سنڌي لسانيات تحقيقي ۽ تنقيدي اڀياس ڊاڪٽر غلام علي الانا
{aridoc engine=”pdfjs” width=”570″ height=”600″}images/Doc/NEW/سنڌي_لسانيات_تحقيقي_۽_تنقيدي_اڀياس_ڊاڪٽر_غلام_علي_الانا.pdf{/aridoc}
Author: admin
-
ٽماھي مھراڻ (جلد 66 نمبر 1 2)-ثمينہ ميمڻ-2016
ٽماھي مھراڻ (جلد 66 نمبر 1 2)-ثمينہ ميمڻ-2016
{aridoc engine=”pdfjs” width=”570″ height=”600″}images/Doc/NEW/ٽماھي_مھراڻ_(جلد_66_نمبر_1_2)-ثمينہ_ميمڻ-2016-صاف.pdf{/aridoc}
-
ٽماھي مھراڻ (جلد 58 نمبر 4)-نفيس احمد شيخ-2008
ٽماھي مھراڻ (جلد 58 نمبر 4)-نفيس احمد شيخ-2008
{aridoc engine=”pdfjs” width=”570″ height=”600″}images/Doc/NEW/ٽماھي_مھراڻ_(جلد_58_نمبر_4)-نفيس_احمد_شيخ-2008-صاف.pdf{/aridoc}
-
ٽماھي مھراڻ (جلد 61 نمبر 1 2)-طارق عالم-2011
ٽماھي مھراڻ (جلد 61 نمبر 1 2)-طارق عالم-2011
{aridoc engine=”pdfjs” width=”570″ height=”600″}images/Doc/NEW/ٽماھي_مھراڻ_(جلد_61_نمبر_1_2)-طارق_عالم-2011-صاف.pdf{/aridoc}
-
تاجل بیوس
تاجل بیوس
سنڌ جي مشهور شاعر، ليکڪ، ڪھاڻيڪار تاجل بيوس 22 سيپٽمبر 1938ع تي سوڀي ديري ضلعي خيرپور ۾ جنم ورتو،
ھن جو اصل نالو تاج محمد سمون ھو، ھن اڪنامڪس ۾ ماسٽرس ڪئي ھئي، تاجل بيوس تمام سٺيون نوڪريون ڪيون، ناڻي کاتي ۾ وفاقي جوائنٽ سيڪريٽري رهيو، رجسٽرار ڪمپنيز، ايڊوائزر ٽو وائس چانسلر رهيو، وغيره، پر طبيعت جو صفا سادو رهيو، تاجل بيوس جو شمار سنڌ جي چوٽيء جي شاعرن ۾ ٿئي ٿو، سندس تمام گهڻي شاعري سنڌ جي مشهور فنڪارن ڳائي آهي، ھن نثر به لکيو، سندس ڇپيل ڪتابن ۾: جڏهن ڀونءِ بڻي (شاعري)، انبن جهليو ٻور (شاعري)، سرجيندڙ ساڻيهه جا (شاعري)، سنڌ منهنجي امان (شاعري)، ڪاڇي مٿان ڪونج (شاعري)، ڪنڌيءَ ڪونئر ترن (شاعري)، ڪنڌيءَ اڪ ڦلاريا (شاعري)، ڏور به اوڏا سپرين (هند جو سفرنامو)، سرخ گلابون ڪئ موسم مين (اردو شاعري)، صحرا ستر جن (شاعري)، تنهنجا نيڻ غزل (شاعري)، وڏا وڻ وڻڪار جا (شيخ اياز سان گڏ شاعري)، انداز بيان اور (اردو شاعري)، ڏوريان ڏوريان مَ لهان (شاعري: 9 مجموعا گڏ)، آريجن کان الهاس نگر (هند ۽ سنڌ جي اديبن جا خط)، اديون ڙي اوهان ڇا ڏٺو! (هند جو سفرنامو)، ڏک سکن جي سونهن (آتم ڪٿا:ڀاڱو پهريون)، ڏک سکن جي سونهن (آتم ڪٿا:ڀاڱو ٻيو، ڏک سکن جي سونهن (آتم ڪٿا:ڀاڱو ٽيون)، چپ انجيل جي حاشين جهڙا (شاعري)، جهڄان پسي جهوڪ (ڪهاڻيون)، سج چنڊ تارا ڪتيون (شخصيتن جا خاڪا)، سامي سودو پريم جو (ساميءَ جي بيتن جي واين ۾ تبديلي)، انگريزي شاعريءَ جي مختصر تاريخ، پکي ساڳي پار جا (شاعري)، سون سريکا چار سين (شخصيات)، گل ڇنو گرنار جو (ڪافيون)، تاجل بيوس جو رسالو (شاعري)، ملير جي مارئي (شهيد بينظير ڀٽو کي منظوم خراج) وغیرہ شامل آهن، کيس ڪيترائي ايوارڊ ۽ ميڊل مليا، تاجل بيوس موسيقي جو به وڏو ڄاڻو هو، بھترين ڊانسر به ھو، مون کيس موسيقي جي ھر محفل ۾ نچندي ڏٺو، تاجل بيوس 13 ڊسمبر 2008ع تي وفات ڪئي، کيس وصيت مطابق چوڪنڊي جي تاريخي قبرستان ۾ مٽي ماءُ حوالي ڪيو ويو.. -
”سنڌي ساهت سڀا”-انگريزن جي دور جي ادبي جماعت”
ممتاز علي پٺاڻ.”سنڌي ساهت سڀا”-انگريزن جي دور جي ادبي جماعت”.
سنڌ ۾ سياسي ۽ ادبي تنظيمن جو آغاز اڻويهين صديءَ جي آخر ۾ شروع ٿيو. “سنڌ سڀا” سنڌ جي پهرين سماجي ۽ نيم سياسي جماعت هئي, جيڪا 1882 ع ۾ ٺھي. انھيءَ زماني ۾ سرڪاري ملازمن کي سياست ۾ حصي وٺڻ کان روڪ ٽوڪ ڪانہ هوندي هئي. سال ڏيڍ کان پوءِ ”ميڪس ڊينسو هال لٽرري سوسائٽيءَ“ نالي ادبي تنظيم قائم ٿي. ان کان پوءِ 1947 تائين تعليمي ادارن ۽ سماجي تنظيمن ادبي سرگرميون شروع ڪيون. ان کان سواءِ کوڙ نج ادبي تنظيمون بہ قائم ٿيون.“سنڌي ساهت سڀا” ڊسمبر 1929 ۾ ٺاهي وئي. ڪراچيءَ ۾ ”ڪراچي وديارٿي سماگم” نالي شاگردن جي هڪ تنظيم هوندي هئي. آسانند مامتورا ان جو چيئرمن ۽ پرنسپال جي.اين. گوڪلي انھيءَ جو صدر هوندو هو. انهيءَ “وديارٿي سماگم” طرفان ڪراچيءَ جي ڊي.ڪاليج ۾ پرنسپال گوڪلي جي صدارت ۾ اديبن جي گڏجاڻي ٿي. جن شرڪت ڪئي, انھن مان ڪي مکيہ آھن. ڪاڪو ڀيرومل, ڊاڪٽر دائود پوٽو, محمد صديق ميمڻ, جي.ايم.سيد, علامه آءِ.آءِ.قاضي, منگهارام ملڪاڻي, لالچند امرڏنومل, ڄيٺمل پرسرام, شيورام ڦيرواڻي, پرنسپال شاهاڻي, پرنسپال اين.اي قاضي ۽ ڊاڪٽر گربخشاڻي وغيره.انھئ گڏجاڻيءَ ۾ بحث مباحثي کان پوءِ ”سنڌي ساهت سڀا” نالي ادبي تنظيم ٺاهي وئي ۽ ان جا مول متا هن ريت مقرر ڪيا ويا: (1). سنڌي ادب جي واڌ ويجہ ڪرڻ, (2). سنڌي دانن ۽ ادب سان دلچسپي رکندڙن کي هڪ پليٽ فارم مهيا ڪرڻ, (3). مرڪزي لائبرري ٺاهڻ, (4). سنڌي ڪتابن جي ببليوگافي مرتب ڪرڻ, (5). هٿ-لکيل مسودا گڏ ڪري ڇپرائڻ, (6). نون سنڌي ڪتابن جي اسڪيم ٺاهي, ان تي عمل ڪرڻ, (7). سنڌ جي تاريخ تي ڪتاب لکي ڇپرائڻ, (8). هڪ معياري رسالو ڪڍڻ.“سنڌي ساهت سڀا” جي ان وقت هينئن چونڊ ڪئي وئي: پرنسپال شاهاڻي (صدر), ڊاڪٽر گربخشاڻي ۽ ڊاڪٽر دائود پوٽو (نائب صدر), لالچند امرڏنومل ۽ مسٽر عبدالحق (ٻئي جوائنٽ سيڪريٽري) ۽ آسانند مامتورا (خزانچي). ان کان سواء هڪ انظاميه ڪميٽي بہ جوڙي وئي.“سنڌي ساهت سڀا” هندو توڙي مسلمانن جي هڪ گڏيل جماعت هئي ۽ انھيءَ طرفان ادبي ڪانفرنسون پڻ ٿيون. هن ادبي جماعت جي قائم ٿيڻ واريءَ گڏجاڻيءَ جا تفصيل “اخبار تعليم” جي فيبروريءَ 1930 واري پرچي ۾ شايع ٿيا هئا -
ڏيارام ڄيٺمل
ڊاڪٽر درمحمد پٺاڻ“ ڏيارام ڄيٺمل جو احوال“
ديوان ڏيارام گدومل ۽ ديوان ڄيٺمل، ٻئي سنڌ جون وڏيون شخصيتون ٿي گذريون آھن. پر انهن ٻنهي جي احوال کي اڪثر ڪري ملايو ۽ منجهايو ويندو آھي. ڏيارام گدومل تي تہ کوڙ سارا ڪتاب لکيل آھن، پر ڏيارام ڄيٺمل تي تفصيل سان نہ لکيو ويو آھي. اڄ ھڪ دوست فرمائش ڪئي تہ مان ديوان ڏيارام ڄيٺمل بابت ڪجھ لکان. سو ڏيارام ڄيٺمل جو احوال هن ريت آھي. پر اهو عرض ڪندو هلان تہ سندس تفصيلي احوالل گل حيات جي ويب سائيٽ تي انگريزئ ۾ اڳ موجود آھي.ديوان ڏيارام ڄيٺمل 1845 ۾ حيدرآباد ۾ ڄائو ۽ 42 سالن جي ڄمار ۾ آگسٽ 1887 ۾ گذاري ويو.هن جي خاندان مان ڪيترا وڏا ماڻھو ٿيا. مثال سندس پٽ بولچند ڏيارام اين ايڇ اڪيڊمئ جو پرنسپال ٿيو. هو حيدرآباد ميونسپالٽئ جو صدر بہ ٿي رهيو. هن جو ڀاء ليلارام ڄيٺمل جج ٿي رهيو.ڏيارام ڄيٺمل شروعاتي تعليم مسلم آخوند کان ورتي. پرائمري تعليم پوري ڪري انگريزي پڙھڻ ويٺو. هي انهن چئن ماڻھن مان هڪ هئو، جن ممبئي وڃي مئٽرڪ جو امتحان ڏنو ۽ پاس ڪيو.اتان موٽندي هن حيدرآباد بدران تيز ترقي ڪندڙ گادئ واري شهر ڪراچئ ۾ رهڻ پسند ڪيو. هن جڊيشل ڊپارٽمينٽ ۾ نوڪري شروع ڪئي ۽ انهئ دوارن “ لوڪل پليڊرس اگزيمينيشن“ بہ پاس ڪري ورتائين. وڪالت ۾ وڏو نالو ڪمايائين. کيس 1886 ۾ “ ممبئي ليجسليٽو ڪائونسل“ ۾ مقرر ڪيو ويو.ڏيارام ڄيٺمل ڪراچي ميونسپل جو ميمبر ۽ نائب صدر بہ ٿي رهيو. هن 1882 ۾ حسن علي افندي ۽ ٻين هم خيال هندو مسلم ۽ پارسي دوستن سان ملي “ سنڌ سڀا“ نالي سماجي ۽ نيم سياسي جماعت ٺاهي.ھن جو وڏو ڪارنامو “ سنڌ آرٽس ڪاليج“ قائم ڪرڻ هو. جيڪو سندس نالي پٺيان “ ڏيارام ڄيٺمل ڪاليج “ D.J.Sindh College سڏيو وڃي ٿو. -
-
ماسٽر چندر
ماسٽر چندر
ننڍي کنڊ جو مشهور سنڌي فنڪار ماسٽر ﭼﻨﺪﺭ 12 ڊسمبر 1907ع ڌاري ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮ ﭠﺎﺭﻭ ﺷﺎﻩ ۾ ﺟﻨﻢ ﻭﺭﺗﻮ، (جڏھن ته ماسٽر چندر جي پئدائش جي تاريخ ڪٿي 7 ڊسمبر ته ڪٿي 20 ڊسمبر به ڄاڻائي وئي آهي)، کيس ننڍي هوندي کان ئي ڳائڻ جو شوق هو، کيس سنڌ جي ﻣﺸﻬﻮﺭ فنڪار ڀڳت ڪﻨﻮﺭ ﺭﺍﻡ کي ٻڌي ڳائڻ جو شوق ٿيو، ﭼﻨﺪﺭ سنڌ جو اھو فنڪار ھو، جنھن جو نالو جلدي ھر زبان تي مشھور ٿي ويو، ھن شاعري به ڪئي، سندس شاعري محمد يوسف سميت سنڌ جي ڪيترن ئي وڏن فنڪارن ڳائي آهي، ماسٽر چندر ڪجهه فلمن لاءِ به ڳايو، ھن ورھاڱي کان پوءِ سنڌ ڇڏي وڃي ڀارت وسائي، جتي 3 نومبر 1984ع تي وفات ڪيائين.. -
-
برک صحافي ۽ ليکڪ شيخ عزيز
شيخ عزيز
سِنڌُ جي سَٻاجھڙَي ٻَھڳُڻَي سرجڻھار
ديس جي جديد صحافت جي سگھاري نانءُ ،
ليکڪ صحافي شيخ عزيز جي سار
شيخ، عزيز: برک صحافي ۽ ليکڪ شيخ عزيز، 9 ڊسمبر 1938ع تي حيدرآباد ۾ پيدا ٿيو. انٽر تائين تعليم حيدرآباد مان حاصلڪيائين، جڏهن ته گريجوئيشن ‘ٿامس ڪاليج آف جرنلزم لنڊن’ (Thomas College of Journalism London) مان 1968ع ۾ ڪيائين. هن پنهنجي صحافتي زندگيءَ جي شروعات 1957ع ۾ روزاني ‘ڪاروان’ حيدرآباد ۾ سب ايڊيٽر طور ڪئي. 1958ع کان 1961ع تائين روزاني ‘عبرت’ حيدرآباد ۾ سب ايڊيٽر رهيو. 1961ع کان 1965ع تائين ’عبرت‘ ۾ سينيئر سب ايڊيٽر رهيو. 1965ع کان 1975ع تائين ساڳي اخبار ۾ اسسٽنٽ ايڊيٽر ۽ مئگزين ايڊيٽر رهيو. 1976ع ۾ ايڊيٽر هفتيوار ‘آبزرور‘ مقرر ٿيو. 1977ع کان 1980ع تائين ايڊيٽرروزاني ‘سنڌ نيوز‘ مقرر ٿيو. 1980ع ۾ روزاني ‘جنگ’ اخبار ۾ اسسٽنٽ ايڊيٽر ۽ مئگزين ايڊيٽر رهيو. جڏهن ته 1982ع کان 1987ع تائين روزاني ‘حريت’ ڪراچيءَ ۾ مئگزين ايڊيٽر ۽ 1987ع کان 1989ع تائين نيوز ايڊيٽر جي حيثيت ۾ پنهنجون ذميواريون سرانجام ڏنائين. 1989ع ۾انگريزي اخبار روزاني ‘ڊان ’ ۾ سينيئر سب ايڊيٽر ۽ نائيٽ ايڊيٽر، جڏهن ته 2000ع کان 2008ع تائين ايڊيشن انچارج ۽ نائيٽ انچارج رهيو. پاڻ 2008ع کان 2011ع تائينسنڌي ادبي بورڊ جو وائيس چيئرمئن به رهيو. شيخ عزيز جون تحقيق جي ميدان ۾ وڏيون خدمتون آهن. پاڻ سنڌي ادبي بورڊجي سنڌي ڊڪشنريءَ جي تياري واري اسڪيم ۾ 1956ع کان 1957ع تائين ريسرچ اسسٽنٽ رهيو. ساڳين سالن ۾ هن حڪومت پاڪستان جي سنڌي اردوڊڪشنريءَ جي تياري ۾ به ريسرچ اسسٽنٽ جي حيثيت ۾ هٿ ونڊايو. 1957ع کان 1960ع تائين سنڌي ادبي بورڊ جي سنڌي لوڪ ادب پروجيڪٽ ۾ به ريسرچ اسسٽنٽ جي حيثيت ۾ پنهنجون ذميواريون نڀايون. 1978ع ۾ هن Rise and Fall of Writing, Studies in Human Communication موضوع تي انگريزيءَ ۾ مونوگراف لکيو. سندس تصنيفن ۾: ‘سنڌ جون پراسرار ڪهاڻيون’ (1960ع)، الحمرا جا داستان (1961ع)، ‘انتخاب‘ (ترتيب: سنڌي ڪهاڻيون 1963ع)، ‘نقش لطيف’ (شاهه لطيف جي زندگي ۽ شاعريءَ تي لکيل مقالا: ترتيب: 1964ع)، ‘عالمي صحافت’ (1975ع)، ‘مون لينن جو ڏيهه ڏٺو’ (سفرنامو: 1976ع)، The Tribute (2007ع)، ‘تقسيم کان تقسيم تائين’ (پاڪستان جي سياسي تاريخ: 2008ع)، Khirthar (2006ع)، ‘سندهه ڪي محلاتي داستانين’ (2009ع)، A History of Sindhi Literature (2008ع)، The Origin and Evolution of Sindhi Music (2008ع)، ‘ننڍي کنڊ ۾ ڊرامي جي تاريخ’ (2007ع)، Notes on Sindh، (2009ع)، ‘راڳساگر‘ (2004ع)، Bhutto-Memories and Remembrances (1993ع)، Preface to the Catalogue of Books (1972) ، A Compendium of the Poetry of Shah Latif in Four Languages with Appropriate Musical Narrations (2006ع)، ‘برصغير ۾ موسيقي لکڻ جي روايت’ (2010ع، ‘ڀٽو کان ضياءَ تائين’ (2012ع)، Musical Notes (2010ع) وغيره شامل آهن.
پاڻ 1963ع ۽ 1966ع ۾ حيدرآباد پريس ڪلب جو صدر، 1974ع ۾ حيدرآباد يونين آف جرنلسٽ جو صدر، 1978ع کان 1980ع تائين سنڌ يونيورسٽي جي صحافت واري شعبي ۾ وزيٽنگ پروفيسر، 2008ع ۾ مرزا قليچ بيگ چيئر سنڌ يونيورسٽيءَ جي بورڊ آف گورنرس جو ميمبر رهيو . 3000 جي لڳ ڀڳ سندس مضمون سنڌي،اردو ۽ انگريزي اخبارن ۾ ڇپيل آهن. ملينيم جي حوالي سان پاڪستاني موسيقيءَ تي لکيل سندس مقالو ‘دي ٽريڊيشن گوز آن’ جي عنوان سانآڪسفورڊ يونيورسٽي پريس ڪراچيءَ پنهنجي يادگار ڪتاب ۾ شامل ڪيو. سندس هڪ مقالو ‘عالمي غلامي’ جي عنوان سان 2003ع ۾ جانسبرگ ۾ ٿيل عالمي ڪانفرنس جي موقعي تي شايع ٿيو، جيڪو بعد ۾ اقوام متحده پنهنجي سرڪاري رڪارڊ جي حصي طور محفوظ ڪيو. موسيقيءَ جي ڄاڻو هئڻ جي حيثيت ۾ هن جا مقالا ملڪ کان ٻاهر به ڇپيا آهن. کيس سندس خدمتن تي ڪيترائي اوارڊ پڻ مليا آهن، جهڙوڪ:
1. Silver Jubilee Award of Excellence, Sindh University1998.
2. Literary Excellence Award, University of Karachi1999.
3. Diplae Excellence Award of Journalism 2000.
4. Taraqi Pasand Literary Award 2001.
هن وقت پاڪستان جي سياسي تاريخ تي ڪم ڪري رهيو آهي. سندس هڪ پٽ طارق عزيز شيخ ناليوارو اديب ۽ صحافي آهي . -
علامہ غلام مصطفی قاسمي
علامہ غلام مصطفی قاسمي
نالی وارو عالم دین، محقق، ليکڪ علامہ غلام مصطفی قاسمي 24 جون 1924ع تي ڳوٺ رئیس ڀنڀو خان چانڊيو تعلقي میرو خان ضلعي لاڙڪاڻي ۾ جنم ورتو، ھن ابتدائي تعلیم مولانا فتح محمد سیراڻي ۽ مولانا خوشي محمد میرو خاني کان حاصل ڪئي، تعليم مڪمل ڪرڻ کانپوءِ دارالعلوم دیوبند ھليو ويو، جتي ھن کي مولانا عبیداللہ سنڌي ۽ مولانا حسین احمد مدني کان ڪافي علم حاصل ڪرڻ جو موقعو مليو، دیوبند مان فارغ ٿيڻ کان پوءِ ھن سنڌ مسلم ڪاليج ڪراچي، سنڌ یونیورسٽي ۽ مظهر العلوم ڪراچي ۾ درس تدريس جا فرض انجام ڏنا، ھي شاہ ولی اللہ اڪيڊمي حیدر آباد جو ڊائريڪٽر ۽ سنڌي ادبي بورڊ جامشورو جو چیئرمین به رھيو، 1977ع کان 1989ع تائين مرڪزي رویت ھلال ڪميٽي جو چیئرمین رهيو، علامہ غلام مصطفی قاسمي کي حدیث، فقہ، تفسیر ۽ منطق تي عبور حاصل هو، سندس تحقیقي ۽ علمي تصنيفن جي فھرست تمام ڊگهي آهي، ھن شاگردي واري زماني ۾ علم منطق تي (مفید الطلبہ) جي عنوان سان هڪ ڪتاب لکيو جيڪو هن وقت به مختلف مدرسن جي نصاب ۾ شامل آهي، ھن شاہ عبداللطيف ڀٽائي تي به ڪافي ڪم ڪيو، ھن جي تصنيفن ۾ قرآن ۽ رسول تي ڪم به شامل آهي، ھن سنڌي جي بنیادي لغت به ترتيب ڏني، ھن 9 ڊسمبر 2003ع تي وفات ڪئي..