انڪ-8-سال 11 (آگسٽ 1942)

     

     

    1

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    هري دلگير

    ؟

    صحافت

    3-1

    2

    سوامي ٽيئون رام صاحب

    تيرٿ روچيرام هنڱوراڻي

    مضمون

    شخصيات

    6-4

    3

    —–

    حيدربخش الهداد خان جتوئي

    غزل

    شاعري

    6

    4

    مصر ۽ برطانيا

    مولائي شيدائي

    مضمون

    سياسيات

    15-7

    5

    هٺ هارڻ

    سامي

    بيت

    شاعري

    15

    6

    تصوير غم

    احسان احمد ولد لطف الله

    نظم

    شاعري

    16

    7

    ايراني بلبل

    جي پي کٽر مالهي

    مضمون

    شخصيات

    19-17

    8

    بزم سخن

    حڪيم لعلچند صوفي مجروح

    غزل

    شاعري

    20

    9

    هاڻوڪي هندستاني سڀيتا جي منڊجڻ ۾ قديم سنڌي سڀيتا جو ڀاڳ

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    تاريخ

    26-21

    10

    غريبي

    روچيرام گنگرام سڏاڻي

    نظم

    شاعري

    26

    11

    هاريءَ جي زندگي

    خواجه غلام احمد امام ڏنو بيلم

    نظم

    شاعري

    28-27

    12

    واسنا جي زنجير

    ٽئگور/چندر

    ؟

    فلسفو

    28

    13

    ڇنو ڇورو

    شيوارام ٽي آڏواڻي

    ڪهاڻي

    ادب

    34-29

    14

    سلطان حيدر علي

    پريم اي جوتسنگهاڻي

    مضمون

    شخصيات

    40-35

    15

    فڪر ۽ فريب

    شيخ مبارڪ علي اياز

    قطعات

    شاعري

    41-40

    16

    بملا

    حبيب الله مولابخش ڀٽو

    ڪهاڻي

    ادب

    45-42

    17

    ائين ڇو آهي

    ع-ق شيخ باغي

    تاثر

    ادب لطيف

    46-45

    18

    ڳوٺاڻو ڳڙ

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا طائر

    پهاڪا

    لوڪ ادب

    51-47

    19

    ننگ ناموس چٽ

    ؟

    ڪافي

    شاعري

    51

    20

    نوجوان

    مولچند ٺڪر

    نظم

    شاعري

    52

    21

    ٽرسٽي نامو

    اقرار نامو

    55-53

     

    سال-11-انڪ 9 (سيپٽمبر 1942)

     

     

    1

    مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    1 کان 3 ۽ 3 الف کان 4 ڀ تائين

    2

    اوهان کي خبر آهي

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    معلومات

    6-5

    3

    سرڳواسي ديوان موتيرام

    واڌومل مولچند

    مضمون

    شخصيت

    9-7

    4

    ڏاڙهي

    نارائڻ پي جئنداڻي

    مضمون

    12-10

    5

    اڙدو جواهر سنڌي دٻلي ۾

    تلوڪ چند محروم/مولچند ٺڪر

    12

    6

    مٺڙو وطن اسان جو

    مبارڪ علي اياز

    شاعري

    14-13

    7

    شانتي نڪيتن

    اي ايم ڪي عباسي

    مضمون

    اداري جو احوال

    16-14

    8

    خواب هستي

    مولائي شيدائي

    شاعري

    15

    9

    تان سين

    غلام حيدر بيدم تلهار

    مضمون

    شخصيت

    20-18

    10

    شاهوڪار ۽ غريب

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    21

    11

    ماکي

    حڪيم دريلداس منگومل

    مضمون

    26-22

    12

    نرالو پريم

    ؟/چندر

    26

    13

    آشا

    رڻبير/تاره چند ڊي لکاڻي

    افسانو

    34-27

    14

    سهاڳڻ

    سامي

    شاعري

    34

    15

    واهه واهه

    حڪيم لعلچند صوفي مجروح

    شاعري

    35

    16

    شاعر جي چونڊ

    ؟/روپ رنگواڻي

    ڪهاڻي

    37-36

    17

    ساجن توبن دل آ اداس

    مولچند ٺڪر

    شاعري

    37

    18

    انسان ۽ نااميد

    محمد نعيم صديقي وجدي

    شاعري

    38

    19

    سهڻي سير ۾

    مبارڪ علي ”اياز“

    ڪهاڻي

    40-39

    20

    324

    اپيندر ناٿ اشک/پرسرام شاد

    افسانو

    44-41

    21

    تنهنجي ياد

    رام جي کشتريا ”معصوم“

    شاعري

    44

    22

    شيخ مصلح الدين

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا طائر

    مضمون

    شخصيت

    50-45

    23

    ٻوڏ جي ستايل طرفان اپيل

    قادربخش حقير

    شاعري

    50

     

    سال-11-انڪ 10 (آڪٽوبر 1942)

     

     

    1

    دنيا جي قسمت جو فيصلو

    شيام

    مضمون

    اقتصاديات

    1

    2

    آزادي جا اوتار

    —

    مضمون

    شخصيات

    3-2

    3

    خبرچار مهتمي نوٽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    8-4

    4

    غلاميءَ جي زنجير

    لال سنگهه اجواڻي

    مضمون

    12-9

    5

    آزادگي ۽ ساهتيه

    ڪنيا لعل شيوارام لالا

    مضمون

    15-13

    6

    چين جا مسلمان ۽ جپان

    مولائي شيدائي

    مضمون

    19-16

    7

    عاشق ناچار

    غلام احمد حيدري بيدم تلهار

    شاعري

    19

    8

    سرڳواسي ڪوي رابندر ناٿ ٽئگور

    عبدالنبي ولد لطف الله (بدوي)

    شاعري

    20

    9

    دل جي پياس

    ؟/مسٽر بدر دريشاڻي

    افسانو

    27-21

    10

    ڪوتا

    راجوشي ڏيارام گودمل

    شاعري

    27

    11

    شيخ مصلح الدين سعدي شيرازي-2

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا

    شخصيت

    33-28

    12

    وکه-درس

    کيئلداس وي بيگواڻي ”فاني“

    شاعري

    33

    13

    آشنا

    رڻبير/تاراچند ڊي لکاڻي

    افسانو

    41-34

    14

    گردش

    خواجه قلب علي ”قلب تلهاري“

    شاعري

    41

    15

    ماکي

    حڪيم وريل داس

    مضمون

    45-42

    16

    معصومن جي محبت

    جڳيتاڻي گوبند مولچند ”پياسي“

    افسانو

    49-46

    17

    سنڌ جو علم و ادب

    قربان علي نقشبندي

    مضمون

    50-49

     

    سال-11-انڪ 11 (نومبر 1942)

     

     

    1

    گرونانڪ

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    1

    2

    رشي ٽالسٽاءِ جو پيغام

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    نياپو

    ڌرمي

    3-2

    3

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    3

    4

    سنڌي شهنشاهه اڪبر اعظم

    ڪنيا لعل شيوارام لالا

    مضمون

    شخصيت

    6-4

    5

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    8-6

    6

    ٻارن سان ڪهڙو سلوڪ ڪرڻ کپي؟

    لکميچند ٽيئون مل روپچنداڻي

    مضمون

    نفسيات

    10-9

    7

    ڪي عام ڀلون

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    سماجيات

    12-11

    8

    ڪتي جون خوبيون ۽ خاميون

    قادر بخش سومرو حقير

    شاعري

    12

    9

    روزاني جيوت جي ڪاميابي لاءِ گوش گذاري

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    16-13

    10

    رباعيات

    هري دلگير

    شاعري

    16

    11

    ڏکن سان دوستي

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    نفسيات

    19-17

    12

    غزل

    صوڀراج نرملداس فاني

    غزل

    شاعري

    20

    13

    ڪوي ۽ آشانراش

    ڄاڃي مل آهوجا

     

    سال-11-انڪ 12 (ڊسمبر 1942)

     

     

    1

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    3-2

    1-همايون جو خواب عرف اڪبر جو جنم

    چيتن ماڙيوالا

    2-The Land of the Beautiful Black

    Mr.Manhordas K. Khilnaney

    3- اشوڪ پشپ

    چوهڙ رام اشوڪ

    2

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    5-3

    3

    عافيت

    لطف الله بدوي

    شاعري

    6

    4

    حقير کي جواب ڪتي بابت

    لطف الله بدوي

    شاعري

    6

    5

    قديم هندستان جي تاريخ ڪيئن جڙي

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    تاريخ

    8-7

    6

    ڀڳت ڪنور رام صاحب

    لوڪو مل د ڪيسواڻي

    مضمون

    شخصيت

    13-9

    7

    خودي ۽ بيخودي

    غلام حسين شيخ

    شاعري

    13

    8

    گناهه ڪسيت؟

    غلام احمد بيدم

    مضمون

    شاعري

    15-14

    9

    سروءَ

    هري درياني

    شاعري

    16

    10

    جيون جو آدرش-پريم

    شيوارام چانڊومل ڪنوراڻي

    مضمون

    رومانيت

    18-17

    11

    انساني همدردي سان ڀرپور انسان جا ڪي لڪل ورق

    تيرٿ آر هنگوراڻي

    ڪهاڻي

    20-19

    12

    ليمي جي رس تيار ڪرڻ جي تجويز

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    هنر

    23-21

    13

    مکڙيءَ کي التجا

    طائر

    شاعري

    23

    14

    ٻارن سان ڪهڙو سلوڪ ڪرڻ کپي؟

    لکميچند ٽيئون مل روپچنداڻي

    مضمون

    نفسيات

    26-24

    15

    بيکارڻ!

    گهنشيا گنگ جي ٽيڪچنداڻي

    26

    16

    تياڳه

    ڪوثر چاند پوري/گوبند مالهي

    افسانو

    33-27

    17

    پرائمري ماستر

    قادربخش حقير سومرو

    شاعري

    34-33

    18

    هڪ شمع جا ٻه پروانا

    مبارڪ علي

    افسانو

    37-35

    19

    ائين ڇو آهي

    ع-ق- شيخ

    مضمون

    خط

    38-37

    20

    محبت ۽ ميلاپ

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    39

    21

    انصاف

    موتي لعل لچيرام بٽاڻي

    افسانو

    42-40

    22

    حب الوطني

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    45-43

    23

    شڪتي بکيا

    ٽئگور/چندر

    45

    24

    آئينيه جذبات

    احسان احمد ولد لطف الله

    شاعري

    46

    25

    بي قصور

    پرسرام ايم ڀاٽيه شاد

    افسانو

    50-47

     

    سال-12- انڪ (آگسٽ 1943)

     

     

    1

    لوڪمانيه تلڪ جي جيتو جون ڪي حقيقتون

    مهاراج دوارڪا پرساد شرما

    مضمون

    شخصيت

    3-1

    2

    انسان حيوان ڪيئن بڻيو

    گوبندرام چنگهه

    ڪهاڻي

    7-4

    3

    سوپن راڻي

    نرمل جيوناڻي

    شاعري

    7

    4

    هير جو هار

    ؟/حبب الله مولابخش ڀٽو

    ڪهاڻي

    10-8

    5

    امولڪ وچن

    پرسرام مسند

    قول

    10

    6

    اَڪٿ ڪٿا!

    شرييت تيرٿ ويڙهومل وسنت

    شاعري

    12-11

    7

    چاليهه ڪروڙ مسلمان

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    آدمشماري

    18-13

    8

    شري ڪرشن-هند جو بني

    نواب اڪبر يار جنگ بهادر

    مضمون

    شخصيت

    20-19

    9

    ٿر ۾ شادي

    جي ايف لکاڻي

    مضمون

    ثقافت

    24-21

    10

    سچو فقير ڪير آ

    ميان سلطان شاهه باهو

    شاعري

    24

    11

    ماهيا

    ڊي آهوجا طائر

    مضمون

    27-25

    12

    مندر جي پوڄارڻ ڏانهن

    گنگوجي ٽيڪچنداڻي

    —

    27

    13

    اپاچي دنيا

    تيرٿ آر هنگوراڻي (پريتم)

    افسانو

    31-28

    14

    سچو عاشق

    مراد

    شاعري

    31

    15

    بالغن جي تعليم

    لڌارام موهنداس

    مضمون

    تعليم

    34-32

    16

    ايشور اپاسنا

    ٻوڌ راج

    مضمون

    مذهب

    37-35

    17

    سچن جا سخن

    —

    —

    —

    37

    18

    آزار غلامي ۾

    سڳن لعل آهوجا آسي

    شاعري

    38

    19

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    40-39

     

    سال- ؟- انڪ ؟ (جنوري 1944)

     

     

    1

    انسان

    ڪشچند بيوس

    شاعري

    1

    2

    قوم ڪيئن چڙهندي

    لعل سنگهه اجواڻي

    مضمون

    معشيات

    4-2

    3

    سلوڪ

    حڪيم وڌيارام (وڌيل)

    شاعري

    4

    4

    مهارا شٽريه سڀيتا

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    9-5

    5

    هندستان ۾ پهريون ڏڪار

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    معاشيات

    12-10

    6

    ٻولي ۽ تهذيب

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    لسانيات

    13 کان 16 ڀ تائين

    7

    پرين کي پڪار

    موهن

    شاعري

    16 ڀ

    8

    تون ۽ مان

    کيئلداس فاني

    شاعري

    16

    9

    ميران ٻائي ۽ اڪبر

    موتي لعل لچيرام بٽاڻي

    مضمون

    شخصيات

    23-17

    10

    ڪيئن توکي چوان؟

    هري درياني دلگير

    شاعري

    24

    11

    آيرويد بابت اصل حقيقت

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    طب

    30-25

    12

    پريم پترڪا

    سوڀراج فاني

    شاعري

    30

    13

    بلوچستان ۾ ٻڌ ڌرم

    مولائي شيدائي

    مضمون

    مذهب

    34-31

    14

    مسٽر 1944

    قادربخش (بشير)

    شاعري

    35

    15

    سنڌي ٻولي ۽ ديوناگري لپي

    ڏيارام وسڻ مل ميرچنداڻي

    مضمون

    39-36

    16

    سڀني دکن جي دوا

    رام بادشاهه

    39

    17

    مسرور جو من مغرور سان ٽنٽو

    غلام علي مسرور

    شاعري

    40

    18

    قرباني

    مس هنڱوراڻي گ-س

    افسانو

    44-41

    19

    سنڌي مضمون نويسي جي اوسر

    منگهارام اڌارام ملڪاڻي

    مضمون

    51-45

    20

    رباعيات طائر

    طائر

    شاعري

    52

    21

    شڪنتلا

    تيرٿ ويڙهومل وسنت

    تقرير

    62-53

    22

    متهمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    67-63

    23

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    86

    1- وولگا کان گنگا (راهل سالوڪ تائين)

    2- سياسي مدبر

    (       )

    3- غريبي

    ريبتي برمن

    4- امر شخصيت سنت ڪنور رام صاحب

    تلسي رتلريجا ڏهرڪي

    5- لطيف پاري

    (       )

     

    سال ؟-انڪ ؟ (فيبروري 1944)

     

     

    1

    بيت

    فقير دريا خان

    بيت

    شاعري

    1

    2

    شاهه جي رسالي ۾ تشبيهون

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    مضمون

    4-2

    3

    اجل

    روچيرام گنگارام سڏاڻي ”جاڳر“

    شاعري

    4

    4

    تندرستي ۽ طاقت

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    صحت

    8-5

    5

    پردو هٽاءِ

    هري دلگير

    شاعري

    8

    6

    سچل

    آسانند مامتورا

    مضمون

    شخصيت

    12-9

    7

    شبد

    حڪيم وڌيا رام وڌيل

    شاعري

    12

    8

    تاريخن ۾ غلطيون

    ڀيرول مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    تنقيد

    19-13

    9

    درمياني زندگي

    قادربخش ”بشير“

    شاعري

    19

    10

    آيرويد بابت اصل حقيقت

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    طب

    23-20

    11

    سنڌي ترجمي جا ڪي اصول

    منگهارام اڌارام ملڪاڻي

    مضمون

    26-24

    12

    گهرگهر شانتي

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    29-27

    13

    تون نانءَ ڪڍي بدنام نه ٿي

    غلام علي مسرور

    شاعري

    29

    14

    ٻار جو بار

    ٽئگور/جهامنداس ڊي ڀاٽيه

    مضمون

    سوانح

    32-30

    15

    پاکنڊ

    سوڀراج نرملداس فاني

    شاعري

    32

    16

    انسان يا ڀوت

    ٽئگور/شيوارام ٽلومل آڏواڻي

    افسانو

    36-33

    17

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    39-37

    18

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    40

    1- هندستان همارا

    منوهرداس ڪوڙومل

    2- بلوو

    راهل سانڪر تياين

    3- باغي

    قاضي نذرالسلام

    4- نيلم ۽ ٻيون ڪهاڻيون

    خواجه احمد عباس

     

    سال-؟ انڪ ؟ (مارچ 1944)

     

     

    1

    قوميت

    ڪشچند بيوس

    شاعري

    1

    2

    نئين آدشي دنيا

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    4-2

    3

    اپيل

    لکميچند ٽي پارواڻي ”نماڻو“

    شاعري

    5

    4

    پايل جي جهنڪار

    ڄاڃي لعل ڊي آهوجا طائر

    مضمون

    8-6

    5

    آيرويد بابت اصل حقيقت

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    طب

    12-9

    6

    مي ڳه دل

    جهامنداس ڊي ڀاٽيه

    افسانو

    19-13

    7

    نيڪ انسان

    روچيرام سڏاڻي (جاڳر)

    شاعري

    19

    8

    بلوچن جو سدراشٽر تي ڪاهون

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    22-20

    9

    شاهه جهان جو موت

    موتي لعل لڇيرام بٽاڻي

    مضمون

    25-23

    10

    چنڊ

    لطف الله بدوي

    شاعري

    25

    11

    نئين دنيا

    حبيب الله مولابخش ڀٽو

    ڊرامو

    29-26

    12

    ڪجهه گوش ڏيو

    غلام علي مسرور

    شاعري

    29

    13

    راجپوت سورما

    رامداس وشنداس لکاڻي

    مضمون

    سياسات

    33-30

    14

    سسئي کي سمجهاڻي

    مراد فقير

    شاعري

    33

    15

    سيکاٽ جو سير

    جي اين لکاڻي

    مضمون

    سير سفر

    37-34

    16

    ڪافي

    محمود

    ڪافي

    شاعري

    37

    17

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    40-38

     

    سال- ؟- انڪ ؟ (اپريل 1944)

     

     

    1

    سپاهي

    سوامي ٻوڌراج صاحب

    شاعري

    1

    2

    حياتي تي هڪ نظر

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    4-2

    3

    محبت جا ڏينهن

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    4

    4

    هند جو سير

    منوهرداس ڪوڙو مل کلناڻي

    مضمون

    سير سفر

    7-5

    5

    وڻ

    قادربخش بشير

    شاعري

    8-7

    6

    آبادي

    هري دلگير

    شاعري

    9

    7

    اورنگزيب جو موت

    موتي لعل لڇيرام بٽاڻي

    مضمون

    تاريخ

    14-10

    8

    ڪتڻ

    —-

    شاعري

    14

    9

    گانڌي جو امر جوت ۾ ايمان

    ٿيرٿ ويڙهومل و سنت

    مضمون

    ڌرمي

    20-15

    10

    ڪمينو ٿي پيو آهيان

    غلام علي مسرور

    شاعري

    20

    11

    حقيقي ناٽڪ جا مکيه متا

    پروفيسر منگهارام اڌارام ملڪاڻي

    ڊرامو

    25-21

    12

    ڪافي

    ابوبڪر

    شاعري

    25

    13

    سڀڪجهه سڄڻ جي وس

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    29-26

    14

    کاڌي

    لکيمچند ٽي پارواڻي نماڻو

    شاعري

    29

    15

    لوڪمانيه تلڪ جون ڪيل کوجنانئون

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    ڌرمي

    37-30

    16

    ڪير پسنديون پريتم کي؟

    —-

    شاعري

    37

    17

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    30-38

     

    سال-؟-انڪ ؟ (مئي 1944)

     

     

    1

    دلگراز تاثر

    لطف الله بدوي

    شاعري

    1

    2

    استري آزادگي

    خوشيرام نيمراج واسواڻي

    مضمون

    سماجيات

    7-2

    3

    راجڪماري

    طائر

    شاعري

    8

    4

    لوڪمانيه تلڪ جون ڪيل کوجنائون

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    ڌرمي

    14-9

    5

    رشيا جون زالون

    ڪلاچند-ش-مٿراڻي

    مضمون

    سماجيات

    16-15

    6

    ڇو نه ٿيندس؟

    عبدالغفور

    شاعري

    16

    7

    طوفاني رات

    کيئلداس فاني

    شاعري

    17

    8

    سادگي

    جي ڊي ميمڻ

    مضمون

    19-18

    9

    پريم

    منگهارام مستان

    شاعري

    19

    10

    سائيڪل ۽ حياتي

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    21-20

    11

    گفتگو

    سوامي ٻوڌراج

    شاعري

    21

    12

    هندستان لاءِ مالي سڌاري جي تجويز جي رٿا

    بولچند وسومل

    مضمون

    معاشيات

    26-22

    13

    ڪهڻي ۽ رهڻي

    مراد

    شاعري

    26

    14

    نوجوانن لاءِ سرڳواسي ڀوڄن سنگهه جي نيڪ نصيحت

    لکيمچند ٽيئونمل روپچنداڻي

    مضمون

    سماجيات

    28-27

    15

    هي دنيا ۽ هوءَ دنيا

    هري دلگير

    شاعري

    29

    16

    بلوچستان ۽ سوراشٽر جا تعلقات

    مولائي شيدائي

    مضمون

    32-30

    17

    سامي جي سلوڪن ۾ تشبيهون

    ڪلياڻي بي آڏواڻي

    مضمون

    35-33

    18

    ڪافي

    عبدالله

    شاعري

    35

    19

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    40-36

     

    سال ؟-انڪ ؟ (جون 1944)

     

     

    1

    غزل

    سوڀراج نرملداس

    غزل

    شاعري

    1

    2

    تاريخي يادگارن جو بچاءُ ٿيڻ گهرجي

    بولچند وسومل راجپال

    مضمون

    تاريخ

    4-2

    3

    لوڪمانيه تلڪ جون ڪيل کوجنائون

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    13-5

    4

    پڙهه اکر عين الحق ادا

    حڪيم وڌيارام تنواڻي ”وڌيل“

    شاعري

    13

    5

    کِل ۽ کِلاءِ

    مولچند ٺڪر

    مضمون

    16-14

    6

    پرين جي پچار

    سچو

    شاعري

    16

    7

    حافظو يا يادگيري

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    18-17

    8

    گورنمينٽ هاءِ اسڪول شڪارپور

    لطف الله بدوي

    شاعري

    19

    9

    سامي جي سلوڪن ۾ تشبهيون

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    مضمون

    22-20

    10

    پيدا ڪر

    منگهارام شيواڪرام مستان

    شاعري

    22

    11

    بادل ڌيري ڌيري جا

    نانڪرام ڌرمداس ميرچنداڻي

    مضمون

    28-23

    12

    مهاتما جي ملڪ تي ڇايا

    تيرٿ ويڙهومل و سنت

    مضمون

    شخصيت

    35-29

    13

    اتحاد

    لکميچند ٽي پارواڻي نماڻو

    شاعير

    35

    14

    ماتا جي محبت

    آسناڻي-کينپار پمو لعل اداسي

    شاعري

    36

    15

    مهتمي نوٽ

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    40-37

     

    سال-؟ انڪ ؟ (مارچ-اپريل 1945)

     

     

    1

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    10-7

    2

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    12-11

    1- ڦليلي

    (       )

    2- ڪشميري ڦول

    نانڪرام ڌرم داس مير چنداڻي

    3-

    3

    سڪندر جي سمي ۾ سنڌ جي اندر رهندڙ قومون

    دواري پرساد شرما

    مضمون

    تاريخ

    14-12

    4

    ڪُسنگ

    منگهارام مستان

    شاعري

    14

    5

    نفاق جو صوف

    لال سنگهه اجواڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    16-15

    6

    زندگي جو ساز

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    18-17

    7

    تون سونهون-تون ساڻ

    هري دلگير

    شاعري

    18

    8

    نئين سنڌي ڊڪشنري ۽ اعرابون

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    تعليم

    22-19

    9

    ميدان عمل

    غلام علي مسرور

    شاعري

    23

    10

    خواجه حافظ

    لوڪومل ڪيسواڻي

    مضمون

    شخصيت

    27-24

    11

    دال

    باشومل لعلچند

    شاعري

    27

    12

    بلوچن جا بهري ڪارناما

    مولائي شيدائي

    مضمون

    تاريخ

    30-28

    13

    غريب

    حافظ محمد امن

    شاعري

    30

    14

    شانتا

    گوبند مالهي

    افسانو

    32-31

    15

    نازڪ نيهن

    ڊاڪٽر گلراج گل

    شاعري

    32

    16

    ٻار ۽ وڏو

    نانڪرام ڌرمداس سپرچنداڻي

    مضمون

    34-33

    17

    نيلم

    تيرٿ-ويڙهومل وسنت

    افسانو

    39-35

    18

    اي وطن

    قادربخش بشير

    شاعري

    39

    19

    پريم

    سيد علي مظفر شاهه

    مضمون

    40

    20

    سنگهيل گل ته مان ديوتائن تي چاڙهيندو آهيان

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    تاثر

    42-41

    21

    ادب لطيف

    سڳن لعل آهوجا

    مضمون

    ادب لطيف

    42

    22

    سنڌ جي سماجڪ سنسٿائن لاءِ سبق

    پرسرام مسند

    مضمون

    44-43

     

    سال- ؟-انڪ ؟ (جون 1946)

     

     

    1

    سنڌي تنقيد جي اوسر

    منگهارام اڌارام ملڪاڻي

    مضمون

    11-7

    2

    ٻوڙو

    ڪينا لعل

    افسانو

    16-12

    3

    هڪ سوال

    هري درياني دلگير

    شاعري

    17

    4

    ماتا جي سکيا جو اثر

    يسودا ڪيمچند بڳتاڻي

    مضمون

    اخلاقيات

    20-18

    5

    مول آمت مڃڻ

    فقير غلام علي مسرور

    شاعري

    20

    6

    شاهه صاحب تي ڪبير صاحب جو اثر

    ديودت ڪندارام شرما

    مضمون

    26-21

    7

    ڀارت وطن آباد

    حافظ محمد احسن

    شآعري

    26

    8

    شيوا

    رڻبير/پرسرام شاد

    افسانو

    31-27

    9

    بيت شاهو جا سنڌي

    شاهو

    شاعري

    31

    10

    ٻال گنگا ڌر تلڪ

    مولائي شيدائي

    مضمون

    شخصيت

    36-34

    11

    مينا

    گوبند مالهي

    افسانو

    41-37

    12

    جاڳ جلدي يار هندي

    هڪيم وڌيا رام وڌيل

    شاعري

    42

    13

    دويه سنديش

    پرڀداس برهمچاري

    مضمون

    ڌرمي

    44-43

    14

    بيت

    صاحب ڏنه

    بيت

    شاعري

    44

    15

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    45

    1- تاريخي مضمون

    چيتن رام ليکراج ماڙيوالا

    2-  استري سنسار

    سنڌيڪار: شري پرڀداس برهمچاري

    3- ڪرم ڀوڳاچڪر

    ڪرشنا نند گوڪلداس

    16

    خبرچار مهتمي نوٽ ۽ رايا

    ادارو

    ايڊيٽوريل

    صحافت

    48-46

     

    سال- ؟- انڪ ؟ (سيپٽمبر 1946)

     

     

    1

    ويهين صدي جو ڌرم

    لال سنگهه اجواڻي

    مضمون

    ڌرمي

    8-6

    2

    شاهه جو عاشقانه ڪلام

    ڪلياڻ بي آڏواڻي

    مضمون

    14-9

    3

    لالي

    امر لعل وسئمل هنڱوراڻي

    افسانو

    17-15

    4

    ڦلواري

    ايڊيٽر

    مضمون

    معلومات

    20-18

    5

    ڪهاڻي ۾ ڪهاڻي

    سوديش ڪمار/طائر

    افسانو

    —

    27-21

    6

    چيني شعر

    تيرٿ و سنت

    مضمون

    شاعري

    33-28

    7

    هڪ هندستان

    هوندراج دکايل

    شاعري

    33

    8

    سنڌي ٻولي

    لکيمچند هيراڻي

    مضمون

    لسانيات

    37-34

    9

    سنڌي ساهتيه کي سرو

    روچيرام گنگارام سڏاڻي

    مضمون

    لسانيات

    40-38

    10

    شاعر ڪير آهي

    —

    شاعري

    40

    11

    دسهرو ۽ ڏٺاري

    ڀيرومل مهرچند آڏواڻي

    مضمون

    47-41

    12

    بيڪار انسان

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    48

     

    سال-16- انڪ-4-5 (اپريل-مئي 1947)

     

     

    1

    سمپارڪي ويچار

    مضمون

    سماجيات

    4-1

    2

    شهيد لال موهن سين

    گوبند مالهي

    مضمون

    شخصيت

    7-5

    3

    سک درشتي

    ڪشچند تيرٿ داس کتري

    مضمون

    شخصيت

    8

    4

    قرباني جي آهوتي

    تيرٿ هنڱوراڻي (پريتم)

    شاعري

    9

    5

    آزادي جي ويڏي

    هري دلگير

    شاعري

    10

    6

    شهادت

    شيوارام ڀاڳچند لالا

    مضمون

    اخلاقيات

    12-11

    7

    جليا نوالا ڪوس وقت وڪيلن جون قربانيون

    موتي لعل لچيرام بٽاڻي

    مضمون

    24-13

    8

    شهيدن جي مهما

    ٺاڪر ڪرپالاڻي

    مضمون

    31-25

    9

    شهادتن جو گيت

    شيخ اياز

    شاعري

    32

    10

    شهيد رمڻيون

    رامداس وشنداس لکاڻي

    مضمون

    38-33

    11

    گيت

    تيرٿ وسنت

    گيت

    شاعري

    38

    12

    شهيدي خون

    بولچند آشا

    شاعري

    39

    13

    شاهه جا شهيدن تي ڦول

    پرمانند اي پنڃاڻي

    مضمون

    44-40

    14

    شهيدن جي جان

    کٽو ايم ڪيولراماڻي پياسي

    شاعري

    46-45

    15

    شهيدن جي قبر وٽ

    جئسنگهاڻي

    ڪهاڻي

    49-47

    16

    ملڪ جي خاطر مرو يا ملڪ جي خاطر مارجو

    حڪيم وڌيارام

    شاعري

    57-50

    17

    گردي جو سور

    ڪرشن چندر/دلدار حسين موسوي

    مضمون

    طب

    61-52

    18

    قرباني

    حافظ محمد حسن

    شاعري

    63-62

    19

    هندستان جي شهيدن جو مختصر اتهاس

    چندارام اڌارام نارواڻي

    مضمون

    71-64

    20

    آخرين آس

    ڪي پي آسناڻي

    شاعري

    72

    21

    ماستر امير چنه

    نارائڻ بي رامناڻي

    ڪهاڻي

    75-73

    22

    غزل

    سوڀراج نرملداس

    غزل

    شاعري

    75

    23

    انقلاب

    سڳن لعل آهوجا

    شاعري

    77-76

    24

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    80-78

    1- سامي جا چونڊ سلوڪ

    ڏيارام گرومل

    2-  شاريرڪ جيون

    مترجم: ڪندن مل ڏيچند

    3-  آتمڪ جيون

    مترجم؛ڪندن مل ڏيچند

    4-  ماننڪ جيون

    ڪندن مل ڏيچند

    5-  گلابي گل

    گهومل موٽواڻي

    6-  ديوان ڪوڙومل

    چرنداس گرسهاڻي

     

    سال-16- انڪ6 (جون 1947)

     

     

    1

    سمپارڪي ويچار

    مضمون

    7-1

    2.

    سمالوچنا

    تنقيد

    8

    1- ساقي

    امر لعل وسڻمل هنڱوراڻي

    3

    انقلاب

    هري درياني

    شاعري

    10-9

    4

    ايشيا جي آزادي

    منوهرداس ڪوڙومل

    مضمون

    سياسات

    13-11

    5

    شعله جذبات

    ڄاڃي لعل آهوجا طائر

    شاعري

    13

    6

    وقت جي تصوير

    ڪشچند عزيز

    شاعري

    15-14

    7

    اتر هندستان جو بهادر انقلابي مولوي احمد شاهه

    پارومل ڪيولراماڻي

    مضمون

    شخصيت

    21-16

    8

    ذهني پيمائش جو مسئلو

    لعل چند امر ڏنو مل ۽ خوبچيند امر ڏنو مل ايسرداس

    مضمون

    26-22

    9

    محبت

    لطف الله بدوي

    شاعري

    28-27

    10

    سچي اهسنا ڇاکي چئجي

    ڌرمداس کتري

    مضمون

    31-29

    11

    ساٿي

    ٺاڪر

    شاعري

    31

    12

    ديش جا راکا

    ٺاڪر

    شاعري

    32

    13

    شهيد

    جهامنداس دوارڪاداس ڀاٽيه

    مضمون

    34-33

    14

    نئين دنيا

    رام چند امر لعل پنجواڻي

    مضمون

    اقتصاديات

    34-35

    15

    عمدو دان

    ؟/ڪرشڻ-جي هيمراجاڻي

    افسانو

    40-38

     

    سال-16-انڪ 7-8 (جولاءِ- آگسٽ 1947)

     

     

    1

    سمپارڪي سماچار

    مضمون

    3-1

    2

    اڳواڻن جا سنيها

    مضمون

    الف 7-4

    3

    سمالوچنا

    ادارو

    تنقيد

    8 ب

    1- جوالا

    چوهڙ سڀاڻي

    2-  چاندي جو چمڪو

    رام پنجواڻي

    3-  بسنت

    (      )

    4

    ٻه درياهي

    ڀيرومل مهر چند آڏواڻي

    مضمون

    10-9

    5

    يونيورسٽيون يا ورسٽيون

    شيوارام اين ڦيرواڻي

    مضمون

    13-11

    6

    رباعيات آزاد

    ڏيونداس ”آزاد“

    شاعري

    14

    7

    يوريڊس ۽ آرفيوز

    وشن آءِ جڳتياڻي

    افسانو

    17-15

    8

    سنڌورڪي

    بي ڊي جئسنگهاڻي

    افسانو

    23-18

    9

    هندستان جو پيغام

    ٽئگور

    23

    10

    موت ۽ زندگي

    بولچند آشا

    شاعري

    24

    11

    سانوڻ جا بادل

    ايم اسلم/بولچند آشا

    افسانو

    33-25

    12

    ڪاش

    ڪي پي آسناڻي

    شاعري

    35-34

    13

    تصويرون

    سندرشن/ماڌو ايم آچاريا

    افسانو

    43-36

    14

    ٻه ديهاتي گيت

    شيخ اياز

    گيت

    شاعري

    44

    15

    رکڙي

    ؟/ڪرشن ڄيٺانند هيمراجاڻي

    افسانو

    52-45

    16

    ٻائي جو خواب

    هري دلگير

    شاعري

    53

    17

    وطن منهنجو مون لاءِ ڪشمير آهي

    سانگي مولابخش

    شاعري

    54

    18

    بکاري ۽ بکارڻ

    جيوت لالواڻي

    افسانو

    59-55

    19

    غم نه ڪر

    مولچند ٺڪر

    غزل

    شاعري

    59

    20

    موج بهار

    هري دلگير

    شاعري

    60

    21

    نئين دنيا

    پرسرام ايم ڀاٽيه

    63-61

    22

    ڪامل مرد

    حافظ محمد احسن

    شاعري

    64

    23

    آسا

    منشي پريم چند/موتي چاٻريا

    افسانو

    79-65

    24

    سلوڪ

    حڪيم وڌيارام

    شاعري

    80

     

    سال-16- انڪ 9 (سيپٽمبر 1947)

     

     

    1

    سمپارڪي ويچار

    مضمون

    4-1

    2

    جنم اشٽمي

    مضمون

    ڌرمي

    6-5

    3

    خط

    قيمت-ريجهواڻي

    شاعري

    6

    4

    مبارڪ آهه پاڪستان

    هري دلگير

    شاعري

    8-7

    5

    نواب آصف الدوله بهادر

    مولائي شيدائي

    مضمون

    شخصيات

    11-9

    6

    ناز بخشيدي شهادت کي شهادت تنهنجي

    هري دلگير

    شاعري

    12

    7

    ڪلاڪار

    هوندراج ايل ڀاٽيه

    افسانو

    24-15

    8

    سنيما جو ماڻهو جي من مئي اثر

    روچيرام گنگارم سڏاڻي

    سماجيات

    26-25

    9

    قرب ۾ قربان سهڻي

    ارجن ڊيٽارام ناٿاڻي

    شاعري

    27

    10

    هڪ ٻه ٽي

    رام امر لعل پنجواڻي

    افسانو

    32-28

    11

    سنڌي پراچين حدبندي

    منوتو لارام گدواڻي/نانڪي گدواڻي

    42-33

    12

    نکل ۽ مينا

    ؟/جيوت لالواڻي

    افسانو

    49-43

    13

    پريتم پياسي

    تيرٿ هنڱوراڻي

    شاعري

    50
                                                               

     

  • Part-6

    Karachi, 15th October 1913

     

    . To,

    HIS EXCELLENCY SIR HUGH DOW, K.C.S.I,  C.I.E,  I.C.S,

    GOVERNOR OF SIND,

    KARACHI.

    MAY IT PLEASE YOUR EXCELLENCY,

    The humble petition of the Karachi Bar

    Association respectfully submitteth for

    your Excellency’s consideration, as under:

     

    1.       The Karachi Bar Association is a body which is open to all members of the Bar in the Province of Sind.

    2.       It is a term of the license to practise that every member of the Bar practising at Karachi shall be a member of the Karachi Bar Association. This Association is therefore fully representative of the members of the Bar practising at Karachi and is open to every legal practitioner in the Province.

    3.       It has come to the notice of the Karachi Bar Association that the present Advocate General of the Province, is going out of office with the expiry of the current month and it is rumoured that your Excellency is appointing Mr. Hassanally Agha (who is at present holding the office of the District and Sessions Judge for the District of Sukkur) as the next Advocate General for the Province.

    4.       In this connection the Karachi Bar Association have resolved that a representation be submitted to your Excellency and in con-sequence of that resolution the present representation is being so submitted.

    5.       The Office of the Advocate General for any of the Provinces in India was created by Parliament under the Government of India Act of 1858 and the Parliament there provided that each of the three Presidency Towns of Calcutta, Madras and Bombay, shall have an Advocate General whose appointment was to be made by Her Majesty under Her Royal Sign Manual.

    6.       Since 1858 until 1st April 1937 when the Government of India Act of 1935 came into operation, there continued to be in existence, the three Advocates General for the three places referred to above. The Advocate General for Bengal at Calcutta was and continued to be the Legal Adviser to the Government of India until 1937.

    7.       During all this long period, none but a practicing member of the Bar was ever appointed to the office of the Advocate General.

    8.       The Joint Parliamentary Committee appointed by the Parliament to go into the question of Indian Reforms in their report recommended :

    “We have been impressed with the desirability of making available to each Provincial Government the services of a Law Officer of independence and standing who would occupy substantially the same position as that of the Advocate General at present attached to the Governments of the three Presidencies of Bengal, Madras and Bombay.”

    9.       It may further be noted that the Joint Parliamentary Committee pointed out “that the Advocate General in each Province may take on behalf of His Majesty such proceedings as may be taken by His Majesty’s Attorney General in England.”

    10.     When the Parliament in enacting Section 55 of the Government of India Act created the office of Advocate General for each of the Provinces, it accepted the recommendation of the Joint Parliamentary Committee and it may therefore safely be said that the position of the Advocates General in all the Provinces in India was what it had all along since 1858 been in the three Presidency Towns and that it was like that of the Attorney General in England.

    11.     The functions which an Advocate General of a Province has to discharge have very close resemblance to those of the important functions which the Attorney General and the Solicitor General in England have to discharge.

    12.     Dealing with the question of the functions of the Advocate General it may be submitted for your Excellency’s consideration that the Advocate General does not merely give advice to the Provincial Government upon such legal. matters and perform such other duties of legal character as may from time to time be referred or assigned to him by the Governor of the Province; these are his duties statutorily provided under the Government of India Act, 1935. In addition to those the Advocate General occupies a distinct position as the Leader of the Bar. The Indian Bar Councils Act XXXVIII of 1926 expressly recognizes it and in Section 4 provides that the Advocates General of Bengal, Madras and Bombay shall be the Chairmen Ex-Officio, respectively, of the Bar Councils constituted for the High Courts of Judicature at Fort William in Bengal, Madras and Bombay. Elsewhere he is ex-officio member of the Bar Council and in the case of our Association he is also an ex-officio member of the Managing Committee of the Karachi Bar Association. It may be mentioned that at the date of enactment of the Indian Bar Councils Act, there was no Advocate General at any place in India, other than the three Presidency towns.

    13.     The Advocate General as the Leader of the Bar has certain statutory rights under the Indian Bar Councils Act which have an important bearing in relation to the conduct of the members of the profession. The Civil and Criminal Procedure Codes give to the Advocate General certain statutory rights and powers. The Sind Courts Act (Bombay Act VII of 196) also gives to the Advocate General certain statutory powers under Section 13. These are some of the statutory powers which the Advocate General has. In relation to all these and several others, the intention of the Legislature would seem to have been that the Advocate General should be a practising member of the Bar with requisite knowledge and experience.

    14.     The Advocate General has to lead and guide the Bar in matters of privileges affecting the profession. He is besides to he a person well versed in Constitutional Law able to assist the Legislative Assembly. Parliament has given him the power to attend all meetings of the Assembly, take part in its debates, and be named as a member of its Committees. In the words of the Joint Parliamentary Committee “he should be a Law Officer of independence and standing” in whose hands the rights and privileges of the legal profession and of the public at large could be safely entrusted.

    15.     It is respectfully submitted for your Excellency’s consideration that a Government servant cannot be appointed to the post of the Advocate General. Your petitioners also submit for your Excellency’s consideration that the Parliament has made its intention—in regard to the office of Advocate General very clear in Section 55 of the Constitution Act. That Section enables your Excellency to fix the “remuneration” of the Advocate General, in your individual judgment. The word “remuneration” is not synonymous with salary. The Constitution Act uses the word in contra distinction to “salary” used elsewhere in the Pict itself. The word “remuneration” within the Section will not cover “salary of the Government servant with right to pension. Your petitioners understand that the appointment is intended to be made on the basis of a fixed salary for the new Advocate General with right to pension earned during the term of office. This, it is submitted, would not be legal_ Nor can a Government servant with fixity of tenure be said to hold the office during the pleasure of your Excellency as the Statute provides.

    16.     Under the circumstances your Excellency is requested to consider if your Excellency in the exercise of your individual judgment would appoint a salaried servant of the Government to the office of the Advocate General even if such an appointment could be made.

    17.     Your Excellency may also be pleased to consider that Mr. Hassanally Agha (who, it is rumoured is being appointed) is not qualified to hold the office of the Advocate General of Sind on account of his standing at the Bar. Mr. Hassanally Agha became entitled to practise in the Court of the Judicial Commissioner of Sind by reason of

    the Sanad issued to him on 20th December 1926. He has not had 10 years standing at the Bar which alone, it is submitted, will qualify him for the office of the Advocate General. His tenure of office as a Judicial Officer may or may not have qualified him for the post of a Judge of a High Court but it has not qualified him for the post of the Advocate General. He entered Government service as an Assistant judge in 1931 and ever since he has held office under the Crown in the Judicial Department.

    18.     For these reasons, your Excellency is requested to consider this representation before your Excellency makes the appointment in succession to the present Advocate General and to determine if a salaried servant of the Crown call at all be appointed or continued as a salaried servant in the office of Advocate General and even if he can be appointed or so continued, whether your Excellency would create a precedent in so appointing a salaried servant of the Crown to the office of the Advocate General.

    19.     Your Excellency is well aware that India has been advised that Constitution grows by conventions.

    Under the circumstances your Excellency is requested to consider if in the exercise of your individual judgment, you will deviate from the hitherto well settled and healthy practice of appointing the Advocate General from among the practising members of the Bar ; To appoint a salaried servant of the Crown as Advocate General and while holding that office to continue him as a salaried servant of the Crown, would, in the humble submission of your petitioners, not only be a departure from the healthy practice of very long standing but also contravene the provisions of Section 55 of the Constitution Act.

    Your petitioners therefore humbly pray that your Excellency do appoint none but a practising member of the legal profession in the Province to the office of Advocate General for Sind.

    I beg to remain,

    Your Excellency’s

    Most obedient servant,

     

    FATEHCHAND ASSUDOMAL,

    President,

    Karachi Bar Association.

     

     

  • Part-5

    THE KARACHI JOINT SINDHI COMMITTEE

    (KARACHI ORGANIZATIONS UNITED FRONT)

     

     

    MEMORANDUM ON THE STATUS .OF KARACHI

    and ITS RE-AFFILIATION TO SIND

     GOHAR ALI BALOCH

    B. A., LL. B

    ADVOCATE 

                                                                                        

    This organization came into being, as a non-political body, on 30th April 1954, when through the active efforts of Mr. Yar Muhammad Khan Tanwari, representatives of various organizations of the Karachi Federal Area, came together and held a momentous meeting, at the Karachi Jinnah Courts, under the auspices of the Young Sindhi Muslim Jamait Karachi, and formed the Karachi Joint Sindhi Committee viz., Karachi Organizations United Front. Alhaj Muhammad Hashim Gazdar, Deputy President, Pakistan Constituent Assembly, was unanimously elected as the President of the Karachi Organizations United Front.

    Second meeting was held on 11th July 1954 and was attended by the representatives of all the affiliated organizations and their members, numbering over 10,000 persons, and elected the Office Bearers given on the last page.

    This meeting by its resolution appointed a Sub Committee, consisting of Mr. Gohar Ali Baloch B. A., LL. B., Senior Advocate, Federal Court of Pakistan, (Chairman), Mr. Ayaz Kadri and Mr. Kazi Muhammad Akbar, to draft a Memorandum, in response to the public appeal of the Karachi Status Committee appointed by the Government of Pakistan, inviting the members of the Public and Public Organizations to offer their views on the future Status of Karachi. Alhaj Shaikh Abdul Majid Sindhi gave inspiration and guidance to this Committee. The Memorandum was unanimously approved by the Working Committee on 18th July 1954. 12 copies of the Memorandum were submitted to the Karachi Status Committee on 24th July 1954. Copies of the Memorandum were also submitted to His Excellency the Governor General of Pakistan, Hon’ble Prima Minister of Pakistan, Hon’ble Chief Minister of Sind and the Hon’ble Ministers of the Central Government and the

    Provincial Government of Sind.

     

    THE KARACHI JOINT SINDHI COMMITTEE

    ( Karachi Organizations United Front )

                                                                   

     

                                                      No.     786   of    1954

                                                                                               Office  of the Karachi

                                                                                              Joint Sindhi Committee,                                  

                                                                                             Karachi 22nd July, 1954

    From,

     

    The General Secretary,

    Karachi Joint Sindhi Committee, Karachi.

    The Secretary,

    Karachi Status Committee, Chief Commissioner’s Office, Karachi.

    Subject :—         Status of Karachi.

    Reference :—    Your Press Note dated 11-7-54 inviting views of the public on the subject.

    Dear Sir,

    I have the honour to submit the following Memorandum, in response to your public appeal requesting the members of the public and the Public Organizations to let your Committee, hear their views, on the question of the future Status of Karachi.

    2. My Committee is the Karachi Organizations United Front and unites the Voice of over 8 lacs of people of Karachi Federal Area and represents the following organizations :-

     

    1.         Young Sindhi Muslim Jamait, Karachi.

    2.         Muslim Marwari Silapta Jamait, Karachi.

    3.         Anjaman Musalmanan-e-Punjab, Karachi.

    4.         Local Peoples Organization.

    5.         Jamait-e-Bashindgan, Karachi.

    6.         Social Workers Association, Gass Ganji, Karachi.

    7.         Anjaman Ghausia, Baghdadi, Karachi.

    8.         Taj Sindhi Muslim Jamait, Karachi.

    9.         Baghdadi Union, Karachi.

    10.       Kachhi Muslim Jamait, Naoabad, Karachi.

    11.       All Pakistan Ghanchi Jamait, Chakiwara, Karachi.

    12.       Memon Jamait, Chakiwara, Karachi.

    13,      Bazm Nizami, Karachi.

    14.       Mahfil-e-Ahbab, Saraf Colony, Karachi.

    15.       Young Men Baloch Association, Karachi.

    16.       Sindhi Memon Jamait, Karachi.

    17.       Kachhi Memon Jamait, Karachi.

    18.       Hingora Muslim Jamait.

    19.       Anjaman Noor-e-Islam.

    20.       Sindhi Sama Jamait.

    21.       Sam at Brothery.

    22.     Lara Jamait, Kha.da, Karachi.

     

    23.       Wangra Jamait, Khada, Karachi.

    24.       Kumbhar Muslim Jamait, Karachi.

    25.       Nazri Sport Union, Kalankot.

    26.       Anjaman Shah-e-Naz.

    27.       Tanzim Akhwan.

    28.       Kachhi Soomra Jamait.

    29.       Tanzim-ul-Muslemin.

    30.       Himayat-e-Ghurba.

    31.       Afghan Union, Jhoona Kumbharwara, Karachi.

    32.       Wahid Muslim Jamait.

    33.       Ithad Balochan, Karachi.

    34.       Young Muslim Union, Naoabad.

    35.       Kalachiat Jamait, Khada. Karachi.

    36.       Qasar Kandi, Khada, Karachi.

    37.       Okhai Memon Jamait, Karachi.

    38.       Sindhi Majlis, Karachi.

    39.       Sindhi Muslim Jam-tit, Garikhata, Karachi.

    40.       World Baloch Association, Karachi.

    41.       Sind Provincial Federation, Karachi.

    42.       Khairpur Students Federation, Karachi.

    43.       Larkana Students Union, Karachi.

    44.       Jinnah Court Students Union, Karachi.

    45.       Talpur Students Union, Karachi,

    46.       Sindhi Moghul Jamait, Karachi.

    47.       Lyari Labour Welfare Club, Karachi.

    48.       Lassi Jamait. Karachi.

    49.       Sindhi Adabi Sangat, Karachi.

    50.       Bohra Jamait, Karachi.

    51.       Sind Bengal Cultural Association, Karachi.

    52.       Sind Muslim League Workers Organization, Karachi.

    53.       Young Sama Jamait.

    54.       Muslim Jamait, Malir.

    55.       Memon Jamait, Goth Murad Memon, Karachi.

    56.       Karachi Ghora Ghari Union.

    57.       Anjaman Mahboob Subhani.

    58.       Alwahid Workers Union.

    59.       Soomra Muslim Jamait, Karachi.

    60.       Saraz Jamait, Karachi.

    61.       Anjaman Noorani, Geeti Line, Karachi.

    62.       Anjaman Brohi, Malir.

    63.       Muslim Jamait, Bhimpura.

    64.       Sindhi Kachhi Jamait, Kiamari.

    65.       Kachhi Miana Jamait, Karachi.

    66.       Kachhi Badla Jamait, Karachi.    

    67.       Kadimi Dakhani Jamait, Karachi.

    68.       All Pakistan Baloch League, Karachi.

    And some other Jamaits, whose admission is under consideration.

    3. As your Committee’s name signifies, you want the views of the Public to help you to examine the question of the future status of Karachi. Before, I submit any views on the subject, I deem it my duty to bring to your notice the Resolution unanimously passed by the Karachi Joint Sindhi Committee, represented by all the above named organizations, on the 11th July 1954, held at Jinnah Courts, under the President ship of Alhaj Muhammad Hashim Gazdar, who is the President of our Committee and who happens to be a member of your Committee also. The Resolution runs as follows:

     

    “That this Committee places on record its emphatic opinion that unless Karachi Status Committee is adequately represented by the Sind Government and the people of Sind and the Karachi Federal Area its composition is extremely unrepresentative and as such the old inhabitants of the Karachi Federal Area, as well as the people of Sind, are not bound to accept its recommendations and this Committee further demands from the Prime Minister of Pakistan, that representatives of Sind Government and the people of Sind and Karachi Federal Area, should be forthwith appointed on the Karachi Status Committee”.

    4.         Nevertheless, the Working Committee was directed to submit the views of the Karachi Joint Sindhi Committee before your Committee, for their dispassionate consideration. In pursuance of that direction, the Working Committee has authorized me, to place before your Committee, the considered views of the sons of the soil—the original local population inhabiting the Karachi Federal Area.

    5.         We are further of the opinion that while Karachi may be continued, if so decided by the Constituent Assembly, as Capital of Pakistan, its administrative control should be transferred to the Province of Sind, on the analogy of the fact, that when. Calcutta was the capital of undivided India, its administrative control was in the hands of the Government of the Province of United Bengal. In that case, the people of Karachi Federal Area, would also enjoy equal constitutional rights, administrative, legislative, and executive, as may be conferred on the people of Sind, under the New Constitution.

    Your terms of reference are replied seriatum as follows:

    6.         Your first term of reference runs as under :

    A. “The considerations which necessitated the separation of Karachi from the province of Sind and its establishment as the Federal Capital”.

    Regarding this term of reference we have to submit,

    a. that there was absolutely no necessity and consequently there were no valid considerations, necessitating the separation of Karachi from Sind. All considera¬tions, legal and constitutional, military and administrative, financial and economic, moral and political, social and commercial, and geographical and historical, demanded that Karachi which was and is the capital of the province should not be separated from Sind for administrative purposes and it should not be made a permanent capital of Pakistan;

    b.        that the separation measure was carried out, in the face of the strong opposition of,

    i.          The Sindhi Members of the Constituent Assembly,

    ii.         The Sind Legislative Assembly,

    iii.        The Sind Ministry,

    iv.        The people of Sind including the local citizens of the Federal Area, who vehemently        protested, in hundreds of public meetings and through the Press; and

    c. that the separation measure is in direct violation of the promises, undertakings and   commitments of,

    i.          The Lahore Pakistan Resolution of the All India Muslim League of 1940, on the basis of which movement for Pakistan was started,

    ii.         The Independence Act of 1947,

    iii.        The Government of India Act 1935 (as adapted by the Pakistan Provisional Constitution Order 1947);

    and as such the Karachi Joint Sindhi Committee of the Federal Area, reserve to themselves the legal right of demanding the annulment of the separation of Karachi Federal Area from Sind and its reaffiliation to the province of Sind.

    The only consideration perhaps was, to create one more unit and to convert Karachi into a colony of new settlers from Bharat, to the eternal detriment of the old and loyal inhabitants of Karachi Federal Area, but no bold declaration of such latent intentions was made by leaders of the Muslim League forming Government at. that time. It is however, clear as day light from the agitation now started by the Karachi Muslim League that, that was the real aim of separating Karachi from the province of Sind.

    The appointment of your Committee can be cited as further evidence of the tendency of those who clamoured for the creation of Karachi as a separate Chief Commissioner’s Province, as a first and preliminary step, towards the realization of their real aim, which was and continues to be, to convert Karachi Federal Area into a separate Governor’s Province. This new Unit in the Capital, was being created, to give the Bharati immigrants, commanding voice in the Central services; but from the Central Government’s stand-point, the aim of separation was stated to be, to place administrative control of the Karachi Federal Area, in the hands of the Central Government.

     

    The following statements made by Honourable Khawaja Shahabuddin, the then Minister of Interior, Government of Pakistan, in the Constituent Assembly, on 22-5-48, bear testimony to the above fact. He said,

    “It is not a question of finance alone; it is a question of planning, which requires authority and resources, which a Central Government alone can possess; one cannot expect the same resources from the Provincial Government.”

     

    “Sir, I do not know how an impression has got abroad, that if the control of Karachi is taken over by the Central Government, the town will be lost to Sindhis but it is also inescapable fact, that having regard to the situation, the people of Sind will benefit from the development of Karachi far more than the people of other provinces.”

     

    “Now Sir, I would like to take this opportunity of assuring the members of this House as well as any one connected with the Sind Government, that we have not the slightest intention of asking the Sind Government to go out of Karachi. Apart from anything else, from the financial point of view alone, it will be most imprudent, either for the Centre or the Province to embark on any large or ambitious scheme of building of new Capital. And, therefore, Sir, it is also advisable that the Centre and the Province should remain and function in Karachi. The only thing that we are saying is that while for the last eight or nine months the Centre was in Karachi, as the guest of the Provincial Government, the position should be reversed now and we should be given the privilege of becoming the host and the Provincial Government should continue here as our guest and we promise them that we would try to look after them as best as possible. That is the position we are advocating.”

    “Now, Sir, if you decide that both Governments should remain in Karachi, surely nobody would disagree that the control and administration, should remain with the senior Government. Then, Sir, another point might be raised; what about the various institutions now owned and administered by the Sind Government, like the University and Hospital, Medical College, and other similar institutions, Sir, as far as these institutions are concerned, we would welcome the Sind Government to continue to administer and develop them and we shall not interfere as far these institutions are concerned.

     

    He further said,

     

    “The Capital of a State where the Central Government will be located, cannot remain under the control of any authority except the Central Government.”

    Honourable Khawaja Sahib, stated one more consideration justifying the separation of Karachi from Sind. He said in his speech that:

    “It is not possible for any Central Government to leave the matter of looking after of these Diplomatic representatives in the hands of a Provincial Government.”

     

    He summed up as follows,

     

    “Sir all these facts are sufficient to convince anyone, that, once it is decided that Karachi should be the Capital, the control and administration must vest in the Centre.”

     

    The above quotations disclose the considerations which weighed with the Central Government for establishing its own control over the administration of Karachi

    Federal Area. It would therefore, be now anomalous, to reverse the proposition to convert Karachi Federal Area, into a separate Governor’s province.

     

    Honourable Khawaja Shahabuddin moved the Karachi Separation Resolution in the Pakistan Constituent Assembly in the following terms :

    “This Assembly resolves :

     

    (a)        The Capital of Pakistan shall be located at Karachi.

     

    (b)        That all executive and administrative authority in respect of Karachi and such neighbouring areas which, in the opinion of the Central Government may be required for the purposes of the Capital of Pakistan, shall vest in and shall be exercised by or on behalf of the Government of Pakistan and the legislative power shall vest in the Federal Legislature.

     

    (c)        That notwithstanding anything in any Law for the time being in force, the Government of Pakistan shall proceed forthwith to take such steps and adopt such measures as may be necessary to give effect to the purposes of this motion.”

    The above resolution speaks for itself.

     

    It is clear that there was no intention to confer on the people of Karachi any separate legislative or executive powers. Those powers vest in the Central Legislature and therefore the question of Karachi’s status as a separate province does not arise at all. Not only Karachi city but the neighbouring areas which have been already acquired, were required for the purpose of the Capital of Pakistan. So what exists in the name of Karachi Federal Area is an enlarged Capital and not a Province. As a matter of fact, there were no just or rational reasons, for the separation of Karachi Federal Area from the Province of Sind.

    7. The second term of reference is as under :

     

    B. “The constitutional and administrative status of the capitals of other important countries with the Federal Constitution.”

    The Honourable Khawaja Shahabuddin, Minister of Interior, Government of Pakistan, in the same speech in the Constituent Assembly declared as follows:

    “As far as the Federal Government is concerned all the capitals of the Federal Governments are controlled and administered by the Centre. The cases of U.S.A., and Australia can be cited as examples.”

    The above statement of the Honourable mover of the resolution is a complete answer to the second term of reference.

    According to him, the capitals of countries with the Federal constitution, have no independent status either constitutionally or administratively and they must be “controlled and administered by the Centre.”

    Incidentally, it may be submitted that the analogy of the capitals of U. S. A., and Australia is prima facie fallacious in as much as, they were not flourishing capitals of provinces, when they were requisitioned for the capitals of the country and their separation from the provinces was not effected so as to throw the Provincial Government to wilderness and with limited resources to meet an unequal task of building a. city worthy to be the capital of the Province. According to Encyclopaedia Brittanica, the Federal Government of U.S.A., after an extensive search from the years 1787 to 1800, finally decided to establish the Capital of U.S.A., at Washington. “At that time the city was a very small muddy town with hardly any street worth the name. The roads were absolutely dilapidated and the town itself was looked upon as a jumble of dirty and uninhabitable houses”.

     

    The story of Canberra is also reproduced below from the same Encyclopaedia:

    The National Capital of the Commonwealth of Australia was established as the seat of Government under powers conferred by section 125 of the Commonwealth Constitution Act, which received the assent of Queen Victoria on July 9, 1900. The provision for the establishment of a seat of Government was presented before the National Convention in various forms. The first Convention which agreed to a Bill for submission to the People sat in Melbourne from January to March 1893.

     

    “At a Conference of Premiers held at Melbourne in January 1898, it was agreed and subsquently incorporated in S. 125 of the Constitution Act, that the seat of Government of Commonwealth shall be determined by the Parliament, and within territory which shall have been granted to or acquired by the Commonwealth, and shall be in the state of New South Wales, and the distance not less than one hundred miles from Sidney”.

     

    “Before the end of 1899, the Government of New South Wales appointed Alexander Oliver, President of the Land Appeals Code, a Royal Commissioner to enquire into the reports upon the sites for the Federal Capital. Oliver submitted his report. on Oct. 26, 1900, and made Dalgety his first choice. Subsequently the Federal Government appointed a Royal Commission of four to enquire into and examine sites, with. instructions. that consideration was to be given to the following:

     

    1.      Accessibility to the State Capitals.

    2.      Means of Communications.

    3.      Climate.

    4.      Topography.

    5.      Building Materials.

    6.      Water Supply.

    7.      Drainage.

    8.      Soil.

    9.      Fuel.

    10.  General Suitability.

    11.  Cost of resumption of site and Crown lands available.

    12.  Any other material matters.”

     

    The twelve considerations which led to the establishment of the Australian Capital at Canberra, are a contrast to the Central Government’s move to establish the permanent Capital at Karachi. The expert opinion was from the very outset and is still against the establishment of the Federal Capital in this City. Besides, when huge and powerful countries like United States and Australia had taken about a score of years. to finally decide upon the sites for their seats of Government, then why this infant State hardly nine months old at that time, was in such an infernal hurry, to throw all expert opinion, public resentment, legal and moral principles, to the winds and requisition Karachi for its Capital?

    In the year 1787 when the Federal Government of the United States, started its twenty years search for a Capital, beautiful and commodious cities like Philadelphia, Goerge Town and New York, already flourished in the country. But it was not the policy of the American Government to deprive any member States of their Capital cities and thus subject them to any possible disabilities. Even the vacant site for the Australian Capital in New South Wales was acquired through and with the consent of the Representatives of the New South Wales Government and after the payment of adequate compensation for the same.

    It is therefore clear that there is no justification in the above analogy for separation of Karachi from Sind and all the proprieties demand the reaffiliation of Karachi Federal Area to the province.

    8. The third term of reference is as follows:

    C. “The position of Karachi as the sole port for all the provinces of West Pakistan”.

    We do not understand the exact implication and significance of this term of reference. If it implies in any way, that in case of its re-affiliation to Sind, the Provincial Government will do any injustice to other Provinces, then such an implication is not borne out by its past history. Under the Government of Sind, the trade of all the provinces of West Pakistan flourished and on no occasion either before or after the partition, any complaint of the nature, has ever been made.

    The history of this city is not very old. Only a hundred years ago, it was a very small and insignificant village with small population and no harbour worth the name. It was however developed through the resources of Sind and Karachi became an important port of international importance. Its development should certainly not be considered as a disqualification for the Sind Provincial Government to be deprived of its administration. Moreover the control of the port is and has remained in the past, in the hands of the Karachi Port Trust, which is a Centrally controlled subject. The revenues which accrue through it, are also Karachi Port Trust Board revenues. There are important and bigger ports in the world like Bombay, Madras, Calcutta, Mellbourne, Sidney, and others but they all form integral part of the Provinces in which they are situated. So should also Karachi belong to Sind.

    9. The fourth term of reference is as follows :

    D. “The need to secure economy and efficiency generally.”

    Greatest economy and efficiency generally, can be secured by immediately abolishing the office of Chief Commissioner and by placing the administration of the capital under only a Collector and District Magistrate sider the Sind Provincial Govern¬ment, in ease the Karachi Federal Area is re-affiliated to Sind or directly under and responsible to the Minister of Interior, Government of Pakistan, if administered by the Centre. In the former case, people of this area will get representation on the Upper and Lower houses of Parliament, like the other people of Sind and in the latter case, they will send their representatives to the Lower house by direct vote and on the Upper house, on the uniform basis, which may be adopted by the Constituent Assembly, for all centrally administered areas. However economic considerations demand that Karachi Federal Area should not be converted into a separate unit under a separate Governor, a separate Legislature, a separate Ministry, a separate Secretariat and a cumbersome paraphernalia invariably connected with them. The cost of expenditure involved would be extremely prohibitive.

    Agriculture is the main industry of Pakistan and it is the largest source of revenue for the Provinces. Next to Land Revenue is Excise. But under the Islamic constitution, complete prohibition will have to be enforced. Nor there are any large agricultural lands worth the name in the Karachi Federal Area. Land Revenue must necessarily be very small. And other sources of Provincial Revenues of Karachi Federal Area on the whole are very limited. In fact Karachi Federal Area is not economically elf-sufficient.

     

    There is one more reason why we are opposed to the recognition of Karachi as one more autonomous unit of Pakistan. There already exist in West Pakistan alone sixteen or seventeen units and to create one more unit is to establish a very dangerous precedent. The abiding interests of West Pakistan demand, that the small units which exist in West Pakistan in the form of either Princely States or tribal or other areas should be merged in the provinces from which they were carved out and separated either by the British Government or by the Pakistan Government. The adoption of such a policy of cohesion and not of disintegration, would not only rectify the wrongs done to the provinces which were truncated but would at the same time reduce the number of the provinces to three or four. Any such action on the part of the Pakistan Government would inculcate an idea resulting in the evolution of Pakistan as a solid and consolidated united country. In our opinion therefore Karachi Federal Area should be reaffiliated to the Province of Sind. This would also automatically dispense with the question of giving compensation to Sind.

    8. The third term of reference is as follows:

    C. “The position of Karachi as the sole port for all the provinces of West Pakistan”.

    We do not understand the exact implication and significance of this term of reference. If it implies in any way, that in case of its re-affiliation to Sind, the Provincial Government will do any injustice to other Provinces, then such an implication is not borne out by its past history. Under the Government of Sind, the trade of all the provinces of West Pakistan flourished and on no occasion either before or after the partition, any complaint of the nature, has ever been made.

    The history of this city is not very old. Only a hundred years ago, it was a very small and insignificant village with small population and no harbour worth the name. It was however developed through the resources of Sind and Karachi became an important port of international importance. Its development should certainly not be considered as a disqualification for the Sind Provincial Government to be deprived of its administration. Moreover the control of the port is and has remained in the past, in the hands of the Karachi Port Trust, which is a Centrally controlled subject. The revenues which accrue through it, are also Karachi Port Trust Board revenues. There are important and bigger ports in the world like Bombay, Madras, Calcutta, Mellbourne, Sidney, and others but they all form integral part of the Provinces in which they are situated. So should also Karachi belong to Sind.

    9. The fourth term of reference is as follows :

    D. “The need to secure economy and efficiency generally.”

    Greatest economy and efficiency generally, can be secured by immediately abolishing the office of Chief Commissioner and by placing the administration of the capital under only a Collector and District Magistrate sider the Sind Provincial Govern¬ment, in ease the Karachi Federal Area is re-affiliated to Sind or directly under and responsible to the Minister of Interior, Government of Pakistan, if administered by the Centre. In the former case, people of this area will get representation on the Upper and Lower houses of Parliament, like the other people of Sind and in the latter case, they will send their representatives to the Lower house by direct vote and on the Upper house, on the uniform basis, which may be adopted by the Constituent Assembly, for all centrally administered areas. However economic considerations demand that Karachi Federal Area should not be converted into a separate unit under a separate Governor, a separate Legislature, a separate Ministry, a separate Secretariat and a cumbersome paraphernalia invariably connected with them. The cost of expenditure involved would be extremely prohibitive.

    Agriculture is the main industry of Pakistan and it is the largest source of revenue for the Provinces. Next to Land Revenue is Excise. But under the Islamic constitution, complete prohibition will have to be enforced. Nor there are any large agricultural lands worth the name in the Karachi Federal Area. Land Revenue must necessarily be very small. And other sources of Provincial Revenues of Karachi Federal Area on the whole are very limited. In fact Karachi Federal Area is not economically elf-sufficient.

    There is one more reason why we are opposed to the recognition of Karachi as one more autonomous unit of Pakistan. There already exist in West Pakistan alone sixteen or seventeen units and to create one more unit is to establish a very dangerous precedent. The abiding interests of West Pakistan demand, that the small units which exist in West Pakistan in the form of either Princely States or tribal or other areas should be merged in the provinces from which they were carved out and separated either by the British Government or by the Pakistan Government. The adoption of such a policy of cohesion and not of disintegration, would not only rectify the wrongs done to the provinces which were truncated but would at the same time reduce the number of the provinces to three or four. Any such action on the part of the Pakistan Government would inculcate an idea resulting in the evolution of Pakistan as a solid and consolidated united country. In our opinion therefore Karachi Federal Area should be reaffiliated to the Province of Sind. This would also automatically dispense with the question of giving compensation to Sind.

    Admission of the following organizations has since been accepted by the Karachi Joint Sindhi Committee.

    69.       Gam Ehata Kachhi Muslim Jamait, Bhimpura, Karachi. This organization

                 has two lac members.

    70.       Anjaman Gulshan-e-Muhammadi, Ranchhorpuri Road, Karachi.

    71.       Kachhi Muslim Lollar Wadha Jamait, Karachi.

    72.       Muslim Jamait Darsano Chhano, taluka Karachi.

    73.       Khaskheli Muslim Jamait, Karachi.

    74.       Anjaman Gulzar Panjtani, Karachi.

    75.       Anjaman Musa.lmanan-e-Gadap, taluka Karachi.

    76.       Zigri Muslim Jamait, Karachi.

    77.       Harijan Sewak Mandal, Karachi.

    78.       Bandri Muslim Jamait, Khado, Karachi.

    79.       Jamiat-ul-Akhwan, Sufed Kabar, Karachi.

    80.       Anjaman Taragi-e-Sindhi, Karachi.

    81.       Azad Muslim Jamait, Karachi.

    82.       Pardesi Muslim Jamait, Karachi.

    83.       Minority Association, Karachi.

    84.       Kachhi Muslim Volunteer Corps, Karachi.

    85.       Memon Volunteer Corps, Musa Lane, Karachi.

    86.       Liaqatabad Muslim Jamait, Karachi.

    87.       Darya-abad Muslim Jamait, Karachi.

    88.       Muslim Jamait, Rerhi Mian, taluka Karachi.

    89.       Muslim Jamait, village Gizri, Karachi.

    90.       Memon Volunteer Crops, Chakiwara, Karachi. 91.` Moro Students Union, Karachi.

    92.       Lasbella Muslim League, Karachi.

    93.       Gabole Muslim Jamait, Goth Limo Gabole, Karachi.

    94.       Muslim Jamait, Ibrahim Hyderi, taluka Karachi.

    95.       Muslim Jamait, ‘ Mahfooz Farm ‘, Malir.

    96.       Muslim Jamait, village Jam Muradalikhan, taluka Karachi.

    97.       Khawaja Muslim Jamait, Malir, Karachi. .98. Baloch Welfare Association, Karachi.

    99.       Baloch Guard, Karachi.

    100.     Jokhio Muslim Jamait, Goth Pir Muhammad Jokhio, Karachi.

    101.     Zamindar Association, taluka Karachi. 1:02. Ithad-e-Pakhtoon, Karachi.

    NOTE :–Admission of some other Jamaits is under consideration.

     

     

     

    Office Bearers.

    President.

    A1haj’Muhammad Hashim Gazdar.

     

     Vice Presidents :..

    1.         Mr. Yar Muhammad Tanwari.

    2.         Mr. Adam Khan Mirza.

    3.         Wadero Pir Muhammad Jokhio.

    4.         Haji Ahmad Khan Baloch.

     

     General Secretary :

    Mr. Gohar Ali Baloch Advocate. Joint Secretaries :

    1.         Mr. Kazi Akhtar Ali.

    2.         Mr. Ali Ahmad Abbassi.

    3.         Mr. Abdur Rauf Channa.

    4.         Mr. Kazi Muhammad Akbar.

     

    Treasurer :

    Seth Haji Muhammad Ramzan.

    Members of the Working Committee.

     

    1 to 11.    All the above office bearers ex-officio, and          

     

    12. Alhaj Shaikh Abdul Majid Sindhi.

    13. Hakim Muhammad Yakub Qadri.

    14. Mr. Saeed. A. Haroon.

    15. Mr. Daud Haji Yusuf.

    16. Mr, Inayatullah Mughal.

    17. Mr. Abdul  Karim Ghugho.

    18. Mr. Haji Pir Muhammad.

    19. Mr. Muhammad Sidiq Memon.

    20. Mr. Muhammad Juman Halo.

    21. Mr. Suhrab Khan Gabole.

    22. Mr. Taj Muhammad Mangsi.

    23. Mr. Ali A h m a d Manion.

    24. Mr. Ghulam Mustafa Gabole.

    25. Mr. Bashir Ahmad Mughal.

    26. Maulvi Mian Shah Mahmud.

    27. Maulvi Mian Zahural Hasan Dars.

    28. Sayed Mian Abdullah Shah.

    29. Mr. G. M. Zavavi.

    30. Mr.Juma    Nur  Muhammad Memon.

    31. Mr. Rajab Ali Hirji Khoja.

    32. Doctor Haji Ghulam Hussain Kasim.

    33. Maulvi Mian Muhammad Usman Baloch.

    34. Doctor A. R. Khan.

    35. Doctor Nur Hussain Ansari.

    36. Haji Shafi Muhammad Memon.

    37. Mr. AyazQadri, B.A.,LL.B.

    38. Haji Mian Muhammad Hassan Lassi.

    39. Mr.            Fida     Hussain Bohra.

    40. Mr.Muhammad Yusuf Samo.

     

    41. Mr.            Muhammad Hussain Lassi.

  • Dr.Pathan’s Cooperation with Institute of Sindhology

    Dr.Pathan’s Cooperation with Institute of Sindhology

     
       

     

     

     

     

    سنڌالاجي کان ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ کي خط

     

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    سنڌ (پاڪستان)

    نمبر: آءِ-ايس- 575

    تاريخ: 1975-12-5

     

    عزيزم در محمد صاحب.

    السلام علڪيم،

    تنهنجو 1975-11-27 وارو خط پهتو. خط پڙهڻ کانپوءِ سوچ ۾ پئجي ويس ته توکي ڇا لکان. سنڌالاجيءَ لاءِ جيڪي جذبا ۽ احساس رکين ٿو تن لاءِ مهرباني.

    زندگيءَ ۾ انسان کي ڪيترن ئي ڳالهين کي منهن ڏيڻو پوندو آهي. خاص ڪري ڪو ماڻهو جڏهن ڪنهن سان پيار ڪندو آهي تڏهن هن جا ڏينهن ڏکيا گذرندا آهن، تنهنجو پيار ٽپاسائون آهي: هڪ طرف سنڌ سان پيار ٿو ڪرين، ٻئي طرف سنڌالاجيءَ سان پيار ٿو ڪرين ۽ ٽئين طرف مون سان محبت ٿو ڪرين. ٽيئي پاسا اڻانگا ۽ سخت آهن ۽ ٽنهين جو پيار ڏاڍو ڏکيو آهي.

    پي ايڇ ڊي ضرور ڪرڻي پونديئي. تنهنجي محنت ۽ مطالعو ڪڏهن به رائيگان وڃڻو نه آهي. توکي خبر آهي ته سورهن سالن جي مسلسل محنت ۽ ڪوشش کانپوءِ آءُ پنهنجي مقصد ۾ ڪامياب ٿيس ۽ پي ايڇ ڊي جي ڊگري حاصل ڪيم. هينئر تون نوجوان آهين، توکي ايتري ئي محنت ڪرڻ جڳائي، جيتري هن وقت ڪري رهيو آهين. في الحال کل ۽ ٽوڪون سهڻيون پونديئي، پر وقت ايندو جڏهن توکي قدر جي نگاهه سان ڏٺو ويندو. تون ڇا آهين تنهن جي مون کي خبر آهي. تون جيڪو جهنگ جهاڳي رهيو آهين سو اجايو نه آهي. ائين به نه آهي ته محنتي ۽ ايماندار ماڻهوءَ جو قدر نه آهي، محنتي ۽ ايماندار شخص ائين اڀري بيهندو آهي جيئن کير سان ڀريل ڪٽوري مٿان گلاب جو گل. پير حسام الدين سائين راشدي جنهن محنت سان پنهنجو مقام حاصل ڪيو آهي، اهو توهان روبرو وڃي ڏسو. سائينءَ پنهنجي روزانه زندگي جي وقتن کي ورهائي ڇڏيو آهي. قليچ بيگ به ائين ڪندو هو. تون ٻيا ڪم ڀلي ڪر پر پي ايڇ ڊيءَ جو مقالو پورو ڪرڻ تنهنجو پهريون مقصد هئڻ گهرجي. ٻيا ڪم پوءِ به ٿيندا رهندا تنهنڪري ٻين ڳالهين ۾ وقت نه وڃاءِ.

    سليمان سواليءَ جي باري نئين زندگي ۾ مضمون ڇپيل آهي اهو ضرور ڏسجو.

    پيارا ! سنڌالاجي ڪنهن عمارت، ڪنهن گهر يا ڀت جو نالو نه آهي. دراصل توهين ۽ اسين پنهنجي مقصد ۾ ڪامياب ثابت ٿيا آهيون. اڄ سنڌ جو گهر گهر سنڌالاجي آهي، ننڍڙن ٻارن کي به خبر آهي ته سنڌالاجيءَ جو مقصد ڇا آهي. سنڌ صدين کان سيمينار هن اداري جي تخليق آهي. سنڌ جي مختلف شهرن ۾ مختلف ضلعن ۾ سنڌي ثقافت لاءِ پرچار هن اداري جو ڪم آهي. وڌيڪ ڳالهيون روبرو ڪنداسين.

    لطيفي لات جي سلسلي ۾ ڪراچي آيو هئس. مون سمجهيو هو ته تون ضرور هوندين، پر شايد توکي دعوت ڪا نه ڏني هئائون.

    خدا توکي خوش رکي.

    والسلام

    تنهنجو دعاگو

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    اسسٽنٽ ڊائريڪٽر

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ ايس 233-ب/ 455

    تاريخ: 1979-9-11

     

    عزيزم در محمد پٺاڻ.

    السلام و علڪيم،

    توهان جو خط مليو، يادگيريءَ لاءِ مهرباني.

     

    ٿيندو ته ائين آهي ته ڪم نڪري وڃڻ کانپوءِ شاگرد، استاد کي پڇندا به نه آهن، خير آئون ته اهڙي پرواهه به نه ڪندو آهيان. البته تو پارن جي پرواهه رهندي آهي، جيڪي رکي رکي ياد ڪندا رهندا آهن.

    هڪڙي ڳالهه چوانءِ؟ دل ۾ نه ڪجانءِ. اها هيءَ ته تون هيتري ساري جدوجهد ڪرڻ، محنت ڪرڻ کانپوءِ نراس ڇو هوندو آهين؟ تنهنجي خط جو انداز ڪجهه اهڙي نموني جو هوندو آهي. حالانڪه محنت ڪرڻ وارا نااميد ته نه ٿيندا آهن، ڇو ته هو محنت ئي تڏهن ڪندا آهن جڏهن کين محنت جي ڦل ۾ يقين هوندو آهي. ماشاءَ الله هاڻ ته ڊاڪٽر به ٿي پيو آهين.

    باقي جيڪا تو محنت ڪئي آهي ته اها ضرور رنگ لائيندي، ائين جيئن پي ايڇ ڊي تي ڪيل محنت رنگ لاتو.

    اميد ته تون خوش هوندين.

     

    تنهنجو پنهنجو

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    پروفيسر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    سنڌي شعبو

    سنڌ يونيورسٽي سنڌ

    روانگي نمبر: سش-2-133

    تاريخ: 1979-05-23

     

    عزيزم در محمد پٺاڻ.

    السلام و علڪيم.

    گذارش آهي ته اوهان کي اهو معلوم ڪري خوشي ٿيندي ته سنڌ يونيورسٽي ”ڪراچي ضلعي جو سنڌي ادب ۾ حصو“ واري ڊي فل لاءِ پيش ڪيل اوهان جي ٿيسز تي اوهان کي سنڌي علم ادب ۾ ڊي فل جي ڊگري ڏيڻ جو فيصلو ڪيو آهي. نتيجي جي ڪاپي هن سان شامل ڪجي ٿي.

    والسلام.

     

    اوهانجو مخلص

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    چيئرمين،

    سنڌي شعبو،

    سنڌ يونيورسٽي، سنڌ.

    ………………………………………………………………………………………

    UNIVERISTY OF SIND

    HYDERABAD (W. PAK)

    Department of Sindhi.

    Dated: 6-10-1973

    سرٽيفڪيٽ

     

    آئون مسٽر در محمد ولد حاجي گل محمد کي شخصي طور سڃاڻيندو آهيان ڪافي عرصي کان سندس مضمون ۽ مقالا ڏسي اهو چئي سگهجي ٿو ته هي نوجوان هڪ ڏينهن سنڌي اديبن جي پهرين صف ۾ ڳڻيو ويندو.

    سندس هيٺيون ادبي ڪم منهنجي نظر کان گذريو آهي.

    (1) درل جو ڪلام

    (2) سنڌ جي ريتن ۽ رسمن جو تنقيدي جائزو.

    (3) سندس پنهنجو ڪلام.

    هيءُ هڪ نهايت محنتي ۽ ملڻو، اخلاق وارو نوجوان آهي. منهنجي دعا آهي ته هي نوجوان هميشه زندگيءَ جا سکيا ڏينهن گذاري.

     

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    چيئرمين سنڌي شعبو.

    ………………………………………………………………………………………

    Institute of Sindhology

    University Of Sind.

    Jamshoro, Sind, Pakistan.

    Ref. No. I.S/Lib-32-c/13

    Dated: 10-01-1985.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي 104 بلاڪ نمبر 2،

    پي اي سي ايڇ سوسائٽي، ڪراچي نمبر 29.

    السلام و عليڪم.

    اوهان صاحبن جو مورخ 1984-12-16 جو مراسلو موصول ٿيو. جنهن لاءِ مهرباني. اوهان صاحبن طرفان موڪليل محترمه فيروزه سماجي هٿان 3 جلد نئين زندگيءَ جا ۽ 8 عدد فوٽو ۽ محترم محمد ادريس صاحب جي هٿان 27 عدد ڪتاب، 3 عدد فوٽو برابر مليا. جنهن لاءِ اسان اوهان جا نهايت ئي شڪرگذار آهيون، اوهان جي موڪليل سڀني ڪتابن کي ضروري داخلائن بعد اوهان جي نالي تي قائم ڪيل ڪارنر ۾ رکيو ويو آهي. اسان کي اميد آهي ته آئينده به توهان طرفان اهو سهڪار جاري رهندو.

     

    مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج،

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ جي موڪليل ڪتابن جي لسٽ

    1. آئينو ۽ اولڙو

    2. ڪي پڙاڏا ڪي سڏ

    3. بي آگ جلن ٿا پروانه

    4. فائوسٽ (2) عدد ڪاپيون

    5. سانجهيءَ جي دعا ۽ لٽانيا ۽ ڪي زبور

    6. شروعاتي سٺا ميوا

    7. موتين مٺ

    8. ارمان (ڪوتائون)

    9. سير ڪوهستان

    10. شاهه سچل سامي (نئين نظر)

    11. ٻوڌي سستو

    12. سج جي روشني

    13. معصوم شفيع جي سوانح عمري

    14. ديوان بيدل

    15. رسالو شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ جو عرشاهه جو رسالو.

    16. ڊيڪرالي سڪول

    17. سڀاويڪ ٻاراڻي سکيا.

    18. نئين دنيا (2) ڪاپيون

    19. زندگيءَ جو باب

    21. علي بابا کم

    22. موتي مور ملوڪ جا

    23. حيات النبي صہ

    24. سنڌي ادب

    25. The Song of the Necklace.

    26. A Year on the Punjab Frontier in 1848-49.

    27. Abdullah Haroon Memorial Committee.

    28. Asia Publication House.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    ريسرچ لائبريري

     

    آءِ. ايس لئب- 94/460

    تاريخ: 1987-02-10

     

    رسيد

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ کان سندس ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل ڪتاب برابر مليا.

     

    نمبر:      ڪتاب جو نالو                             مصنف جو نالو                    سال

    1.          ڪلام هالو فقير-نماڻيون ڪافيون      محمد جمن خلف              1943ع

    2.          طالب الموليٰ                                محمد جمن                      —-

     

    (گل محمد، نور محمد مغل)

    انچارج لائبررين.

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

     

    رسيد

     

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجيءَ جي ساز آواز ۽ فلم شعبي لاءِ محترم محمد صفر، سگهڙ پيرجو ڳوٺ خيرپور کان هڪ عدد آڊيو ڪيسٽ (سندس آواز ۾ سندس شاعري) تحفي طور محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ، ڊپٽي ڊائريڪٽر سنڌالاجيءَ جي معرفت وصول ٿي آهي، جنهن لاءِ هي ادارو سندن ٿورائتو آهي.

     

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    تاريخ: 1986-10-27

    ………………………………………………………………………………………

     

    Institute of Sindhology

    University of Sind.

    New Campus. Jamshoro, Sind.

    Ref. No. I.S./32-A/892

    Dated: 18-11-1979

    پهچ

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب، جن هيٺ ڏيکاريل هڪ ڪتاب (ٽائيپ ٿيل) انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجيءَ جي ريسرچ لائبريريءَ لاءِ تحفي طور ڏنو، جيڪو وڏن ٿورن سان وصول ڪيو ويو.

     

    نمبر                ڪتاب جو نالو                       ليکڪ                         سال

    1.                 جهڙا گل گلاب جا (ٽائيپ ٿيل)     ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ      1979ع

     

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    پروفيسر انچارج.

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    Institute of Sindhology

    University of Sind.

    New Campus. Jamshoro, Sind.

    Ref. No. I.S./LIB-32-C/800

    Dated: 13-10-1983

     

    عزيزم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب.

    السلام و علڪيم،

     

    اميد ته اوهان خوش هوندا.

    گذارش آهي ته تازو اوهان سنڌالاجي گهمڻ آيا هئا، ان دوران اوهان صاحبن پاڻ سان گڏ ڪجهه ڪتاب سنڌالاجيءَ جي ريسرچ لائبريريءَ لاءِ آندا هئا جيڪي ان وقت اوهان سنڌالاجيءَ کي تحفي طور ڏنا. سچ پڇو ته سنڌ ۾ تمام اهڙا ٿورا ماڻهو آهن جيڪي اهڙو جذبو رکندا هجن. هن کان اڳ به اوهان سنڌالاجيءَ جي لائبريريءَ لاءِ وقت بوقت ڪتاب ڏيندا رهيا آهيو. اوهان جي طرفان ڏنل ڪتابن جو تفصيل هيٺ پيش ڪجي ٿو:

    نمبر:       ڪتاب جو نالو                           ليکڪ                      سال

    1. فائوسٽ (ٽي عدد)                             ڄيٺمل پرسرام گلراج       1982ع

    2. موتي مور ملوڪ جا                           ڊاڪٽردر محمد پٺاڻ       1981ع

    3. آئينو ۽ اولڙو (هلال پاڪستان اخبار۾ ڇپيل ڪالمن جو مجموعو فوٽو اسٽيٽ ٿيل)

    مون کي اميد آهي ته آئينده به هن اداري جي خدمت دل و جان سان ڪندا رهندا جيئن اڳ ڪندا رهيا آهيو.

    والسلام.

    اوهانجي مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج.

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: I.S-Lib-32-c-208

    تاريخ: 1984-5-5

    محترم ڊاڪٽر صاحب.

    السلام و عليڪم.

    گذارش آهي ته اوهان طرفان هيٺ ڏنل ٽن ڪتابن جون فوٽون ڪاپيون مليون جنهن لاءِ اسان اوهان جا بيحد ٿورائتا آهيون. اسان کي اميد آهي ته توهان آئينده به اهڙيءَ مهرباني کان نه وساريندا.

    1. جناب جي ايم سيد سان خط ڪتابت

    2. انڊين اينوئل رجسٽر واليوم-2، 1935ع.

    3. هلال پاڪستان ۾ شايع ٿيل صحافت جي موضوع تي لکيل مضمون.

     

    اوهان جي مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج.

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب

    اي- 104، بلاڪ نمبر 4،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ ايس- لائب-32-ت-224

    تاريخ: 1984-05-13

     

    محترم ڊاڪٽر پٺاڻ صاحب.

    السلام و عليڪم،

    اميد ته اوهان باخيريت و عافيت هوندا.

    اوهان جي وڏي مهرباني جو اسان جي گُهر تي پنهنجي ذاتي ڪتبخاني مان تاريخ سنڌ ڀاڱو ٽيون، چوٿون ۽ پنجون روبرو پهچائي ويا. هن اداري جي ريسرچ لائبريريءَ مان جڏهن معلوم ڪيو ويو ته خبر پئي ته مذڪورا تاريخ جا ٽئي ڀاڱا هتي موجود آهن. جنهن ڪري اوهان جا ڏنل ٽئي ڪتاب واپس ڪجن ٿا. اميد ته آئينده به پنهنجي تعاون سان نوازيندا رهندا. ڪتابن موڪلڻ ۾ دير ٿي آهي تنهن لاءِ ڪافي.

    والسلام.

    مخلص

    (مسز مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

     

    جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي-104، بلاڪ نمبر 4،

    پي-اي-سي-ايڇ، سوسائٽي ڪراچي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: ٽي ايس- لائب-32-سي-321

    تاريخ: 1984-08-7

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي-104، بلاڪ نمبر 4،

    پي-اي-سي-ايڇ، سوسائٽي ڪراچي.

     

    السلام عليڪم:

    اميد ته اوهان خوش و خرم هوندا.

    اوهان جي وڏي مهرباني جو ذاتي طور تي تڪليف وٺي ٻن ڪتابن يعني (1) دي اينڊين اينوئل رجسٽر جولائي-ڊسمبر 1943ع واليوم-2 ۽ (2) ڊي انڊين اينوئل رجسٽر جولائي- ڊسمبر 1938ع واليوم-2 جون فوٽون ڪاپيون هن اداري جي ريسرچ لائبريري لاءِ پهچائي ويا، جنهن لاءِ نهايت ئي ٿورائتا آهيون.

    اوهان جي حڪم جي بجاآوري ۾ هڪ ڪتاب جنهن جو عنوان ”دي انڊين ڪواٽرلي رجسٽر جنوري- جون 1927ع“ جي فوٽو ڪاپي ڪرائي جلد بندي ڪري اوهان ڏي موڪلي رهيا آهيون، براءِ مهرباني ان جي پهچ ارسال ڪندا. هن وقت اداري جي فوٽو اسٽيٽ ڪندڙ مشين خراب آهي، ان ڪري باقي رهيل اوهان جا گهربل ٻه ڪتاب موڪلي نه سگهيا آهيون، ان لاءِ جيئن ئي مشين درست ٿي ته مذڪورا ڪتابن جون فوٽون ڪاپيون اوهان ڏي موڪليون وينديون.

    والسلام.

    مخلص

    (مسز مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج.

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: ٽي ايس- لائب-32-سي-378

    تاريخ: 1984-10-4

     

    محترم ڊاڪٽر صاحب.

    گذارش آهي ته اوهان طرفان هيٺ ڏنل ڪتاب مليا، جنهن لاءِ اسان اوهان جا بيحد ٿورائتا آهيون. اسان کي اميد آهي ته توهان آئينده به اهڙيءَ مهربانيءَ کان نه وساريندا.

    1. هفتيوار ”انصاف“ اخبار حيدرآباد 1935ع.

    2. اينوئل رجسٽر جنوريءَ کان جون 1939ع.

    3. اينوئل رجسٽر جولائي کان ڊسمبر 1939ع.

    4. دي آل انڊيا هندو مهاسڀا.

     

    اوهانجي مخلص.

    (مسز مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

     

     

    جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب

    اي- 104، بلاڪ نمبر 4،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي.

     

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: ٽي ايس- لائب-32-سي-412

    تاريخ: 1984-10-27

     

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي- 104، بلاڪ نمبر 4،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي 29.

     

    السلام عليڪم:-

    اميد ته اوهان باخيريت هوندا.

    گذارش آهي ته اوهان صاحبن طرفان موڪليل 3 مارچ 1943ع واري سنڌ لاجسليٽو اسيمبليءَ جي ڪارروائي جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي اسان کي ملي، جنهن لاءِ توهانجا ناهيت ئي احسانمند آهيون ۽ اسان کي اميد آهي ته اوهان هميشه وانگر آئينده به هن اداري جي ريسرچ لائبريريءَ جي ترقيءَ ۾ پنهنجو ڀرپور تعاون ڪري اسان کي ٿورائتو ڪندا.

    ان سلسلي ۾ وڌيڪ لکجي ٿو ته جيڪڏهن توهان وٽ ڪا اسيمبليءَ جي ڪارروائين بابت لسٽ هجي ته اها اسان کي فراهم ڪندا ته جيئن اوهان وٽان گهربل مواد حاصل ڪري اسان خود ان جو فوٽو اسٽيٽ ڪرايون ۽ اوهان کي تڪليف نه ڏيون. ادا باقي ٻيون جيڪي ڳالهيون آهن تن لاءِ مان توهان کي پوءِ خط لکندس.

    مهرباني.

     

    مخلص

    (مسز مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج.

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: ٽي ايس- لائب-32-ت-511

    تاريخ: 1984-12-29

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي- 104، بلاڪ نمبر 2،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي 29.

    محترم سائين،

    السلام علڪيم:

    اميد ته اوهان باخيريت و عافيت هوندا.

     

    گذارش آهي ته اوهان صاحبن طرفان هن اداري ۾ قائم ڪيل پنهنجي ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل ٽي عدد نئين زندگي جا جلد برابر مليا، جنهن لاءِ اسان اوهان جا نهايت ئي ٿورائتا آهيون. ۽ اميد ٿا ڪيون ته اوهان جو اهو سلسلو جاري رهندو جنهن سان هن ريسرچ لائبريري ۾ بي بها مواد جو اضافو ٿيندو رهندو.

    والسلام.

     

    1. ماهه جنوري 1972ع کان جون 1972ع تائين.

    2. جولائي 1971ع کان نومبر-ڊسمبر 1975ع تائين.

    3. جنوري 1978ع کان ڊسمبر 1978ع تائين.

    اوهان جي وڏي مهرباني.

     

    مخلص

    (گل محمد نور محمد مغل)

    انچارج لائبريرين،

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    Ref. No. I.S/lib-32-c-233

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي- 104، بلاڪ نمبر 2،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي 29.

    السلام علڪيم:-

    اميد ته اوهان باخيريت و عافيت هوندا.

    اوهان طرفان هن اداري ۾ قائم ڪيل پنهنجي ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل ٽن عدد ڪتابن جون فوٽو ڪاپيون مليون، جنهن لاءِ وڏي مهرباني، اسان کي اميد آهي ته آئينده به اهڙي نموني پنهنجي ڪارنر جي مواد ۾ اضافو ڪندا رهندا.

     

    1. The Future of Sind.

    2. Report of the Sind Administrative Committee.

    3. Annual Report of the Karachi Indian Merchant’s Association for the year 1920.

     

    مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج،

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي،

    سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو سنڌ.

    ………………………………………………………………………………………

    Institute of Sindhology

    University Of Sind.

    Jamshoro, Sind, Pakistan.

    Ref. No. I.S/

    Dated: 2–7-1989.

     

    ريسرچ لائبريري، انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

     

    رسيد

     

    تصديق ڪجي ٿي ته محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب کان ڏات ڌڻي جي سلسلي ۾ مختلف شخصيتن، تنظيمن ۽ ادارن جا گڏ ڪيل جملي 895 (اکرين: اٺ سئو پنجانوي) فائيل برابر مون کي مليا.

     

    (گل محمد، نور محمد مغل)

    اسسٽنٽ لائبريرين،

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: ٽي ايس- لائب-32-2387

    تاريخ: 1989-01-27

    پهچ

     

    محترم در محمد پٺاڻ صاحب جن هيٺ ڏيکاريل ٻه ڪتاب انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجيءَ جي ريسرچ لائبريريءَ لاءِ تحفي طور ڏنا آهن جيڪي وڏن ٿورن سان وصول ڪيا ويا.

    نمبر     ڪتاب جو نالو                             ليکڪ                           سال

    1. Indian Education                                                               1914      

    2. Indian Education a monthly Record                 H.V.Hampton 1919

     

    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    پروفيسر انچارج،

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

    Mr: Dur Muhammad Pathan,

    104 A, Block 2, P.E.C.H.S,Karachi.

    ………………………………………………………………………………………

     

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ-ايس آءِ-ايس /32-ب-43

    تاريخ: 1981-7-6

     

    پهچ

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب جن هيٺ ڏيکاريل چار ڪتاب ٽائيپ ٿيل انسٽيٽوٽ آف سنڌ الاجيءَ جي ريسرچ لائبريريءَ لاءِ تحفي طور ڏنا. جيڪي وڏن ٿورن سان وصول ڪيا ويا.

    نمبر           ڪتاب جو نالو                              ليکڪ                        سال

    1. درل جو ڪلام (ٽائيپ ٿيل)                        ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ        1975   

    2. ادبي اوسر جو تاريخي جائزو                       =  =    =                             1980

    (ڪراچي ۽ ان جي پسگردائي)

    (1947-1843)    

    3. سنڌ ۾ عيسائيت جي تبليغ ۾ سنڌي                 =  =                            1980

    4. علم ادب جو ڪيو مطالعو مون- تنقيد              =  =    =                           1979


    (ڊاڪٽر غلام علي الانا)

    پروفيسر انچارج،

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    Institute of Sindhology

    University Of Sind.

    Jamshoro, Dadu, Sind.

    Ref. No. I.S/698/1502

    Dated: 3-10-1983.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ

    موضوع:- ڪتاب ”وڏو سنڌي وياڪرڻ“ جي باري ۾.

     

    السلام علڪيم.

    گذارش آهي ته انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجيءَ طرفان سال 84-1983ع دوران ڪتاب ”وڏو سنڌي وياڪرڻ“ (ليکڪ: ڀيرومل) جي ڇپائڻ جو فيصلو ڪيو آهي مگر هن اداري جي لائبريريءَ ۾ ڀيرومل جو لکيل اهو ڪتاب موجود نه آهي، مون کي معلوم ٿيو آهي ته اوهان وٽ اهو ساڳيو ڪتاب موجود آهي. مهرباني ڪري ڪتاب ”وڏو سنڌي وياڪرڻ“ ليکڪ ڀيرومل جي ڪاپي هڪ هفتي لاءِ ڏياري موڪليندا ته جيئن ڪتاب جي فوٽو ڪاپي ڪرائي اصل ڪتاب اوهان کي واپس موڪلي سگهجي. مون کي اميد آهي ته هن ڏس ۾ تعاون ڪري ٿورائتو ڪندا.

     

    اوهان جي مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي،

    سنڌ يونيورسٽي سنڌ ڄامشورو.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ،

    14- اي بلاڪ نمبر 2،

    پي-اي-سي-ايڇ-سوسائٽي ڪراچي نمبر 29.

    ………………………………………………………………………………………

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ طرفان تحفي طور مليل ڪتاب

     

     

    نمبر                       ڪتاب جو نالو

    1.                         آنند درٻار

    2.                         جپ جي صاحب

    3.                         سنڌي ساهت ۽ مشهور مستشرقين

    4.                         معرفت جو راز

    5.                         افضل راز

    6.                         پنڊتا راما ٻائي جو قصو

    7.                         هڪڙو عجيب ڪرڪيٽئر

    8.                         جهان جو سوجهرو

    9.                         دعائن جو گلدستو

    10.                       ناتال

    11.                       مقدس لوقا جي معرفت پاڪ انجيل

    12.                       دنيا جي اميد

    13.                       پرماتما جي بادشاهت ۽ ان جا قاعدا

    14.                       نئين دنيا ماهه جون 1960ع

    15.                       نئين دنيا ماهه آڪٽوبر- نومبر 1960ع

    16.                       جئسنگ بهادر

    17.                       مسيح جي حقيقت

    18.                       نئين ڏينهن جي پرڀات

    19.                       خداوند يسوع مسيح جو پاڪ انجيل

    20.                       موتين مٺ

    21.                       شاعر هفت زبان فخر پاڪستان

    22.                       يوحنا رسول جي معرفت پاڪ انجيل

    23.                       متي رسول جي معرفت پاڪ انجيل

    24.                       انگلينڊ ۾ سڀاڻي جا اسڪول

    25.                       عالم جو استاد

    26.                       سنڌ جا هنر

    27.                       نيوز پيپر رپورٽنگ (انگريزي)

     

    (گل محمد نور محمد مغل)

     اسسٽنٽ لائبريرين،

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي،

    يونيورسٽي آف سنڌ ڄامشورو.

    تاريخ: 1985-04-04

    ………………………………………………………………………………………

     

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ-ايس-ايس-لائب- 32-سي-247

    تاريخ: 1985-4-4

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي 104/بلاڪ نمبر 2، پي اي سي ايڇ

    سوسائٽي، ڪراچي نمبر 29.

     

    السلام عليڪم.

    اميد ته اوهان باخيريت هوندا.

    گذارش آهي ته اوهان صاحبن طرفان شامل لسٽ تي ڏيکاريل ڪتاب برابر موصول ٿيا جنهن لاءِ اسان اوهان جا ٿورائتا آهيون. مذڪورا ڪتابن کي ضروري داخلائن بعد اوهان جي نالي تي قائم ڪيل ڪارنر ۾ رکيو ويو آهي جنهن سان مواد ۾ خاطرخواهه اضافو ٿيو آهي. اميد ته آئينده به اهڙي مهرباني ڪندا رهندا.

    والسلام.

     

    اوهان جو مخلص

    (گل محمد نور محمد مغل)

    اسسٽنٽ لائبريرين

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي

     

    ريسرچ لائبريري

    آءِ. ايس. لئب-94/437

    تاريخ: 1986-11-30

     

    رسيد

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ  کان سندس ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل ڪتاب برابر مليا، جنهن لاءِ سندن مهرباني.

    نمبر       ڪتاب جو نالو                         مصنف جو نالو                         سال

    1.          اباڻي اڪير                            نرجن دوداڻي                          1985ع

    2.          سوانح قاضي علي اڪبردرازي     قاضي علي مردان                 1981ع

    3.        ڪلام ميرل فقير عرف                  فقير مير محمد ”ميرل“            1981ع

               مجازي موجون ۽ رند راز.

    4.        منصور ثاني سچل سرمست         پروفيسر عطا محمد حامي       1964ع

    5.         مونجهارو (مصري ناٽڪ)               مراد علي مرزا                      1981ع

    6.         گلابي گل                                مراد علي مرزا                       1981ع

    7.         Libya Past and Present                     Dr. Henry Habib                  1979

    8.         The Land of Soviets                      —–    —–                        1957

    9.          Chinese Literature                     —–    —–                        1976

    10.        The New Class an Analysis-    Milovan Djilas                            1957

    Of the Communist System.             

     

    (Gul Muhammad-N-Mughal)

    Librarian Incharge

    Institute of Sindhology

    Sind University Jamshoro.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ-ايس-لائب- 32-ت-456

    تاريخ: 1984-11-19

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    اي 104/بلاڪ نمبر 2، پي اي سي ايڇ

    سوسائٽي، ڪراچي نمبر 29.

     

    محترم سائين،

    السلام عليڪم:

    اميد ته اوهان باخيريت و عافيت هوندا.

    گذارش آهي ته اوهان صاحبن طرفان هن اداري ۾ قائم ڪيل پنهنجي ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل پنج عدد ڪتاب برابر مليا ۽ جنهن لاءِ اسان اوهانجا نهايت ئي ٿورائتا آهيون ۽ اميد ٿا ڪيون ته اوهانجو اهو سلسلو جاري رهندو، جنهن سان هن ريسرچ لائبريري ۾ بي بها مواد جو اضافو ٿيندو رهندو.

    والسلام.

     

    1. پاڪستان و هند مشاعره.

    2. هسٽاريڪل جاگرافي آف سنڌ ڀاڱو ٻيون.

    3. اي جاگرافيڪل انالاسيز آف دي لوئر انڊس سيزن سنڌ.

    4. ڪئٽالاگ آف دي پنجابي اينڊ سنڌي مين اسڪرپٽ ان دي انڊيا آفيس لائبريري.

    5. سنڌي ادب جي واڌاري ۾ رسالي ”اديون“ جو ڪردار.

     

    اوهان جو مخلص

    (گل محمد نور محمد مغل)

    انچارج لائبريرين،

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    Institute of Sindhology

    University Of Sind.

    Jamshoro, Sind.

    Ref. No. I.S/754/498

    Dated: 20–3-1985.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ صاحب،

    السلام عليڪم،

    گذارش آهي ته اوهانجي مراسلي مورخ 1985-03-14 جي جواب ۾ لکجي ٿو ته مهربان وائيس چانسيلر صاحب جن جي ڪيل حڪم جي ڪاپي (فوٽو اسٽيٽ ڪاپي) شامل اوهان جي اطلاع ۽ رڪارڊ لاءِ موڪلجي ٿي. ان کان علاوه تنهنجي رهائش واسطي بنگلي لاءِ صديقي صاحب سان ڳالهائي آئي آهيان. پاڻ هر ممڪن مدد ۽ تعاون جو يقين ڏياريو اٿائون. ٻيو ته زيب عاقلي هتي آيو هو، شايد توهان کي لاڙڪاڻي هلڻ جي دعوت به ڪراچي اچي ڏئي ويو آهي. مون کي تاڪيد ڪئي اٿائين ته توهان کي درخواست ڪيان ته مقالي سميت ان سيمينار ۾ ضرور شرڪت ڪيو. اميد ته اتي گڏباسين.

    اميد ته اوهان خوش هوندا.

     

    اوهانجي مخلص

    (مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي.

    ………………………………………………………………………………………

    انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي

    سنڌ يونيورسٽي

    ڄامشورو

    ضلعو دادو (سنڌ)

    نمبر: آءِ-ايس-754-268

    تاريخ: 1984-2-7

     

    ڀاءُ در محمد

    السلام عليڪم،

     

    توهان جو خط ڪالهه مليو. اطمينان ٿيو ته ”دي انڊين ڪواٽرلي رجسٽر واليوم-2“ توهان تائين پهچي ويو، فوٽو اسٽيٽ جي رسيد جي گهر توهان اسان کان ان ڪري نه ٿا ڪري سگهو جو ان سلسلي ۾ توهان پاڻ به ڪو حساب ڪتاب اسان سان ڪو نه ٿا ڪيو.

    ٻيو توهان جيڪو مواد تيار رکيو آهي ته تنهن لاءِ به جلد ئي بندوبست ڪندس. ٿي سگهي ٿو ته ٿورن ڏينهن ۾ اسان جو ڪو ماڻهو اچي ايڏانهن نڪري.

    توهان جو وري هيڏانهن اچڻ ڪڏهن ٿو ٿئي….؟

    اميد ته خوش هوندئو.

     

    احترام مان

    (مسز مهتاب اڪبر راشدي)

    ڊائريڪٽر انچارج

    انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي،

    سنڌ يونيورسٽي سنڌ.

     

    محترم ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ،

    104-اي/بلاڪ 2

    پي اي سي ايڇ سوسائٽي

    ڪراچي نمبر 29.

    ………………………………………………………………………………………

    رسيد

     

    محترم جناب ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ کان سندس ڪارنر لاءِ هيٺ ڏنل مواد مليو.

     

    نمبر:      مخزن جو نالو                     مصنف جو نالو                         سال

    1.          پيغام محبت                        غلام نبي صابر سڌايو             1988ع

    هيٺ ڏنل مختلف اخبارن جا پرچا.

    نمبر:      اخبار جو نالو                    ايڊيٽر جو نالو                             سال 

    1.         هفتيوار پنجتني                  سيد زوار نقوي                        1987ع 

    2.         الفقراءُ                           فقير علي محمد مهر                   1986ع

    3.         الفقراءُ                           فقير علي محمد مهر                   1985ع

    4.         الفقراءُ                           فقير علي محمد مهر                   1985ع

    5.         چيٽي چنڊ                        کيمچند لکياڻي                          — —

    6.         چيٽي چنڊ                         کيمچند لکياڻي                         — — 

    7.         چيٽي چنڊ                        کيمچند لکياڻي                          — —

    8.         چيٽي چنڊ                         کيمچند لکياڻي                         — — 

    9.          آواز سنڌ                          مسعود جاويد ميراڻي                1987ع

    10.        آواز سنڌ                          مسعود جاويد ميراڻي                1987ع

    11.        دادو گزيٽ                       غلام رسول ايم ناريجو                 1987ع

    12.        تعليم                                —    —  —                             1986ع

    13.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    14.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    15.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    16.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    17.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1986ع

    18.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1986ع

    19.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    20.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    21.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    22.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    23.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    24.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    25.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    26.        هفتيوار پاڪستان                   محمد خان شيخ                  1987ع

    27.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    28.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    29.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    30.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    31.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    32.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    33.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    34.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    35.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    36.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    37.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    38.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    39.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    40.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    41.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    42.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    43.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    44.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1986ع

    45.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    46.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    47.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    48.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1987ع

    49.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1988ع

    50.       هفتيوار انصاف            سيد جمال الدين بخاري                     1988ع

    51.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1988ع

    52.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    53.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    54.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    55.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    56.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    57.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    58.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    59.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    60.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    61.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    62.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    63.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    64.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    65.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    66.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    67.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    68.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    69.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    70.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    71.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    72.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    73.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    74.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    75.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    76.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1988ع

    77.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1986ع

    78.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1988ع

    79.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1987ع

    80.       هفته روزه فرياد                 ڪوڙو مري                               1985ع

    81.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1987ع

    82.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1986ع

    83.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1986ع

    84.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1986ع

    85.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1985ع

    86.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1985ع

    87.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1985ع

    88.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1985ع

    89.        هفته وار آزاد                   علي نواز وفائي                          1986ع

    90.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    91.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    92.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    93.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    94.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    95.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    96.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    97.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    98.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    99.    نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    100.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    101.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    102.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    103.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    104.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    105.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1987ع

    106.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    107.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    108.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    109.  نواءِ سنڌ           سيد تهذيب الاسلام رضوي                            1988ع

    110.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1988ع

    111.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    112.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    113.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    114.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    115.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    116.  همدرد             محمد رفيق ميمڻ                                         1987ع

    117.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    118.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    119.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    120.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    121.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    122.  همدرد             محمد رفيق                                                 1987ع

    123.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    124.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    125.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    126.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    127.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    128.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    129.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    130.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    131.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    132.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    133.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    134.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    135.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    136.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    137.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    138.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1985ع

    139.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    140.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    141.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    142.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    143.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    144.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    145.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    146.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    147.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    148.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    149.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    150.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    151.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    152.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1987ع

    153.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    154.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    155.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    156.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    157.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1988ع

    158.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    159.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    160.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    161.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    162.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    163.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    164.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    165.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    166.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    167.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    168.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    169.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    170.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    171.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1985ع

    172.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    173.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    174.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    175.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    176.  همدرد            محمد رفيق ميمڻ                                          1986ع

    177.  انصاف         سيد جمال الدين بخاري                                      1950ع

    178.  سنگت          جوهر براهوئي                                                1988ع

    179.  سون ورني ڌرتي    سليمان شيخ                                          1987ع

    180.  هفته روزه روشن طب   رحمت الله آخوند                                  1986ع

    181.   المسلم          سليمان طاهر                                               1986ع

    182.   ڏياري ميگزين    —                                                              —-

     

    183.  واريون وڻجارن جون     مرليڌر                                                  —–

  • SEPARATION OF SINDH FROM BOMBAY PRESIDENCY

    NOTIFICATION REGARDING SEPARATION

     

    Document-1

    The Sindh Government Gazette

    EXTRAORDINARY PUBLISHED BY AUTHORITY

     

    Karachi, Wednesday, April 1, 1936

     

    PART I

     

    Notification by the Government of Sind

    The  following notification by the Government of India, Legislative Department, is republished:-

     

    No. 144/36-P, dated New Delhi, the 1st April 1936

    Whereas by the Government of India (Constitution of Sind) Order, 1936, His Majesty has been pleased to direct that the provisions of section 71 of the Government of India Act (except sub-section 4 thereof, hereinafter called “the said section”, shall apply to the whole of Sind; And whereas the Local Government of Sind has proposed to the Governor General in Council a draft of the following Regulations, together with the reasons of proposing the same; And whereas the Governor general in Council has taken the said draft and reasons into consideration and has approved the draft and the same has received the assent of the Governor General on the first day of April 1936’ In the pursuance of the direction contained in sub-section (2) of the said section, the said Regulation is published in the Gazette of India.

    REGULATION No VI of 1936

    A REGULATION to “Declare the law in force in the Province of Sind”

    Whereas it is expedient to declare the in force in the Province of Sindh; It is hereby enacted as follows:-

    I.                   (1) This Regulation may be called Sind Laws regulation,1936

    (2) It shall come into force on the 1st day of April 1936

     

     

    The Sind Government Gazette, Extra, April 1 1936

     

    II.                All enactments and all notifications, orders, schemes, rules, forms, bye-laws or other documents, made or prescribed under enactments, which immediately before the coming into force of this Regulation, where in force in the Division of Sind as a part of the Presidency of Bombay, and which contained any reference to any of the authorities       , territory or Gazettes mentioned in column I of the First Schedule hereto, shall, in their application to the Province of Sind, be construed as if all such references were referencesto authorities, territory or Gazettes respectively mentioned opposite thereto in column 2 of that schedule.

     

    III.             The enactments specified in the Second Schedule are hereby repealed to the extent mentioned in the fourth column thereof.

     

     

    IV.            Notwithstanding anything contained in section 2, the Karachi Port Trust Act, 1886, shall in its application to the Province of Sind, construed as amended by the third Schedule and as if references in the said Act to government or Governor in Council, to the Bombay Government Gazette, to the Accountant General, Bombay, and to the Commissioner where references to the Governor-General in Council, to the Gazette of India, to the Comptroller, Sind and to such officer as the Governor-General in Council may appoint in this behalf, respectively; and where anything done under the said Act is in force immediately before the commencement of this Regulation, it shall be deemed, as from such commencement, to have been done under the said Act as so construed.

     

    FIRST SCHEDULE

    (See section II)

    Construction of enactments

     

    1

    a.     Government, the Local Government, the Local Government of Bombay, or the Governor of Bombay in Council.

     

    b.     The Governor or the Governor of Bombay, except in the Bombay university Act, 1928(Bombay Act IV of 1928).

     

    c.      The Commissioner in Sindh

     

    1.

    The Governor of Sind

     

    2

    The High Court of Judicature at Bombay or The High Court at the Presidency town.

    2

    The Court of the Judicial Commissioner of Sind. 

    3

    All officers and official bodies not mentioned in the foregoing clauses (except the Treasurer of Charitable Endowments) whose authority, immediately before the commencement of the said order, extended (whether exclusively or not) over the division of Sind or any part thereof.

    3

    The same officers or official bodies, or if the Governor of Sind by notification in the local official Gazette under paragraph 17 of the said Order, directed otherwise, then such other officers or official bodies, respectively.

    4

    The Presidency of Bombay

    4

    The Province of Sind

    5

    The Bombay Government Gazette or local official Gazette of the Government of Bombay.

    5

    The local official Gazette of the Government of Sind.

             

     

     

    SECOND SCHEDULE

    (See section III)

    Enactments Repealed

     

    Year

    Number

    Subject of Short Title

    Extent of repeal

    Local Acts of the Governor General in council in force in the Presidency of Bombay

    1868

    V

    The Commissioner in Sind (Delegation of Powers) Act 1868

    The whole Act

    1872

    V

    The High court’s Jurisdiction (Sind) Act, 1872

    The whole Act

    1872

    XX

    An Act to amend the High Court’s Jurisdiction (Sind) Act 1907

    The whole Act

    1907

    IV

    The Repealing and Amending (rates and cases) Act 1907

    The whole Act

    Acts of the Governor of Bombay in Council

    1867

    VII

    The Bombay District Police Act 1867

    Preamble

    1902

    IV

    The City of Bombay Police Act 1902

    Section I (2)

     

     

     

     

    THIRD SCHEDULE

    (See section 4)

    Amendments of the Karachi Port Trust Act, 1886

     

    1.     In clause (2) of the proviso to section 27 of the Karachi Port Trust Act, 1886, hereinafter referred to as the said Act, the words “with the approval of the Governor General in Council” shall be omitted.

     

    2.     In section 59-A o the said Act, the words “and of the Governor General in Council” shall be omitted.

     

    3.     In the sub-section (2) of 59-B of the said Act

    a.     The words “with the previous consent of the Governor General of India in Council” shall be omitted;

    b.     In clause (i) of the proviso, all the words following the word “Government” shall be omitted; and

    c.      Clause (ii) of the proviso shall be omitted.

     

    4.     In section 59-E of the said Act the word “with the previous sanction of the Governor General in Council” shall be omitted.

     

    5.     In clause (4) of section 61 of the said Act for the word “Government”, where it first occurs, the words “the Governor of Sind” shall be substituted.

     

    I assent this regulation

                  The 1st April 1936                                 WILLINGDON,

                                                              Viceroy and Governor-General

                                                    By order of His Excellency the Governor of Sindh,

                                                                       H.K. KIRPALANI,

     

                                                              Chief Secretary to Government

     

    Finance

     

    1.                              (1)        The Governor shall, before or as soon as may be after the beginning of each financial year falling wholly or partly within the transitional period, cause a statement of the estimated annual receipts and expenditure of Sind for that year together with proposals for appropriation of the revenues of Sind to be laid before the advisory council for general discussion, but no item shall be submitted to the vote of the council and after the discussion the Governor shall authenticate under appropriate heads the amounts of the appropriations, and thereupon expenditure may be undertaken accordingly.

     

                   (2)        During any period in any financial year preceding the authentication aforesaid, expenditure for that year may be undertaken in respect of such matters and within such limits as the Governor may, from time to time, by written order determine.

     

    2.      If in any financial year further expenditure from the revenues of Sind becomes necessary over and above the expenditure authorized under the last preceding paragraph for that year, the Governor shall cause a supplementary statement showing the estimated amount of that expenditure to be laid before the advisory council, and the provisions of that paragraph shall apply with any necessary modifications with respect to that statement and that expenditure.

     

    3.      Subject to such instructions as the Governor-General in Council may issue, the Governor shall make such arrangements as he deems necessary for the control of expenditure out of the revenues of Sind, and Part III of the Devolution Rules (which relates to finance departments) shall not apply to Sind.

     

    4.                              (1)        In the table of annual assignments for famine relief set out in paragraph one of Schedule  IV to the Devolution                   Rules, for the entry: –

     

    “Bombay…………………………………     12,00,000”

                  there shall be substituted the following entry:-

                “Bombay………………………………..       10,75,000”

                 and the following entry shall be added:

                “Sind………………………………….            1,25,000”

     

                   (2)        In the table of accumulated totals set out in paragraph five of the said Schedule IV, for the entry:-

     

                               “Bombay……………………………….        75,00,000”

     

                               there shall be substituted the following entry:-

     

                              “Bombay………………………………..       63,00,000”     

     

                                             and the following entry shall be added:-

     

                                            “Sind……………………………………       12,00,000”

    5.                              (1)        There shall be a Revenue Commissioner for Sind who shall discharge such functions as the Governor may, with                the previous sanction of the Governor-General in Council, from time to time, assign to him, and any provision in              force immediately before the appointed day contained in or made under any enactment shall have effect                            accordingly.

     

                (2)           Any revenue appeals pending immediately before the appointed day in relation to any matter in Sind shall be                  transferred to, and disposed of by, such persons as the Governor may, with the previous sanction of the                              Governor-              General in Council, direct.

     

    Other Matters.

     

    1.                             The Governor may, from time to time, by notification in the local official Gazette, direct what officer (other than the Revenue Commissioner) is to exercise in Sind any functions exercisable by virtue of any provision in force immediately before the appointed day contained in or made under any enactment, and any such provisions shall have effect accordingly.

     

    2.                           The provisions of the First Schedule to this Order shall have effect with respect to the legislative council of Bombay.

     

    PART IV.

    MISCELLANEOUS

    6.                              The Council of State Electoral Rules and the Legislative Assembly Electoral Rules and any Regulations applied thereby shall, until amended by competent authority, continue to have effect as if Sind had not been separated from Bombay.

     

                      Provided that anything required by those rules or regulations to be done by the Governor, the Local Government or officials of Bombay shall either generally or as respects any particular area or any particular matter, be done by such Governor, Local Government or officials as the Governor General in Council may direct.

     

    20.                          (1)        There shall be an apportionment of assets and liabilities between Sind and the Presidency of Bombay, and the apportionment shall be made in      accordance with the provisions contained in the Second Schedule to this         Order.

     

    (2)       Any dispute arising under the said provisions shall be referred to and          decided finally by the Secretary of State in Council, or, after the           commencement of Part III of the Act, the Secretary of State.

     

    21.                                              For the avoidance of doubt it is hereby declared that all persons serving under the   Crown immediately before the appointed day, or in connection with the affairs of,      the Presidency of Bombay may be required to serve in, or in connection with the affairs of, either Bombay or Sind, subject, however, to any conditions for their protection prescribed by the Governor General in Council, either generally or in relation to any particular persons or classes of persons.

     

    22.                         Any appointment made under Part III of this Order of a person to be governor of Sind, shall, as from the commencement of Part III of the Act, have effect as if it were an appointment made under section forty-eight thereof.

     

    23.                   Until other provision is made under the Act, any officer who, immediately before the commencement of Part III of the Act, was exercising any functions by virtue of anything done under Part III of this Order, shall continue to exercise those   functions.

     

    24.           The provision of this Order shall not be deemed to have effected any change in the territorial application of any enactment, notwithstanding that enactment is expressed to apply or extend to the territories for the time being under a particular administration:

     

    Provided that nothing in this paragraph shall be construed as affecting the power   to make regulations for Sind under section seventy-one of the Government of India Act as applied by this Order.

     

    25.           For the purpose of facilitating the application in relation to Sind of any enactment, notification, order, scheme, rule, form or by-law passed, issued or made before appointed day, any court may, subject to any express provision of this Order, construe the enactment, notification, order, scheme, rule, form or by-law with such alternations not affecting the substance as may be necessary or proper to into the matter before the court.

     

    FIRST SCHEDULE

     

    PROVISIONS AS TO LEGISLATIVE COUNCIL OF BOMBAY.

     

    1.               In this Schedule the expression “the Council” means the Legislative Council of      Bombay.

    (1)    On the appointed day the constituencies mentioned in sub-paragraph (2) of this paragraph shall cease to be constituencies returning members to sit in the Council, the persons who immediately before that date are members for the said constituencies shall vacate their seats and the number of elected members of the Council and the total number of members thereof shall be reduced to sixty-seven and ninety-five respectively.

    (2)                The constituencies referred to in the preceding sub-paragraph are the following,     namely: Karachi City, Eastern Sind, Western Sind, Karachi City (Muhammadan),     Hyderabad District (Muhammadan), Karachi District (Muhammadan), Larkana     District (Muhammadan), Sukkur District (Muhammadan), Thar and Parkar       District (Muhammadan), Nawabshah District (Muhammadan), Upper Sind             Frontier District (Muhammadan), Jagirdars and Zamindars (Sind), Karachi   Chamber of Commerce.

     

    3.     (1)            For the purpose of the rules with respect to the qualifications of electors, and                     eligibility for election, for the Presidency (European) constituency and the Bombay University constituency, residence in Sind shall, as from the appointed day, cease to be regarded as residence in the Presidency, and, if a by-election falls to be held for either of the said constituencies between the appointed day and the completion of the next general revision of the electoral roll for that constituency, a person who is included in that role by virtue of residence in Sind shall not be entitled to vote or be eligible for election.

     

    (2)        A person who immediately before the appointed day is a member for either of the said constituencies shall continue to represent that constituency as if he had been elected to represent that constituency as altered by the preceding sub-paragraph, and, notwithstanding that his residence may be in Sind, shall, until the next dissolution of the Council, be deemed to have been, and to be, duly qualified to be so elected and to be a member for the constituency as so altered.

     

    SECOND SCHEDULE

     

    PROVISIONS AS TO APPOINTMENT

     

    1.                Subject to the provision of this Schedule relating to certain unissued stores, all land, works, forests, buildings and contents of buildings shall remain the property of, or, as the case may be, pass to, the Province in which they are situated.

     

    2.               Arrears of taxes shall belong to the Province in which the taxed property is situate or the taxed transactions took place.

     

    3.               Of the outstanding Bombay Irrigation Debt incurred before the first day of April, nineteen hundred and twenty-one, twenty-seven million, four hundred and ninety six thousand, three hundred and eighty-four rupees shall be the debt of Sind and the remainder shall be the debt of Bombay.

     

    4.              Of the outstanding debt on account of the Lloyd Barrage and Canals System:-

    (a)    Neither Province shall be responsible for the amount outstanding on account of Nasirabad section;

    (b)   Seventy-three thousand, six hundred and eighty-seven rupees shall be deemed to be outstanding Irrigation Debt for the purposes of paragraph three and shall be dealt with thereunder; and

    (c)    The remainder of the debt shall be the debt of Sind alone.

     

    5.           The outstanding Bombay debt on account of the Bombay Development Scheme                     shall be the debt of Bombay alone.

     

    6.              Subject as aforesaid, as respects the outstanding Bombay debt incurred since the end of March, nineteen hundred and twenty-one, on account of works classified as (1) productive irrigation works, (2) other productive works, (3) unproductive irrigation works and (4) other unproductive works:-

     

    (a)In so far as the requisite information is forthcoming, the debt shall be                                     allocated year by year and class by class between the two Provinces                                                according to the location of the works on which the money borrowed was spend;

    (b)The remainder of the debt shall be allocated year by year and class by        class between the two Provinces in proportion to the gross amounts spend since the end of Mach, nineteen hundred and twnty-one, on works or partsof works in the respective Provinces, not being works or parts of works otherwise taken into account under this and the two last preceding paragraphs:

                     

    Provided that for the purpose of sub-paragraph (b) of this paragraph no account shall be taken of works or parts of works, the cost which is known to have been wholly defrayed otherwise than from borrowed money.

     

    7.              Any sums due on or after the appointed day in respect of loans made before the appointed day from the Provincial Loans Account shall belong to the Province in which the persons from whom the sums are due were resident on the appointed day and each Province shall be liable for so much of the debt on account of the Provincial Loan Account as is equal to the total of the capital sums repayable to that Province under this paragraph.

     

    8.             Of the Famine Relief Fund, an amount equal to fifteen per cent, of the difference between the gross balance of the Fund and the amount due to the Fund from the Provincial Loan Account shall be paid to the Sind Famine Relief Fund and the remainder shall continue in the Bombay Famine Relief Fund.

     

    9.            So much of the Road Development Fund as together with the amount spend in Sind before the appointed day from that Fund, excluding amounts spend in the financial year 1931-32 on the maintenance of roads, will amount to one quarter of the gross receipts of that Fund since its institution, shall belong to Sind and the remainder shall belong to Bombay.

     

    10.        Borrowed money, unexpanded on the appointed day, together with the corresponding liability shall be divided between the two Provinces in such manner as may be mutually convenient to them.

     

    11.        Reserve funds shall be divided between the two Provinces according as the purposes of the funds are purposes of the one Province or the other.

     

    12.      If and in so far as any item in suspense is ultimately found to affect any capital head referred to in the foregoing paragraphs of the Schedule, it shall be dealt with in accordance with the provisions of the relevant paragraph.

     

    13.      Any substantial quantities of unissued stores of any class shall be divided between the two Provinces in proportion to the indents for stores of that class made in the three years immediately proceeding the appointed day for the areas comprised in those Provinces respectively.

     

    14.   (1)  Subject to the adjustment mentioned in sub-paragraph (3) of this paragraph,           liabilities in respect of pensions granted before the appointed day shall, in the         case of pensions which, immediately before the appointed day, were being     paid from treasuries in Sind, be liabilities of Sind, and in other cases be    liabilities of Bombay.

     

    (2)   Subject to the said adjustment, liabilities in respect of pensions granted after the appointed day shall be liabilities of the Province granting the pension.

     

          (3) There shall be computed in each month after the appointed day the total     liabilities of each Province:

                (a)        in respect of pensions granted before the appointed day;

                (b)        in respect of so much of any pensions granted after the appointed day                    as is attributable to service before the appointed day,

                            and Sind shall pay to  Bombay monthly the amount by which the total                    liability of Bombay for that month exceeds eighty-five per cent, of                               the total liability of both Provinces for that month.

     

    (4)    Any question as to how much of any pension is attributable to service                     before the appointed day shall be determined by comparing the length of               the service of the officer in question before the appointed day with the                     length of his service after the appointed day.

     

    (5) Nothing in this paragraph shall be taken as prohibiting the payment from                 treasuries in the one Province of pensions which are the liability of the other, and if any pensions are so paid, the necessary adjustments shall be made between the two Provinces.

     

    15.            (1)         The benefit or burden of any assets or debts not dealt with in the foregoing  provisions of this Schedule shall be attributed, as to eight-five per cent,             thereof to Bombay and as to fifteen per cent, thereof to Sind.

    (2)        The provisions of this paragraph shall apply to any debt attributable to                              pensions or the commutation of pensions notwithstanding that debt has been           debited to the capital head “Construction of irrigation, navigation,    embankment and drainage      works”, and the provisions of this Schedule    relating to debts on account of works shall have effect accordingly.

     

    16.       (1)        The provisions of this paragraph shall, for the twenty-five years commencing on the appointed day, have effect with respect to Government hospitals and educational institutions in Bombay (including any therapeutic institutes, Borstal  Institutions and reformatory schools) which before the appointed day served Sind as well as the rest of Bombay.

                            (2)        There shall be reserved for Sind either:

    (a)the specific number of places reserved for residents in Sind immediately before the appointed day; or

    (b)if a specific number of places was not so rerserved, a number of places as near as may be equal to the average number of           places filled by residents in Sind during the three years  immediately preceding the appointed day.

    (3)        The charge to be made for admittance to the places aforesaid shall be calculated on a cost basis, account being taken of the pensions which will ultimately be payable to and in respect of the staff and of debt  outstanding on, or incurred after, the appointed day, but no account being otherwise taken of capital expenditure incurred before the appointed day:

    Provided that the charge made for admittance to the said places shall in no case exceed that made in respect of other persons resident outside Bombay.

    (4)        If for any five consecutive years after the appointed day Sind fails to fill any of the places so reserved, the right of Sind to that place shall lapse.

                                                                            (Signed) E. CONRAN SMITH

     

                                                                                        Additional Joint Secretary

     

    Document-2

     

     

    FIRST EVER SINDH ADVISORY COUNCIL IS APPOINTED


    Sindh is separated from the Bombay Presidency and the status
    of a province. The Governor of Sindh 
    constitutes ‘Advisory Council’ to assist him in such manner as may be
    prescribed by him in that behalf. In exercise of powers conferred on him by
    paragraphs 9 (1), 9 (10) an 9 (3) of the Government of India (Constitution of
    Sind) Order,1936, he appoints the following gentlemen to be members of the
    Sindh Advisory Council :-

    1.      Sir Ghulam Hussain Hidayatullah (to preside over all meetings)

    2.      Sir Shahnawaz Khan Bhutto

    3.      Diwan BahadurHiranand Khemsing

    4.      K.B. Allah Bux Soomro

    5.      K.B. Sher Muhammad Bijarani

    6.      Muhammad Hashim Gazdar

    7.      Syed Ghulam Hydera Sahibdino

    8.      K.B. Ghulam Nabi Shah

    9.      Mr.Gover Rora

    10.  K.B. Ghulam Muhammad Isra

    11.  Diwan Bahadur Issarsing Tolasing

    12.  Sardar Bahadur Jam  JanMuhammad Junijo

    13.  Khan Bahadur Jan Muhammad Shahpasad Khan

    14.  Khan BahadurMuhammad Ayub Khuhro

    15.  H.K.Kirpalani

    16.  Syed Miran Muhammad Shah

    17.  KhanBahadur Muhammad Kamil Shah

    18.  Mukhi Gobindram Pritamdas

    19.  ParmanandK undanmal

    20.  G.M.Raschen

    21.  Mr.S.Ridley

    22.  Shaikh Abdul Majeed Sindhi

    23.  SardarBahadur Mir Allahdad Khan Talpur

    24.  Mir Bendeh Ali Khan Talpur and SatramdasTolani.

     

     

     

     

     

     

  • Part-4

    The research assignment for Ph.D degree provided me an opportunity to study past, present and future of Karachi. The study helped me to form my opinion about the future of Karachi. Soon after completing my research task, I started sharing with Sindhis, my fears and doubts about the future of Karachi, with special reference to their interests in Future Karachi. In my articles and Newspaper Columns, published in 1981 and onward, I warned Sindhis that apart from its geographical location, being Hot Waters of Sindh, and because of so many other reasons, it must be believed that Supper Powers will not underestimate and ignore the importance of the City and they will at any cost try to ensure their future interests in the region through Karachi.

    It is amazing fact of the History of Sindh that invaders coming from North left Sindh unaffected, but who so ever came from South, badly affected every thing including Culture, Politics and even Religion of Sindh.After Arabs and Britishers, massive migration of Panhgeers of India took place sporadically and that was third time in the history that Sindh was to be affected badly. Some of people are of opinion that Liaquat Ali Khan intended to ensure his constituency, therefore he encouraged so many Mohajirs to opt for Karachi. Either it is right or wrong, we are not here to find the truth behind this stand let here put on record that, Lahore also remained under consideration for making the capital of newly created country also, but the decision was taken for Karachi.

    One can identify ethnic,sectarian and terroristic factors behind conflicts but, the role of MQM, what so ever it is,can not be ignored at all.It seems to be amazing fact that they were found in streets in months of June and July in most of years!. It also helped Karachi to make its habit/ fortune of taking blood bath in month of June and July.Here are some event:

    7th of July 1972

    Sindhi is made the official language of Sindh.Sindh Assembly passes the bill.Pro-Urdu demonstrations held, curfew in some Karachi areas.

    9th of July 1972

    Two persons are killed in Karachi in agitaion. Army called out. curfew in Hyderabad.

    3rd of July 1993

    The law-enforcing agencis round up 175 activists of MQM after protesters set ablaze 15 vehicles in various parts of Karachi.

    14th of July 1993

    Law-enforcing agencies arrest 150 MQM workers after they set on fire 11 vehicles, a KESC building and a post office.

    3rd of June 1995

    Eight people are killed and 25 vehicles are set ablaze in various parts of Karachi.

    4th of June 1995

    Twenty people are killed and ower two dozen vehicles set ablaze in continuing violence in Karachi.

    15th of June 1993

    Ten people are shot dead in a crowded government office in Liaquatabad, Karachi.

    23rd of June 1995

    Twenty four people are Killed and several wounded.

    24th of June 1993

    Twenty people are killed and many others wounded.

    25th of June 1995

    At least 32 people die and many others wounded.

    26th of JUNE 1995

    fourteen more people are killed in Karachi.

    28th of June 1995

    Eleven people are killed in Karachi.

    1st of July 1995

    Ninteen people are killed and more than 25 are wounded in clshes and pitched gun-battles between armed youths and members of the law-enforcement agencies in Karachi.

    2nd of July 1995

    Eight people are killed as paramilitary troops fight pitched battles with MQM militants.

    5th of July 1995

    10 more people fall victim to violence in Karachi.

    19th of July 1995

    Twenty six people fall victim to terrorism and gun-batle between MQM workers and law-enforcers in Karachi.

    29th of July 1995

    Thirteen people are killed in Karachi.

     

     

  • Part-3

    SIR SHAHNAWAZ BHUTTO ON KARACHI

     

    Dr. Dur Muhammad Pathan.

    Sindh minus Karachi, is like Body without Soul. I did Ph.D in 1979 on the Contribution of Karachi and had indicated that in future, some quarters will try to snatch Karachi. Major mistakes were committed by Sindh politicians. They remained silent when Karachi was being converted into ‘One-sided Constituency.’

    Accepting migrants was act of Pakistan-loving, but settlement of them in one city was not fair-play, on the contrary with malfeasance intension two separate two important cultures were deprived of right to amalgamate into each other. It paved way to an ugly situation that today some people have started  demanding creation of Karachi as a Province and as have tried to coin a new term for Sindhis as ‘Red Sindhians’ in history. Un-conditional and based on purely humanitarian grounds, the unique hospitality of Sindh and Sindhis must not pay them back in disintegration and division of Sindh. Majority of people from old and new Sindhis will never vote for that division knowing the fact that some politicians are bent upon ‘divide & rule’. People has sustained great loss because of ‘division of hearts’ by politicians and now nobody can afford ‘conflict of cultures’ and selection of Sindh as its fire-place. Some people are dodging themselves and others by saying that in spite of raising slogan ‘We will die, rather to surrender Sindh’, Hosho Shedi and Sindhi lost battle resulting fall of Sindh. People having no knowledge of Sindh history can blame Sindhis, but the real fact is that imposing of war by Charles Napier on Sindhis was a historical fraud. British army, returning back from Afghanistan with shame and defeat, usurp Sindh without declaring war. Napier, informed his Government about this ugly act in one sentence, and it was “I HAVE SINNED”. It is on record and it is history. Today, Sindhi will not anybody to ‘sin’ again and fight of Sindhis will be unique nature this time if it is imposed upon them with aim to divide Sindh.

    It is also baselessly blamed that Karachi never belonged to Sindh. No doubt, illiterate can think in such a way. Otherwise, Sindhis have been singing songs of Moririo (Fisher man) and Mangar Machh (Shark). It is very much there in Sindhi classical literature since centuries.

    Since the creation of Pakistan, the status and issue of Karachi has been mishandled with intention to teach Sindhis a lesson. In spite of tough time, Sindhi have been accepting every challenge relating to Karachi problem. In 1954, ‘Karachi Status Committee’ was formed by the Government to prepare comprehensive report on the subject. ‘The Karachi Joint Sindhi Committee’ submitted its Memorandum to that Committee and it is worth to read. Whole of document is not necessary to reproduce here, but it is very important to quote a few lines from it to prove the attachment of Sindhis with the subject. In 1954, it was not the matter of making Karachi as a province, but the separation of its area known as Federal Area. I quote :”  All considerations, legal and constitutional, military and administrative, financial and economic, moral and political, social and commercial ,and geographical and historical, demanded that Karachi which was and is the capital of the province should not be separated from Sindh…….The only perhaps was, to create one more unit and to convert Karachi into a colony of new settlers from Bharat, to the eternal detriment of the old and loyal inhabitants….”

    Sindhis have been advocating the importance of Karachi since long. In 1919, Shahnawaz Bhutto suggested British Government to make Karachi as permanent capital of India. The story is recorded in the pages of history as follow: “ The Hon. Khansahib Shahnawaz Bhutto,O.B.E., Additional Member of the Governor-General’s council, speaking in Council on the question of locating the Government of India at one permanent centre, said;- If I may be allowed to make a suggestion in this matter, it is this. To my mind there is no part of India so conveniently situated for the location of the Government of India as the permanent centre as Karachi I need hardly say. Sir, that from geographical, climatic, industrial, and what is more, from a strategic point of view the city of Karachi stands second to none should the Government of India decide to remain in one place. The city of Karachi is capable of considerable expansion. It is pregnant with immense possibilities in the future. The Council is perhaps aware that it is proposed that the main station of the Baghdad Railway should be established at Karachi. It is also proposed to establish the main station for the World Air Route at Karachi. It is also very close to Aden, the gateway to India. The officials in Karachi, Sir, feel no necessity to move to hill station in the summer, as the climate is temperate and salubrious and as such there will be no need for the Government of India if its headquarters are located at Karachi, to seek another summer headquarters. I therefore hope that the Government and this Council will not in deciding the matter overlook the case of Karachi”.

    So, my dear all ! Sindhis have dream about Karachi, they know the importance of Karachi. Please, do not disturb their dream, otherwise, most of us will be disturbed forever.

     

     

  • Part-2

                      MOULANA DIN MUHAMMAD WAFAI WRITE ON KARACHI ISSUE

     

                                                                                 

                [Moulana Din Muhammad Wafai was one of first rank Freedom Fighter of Sindh. He was Religious Scholar, Poet, Journalist, Research Scholar and active leader of Sindh Khilafat Committee ans Sindh Jamiat –ul- Ulema. He wrote so many editorials on burning issues of Sindh. In 1948, when he was editor of “Toheed”, he dwelt with“Karachi Issue” and wrote more than two editorial on the subject. The editorial published in his Toheed’s issue of January-February 1948 is translated, reproduced and share with Sindhi Youth & Leaders. It is eye – opener one.Dr. Dur Muhammad Pathan]

    “We have been opposing the idea of the partition of united India since long, but have been suggesting atonomious status for provinces and equal representation of Muslims in united India. We were not listened, even were blamed as agents of Hindus and we were abused. Now Pakistan stand created  as desired and required by our Upper class .

    Karachi has been made the capital of the new country and Sindh is under invasion of Indian deserters. Beautiful city , modern buildings, wonderful sea beach have attracted these Panahgeers and Punjabis and they have started planting in their minds and hearts, how to usurp  Karachi without fail, and throw Sindhis out of it.

    The Pakistan Government, after making Karachi as the permanent capital will snatch it from Sindh and our Upper class has to witness this day, but can do anything to save Karachi. Some people doubt it and are saying that it is not agenda of the Government. I am sure and will invite their attention to the decision – making strategy of the Muhammad Ali Jinnah. Once he takes decision, it will not be taken back. It is proper time that Sindh should declare it independence. Otherwise it is and will be more difficult to cry and work for our rights as the Muslim League leadership will neither allow it, nor like it. No body will take risk to oppose the decision taken by Qaid –i- Azam,who is being treated by so many people as the solo head, king of kings.

    Punjab never allowed Muslim League and its leadership to influence them and to interfere in their political freedom. Quaid –i- Azam avoided to visit Punjab during Governments of Sir Sikandar Hayat and Khizir Hayat Khan. The resignation of Khizir Hayatwas followed by violence in Punjab and that paved way for Muslim League to install its Government in Punjab. Why Sindh and Sindhis are not taking lesson from others?. Still we have many cards in our hands. We must opt for formation of a political party of Sindhis, by Sindhis and for Sindhis so as to face andchallege conspiracies being hatched against us by other parties.

    Now it is tough timefor our Upper class. This class worked for creation of Pakistan and now let us see , either they are going to save Karachi, or will surrender to save their skin?