My Blog

Author: admin

  • اھم واقعن تي گل حيات مواد ڪيئن گڏ ڪندو آھي

    اھم واقعن تي گل حيات مواد ڪيئن گڏ ڪندو آھي

    20190307 140846
    “ گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“ 
    “ اھم واقعن تي گل حيات مواد ڪيئن گڏ ڪندو آھي.“ 
        اھا عشق کي شاباس آھي جنهن دنيا ۾ وڏا ڪم ڪيا جيڪي تاريخ جو حصو بڻجي ويا پوءِ اھو تاج محل ھجي يا معصوم شاھ جو منارو ھجي. جيڪو ڪم محبت سان نہ ٿو ڪجي ان جي ڪا وڏي اھميت ۽ افاديت نہ ٿي ٿئي.سنڌ جا قلم ڌڻي شاعر ۽ صحافي جيڪو ڪجه لکن ٿا انهن ۾ سندن محنت سان گڏ محبت جو رنگ ضرور ھوندو آھي. تحقيق تہ وري محبت ۽ عشق جي بدران جنون جو نالو آھي.جنون بہ اھو جنهن ۾ وڏيون قربانيون ڏيڻيون پونديون آھن.
    گل حيات ادارو منهنجي والد جي محبت،عشق ۽ جنون جي ڪھاڻي آھي. اسان ھن اداري ۾ جيڪو بہ ڪم ڪيون ٿا اھو ماروئڙن جي لاءِ آھي ۽ ان اداري کي اسان ڪڏھن پنهنجي آمدنيءَ جو ذريعو يا فائدي وٺڻ جو وسيلو نہ بڻائيو آھي. اسان ھن اداري ۾ تاريخي اھميت واريءَ معلومات ۽ ان سان لاڳاپيل مواد جي ميڙي چونڊي ڪندا آھيون .ان لاءَ مان اڳ ۾ بہ ٻڌائي چڪو آھيان تہ ھن مواد کي گڏ ڪرڻ وقت اسان ذھن ۾ 3 زاويا رکندا آھيون. اھي آھن “ فرد“ ،ادارا“ ۽ “ واقعا“، پوءِ انهن جو واسطو سياست سان ھجي يا علم ادب سان،مذھب سان ھجي يا اخلاقيات سان ھجي يا تعليم سان ھجي يا اقتصاديات سان ھجي.زندگي جي ھر ھڪ شعبي سان واسطو رکندڙ فرد،اداري ۽ واقعي بابت مواد گڏ ڪيو ويندو آھي.
       اسان جي دور ۾ روز بروز علمي،ادبي،ثقافتي ۽ سياسي واقعا رونما ٿين ٿا. مثال طور شھيد ڀٽي جي زماني ۾ “سنڌ صدين کان“ جي نالي سان وڏو سيمينار ٿيو ان کان پوءِ سنڌ “گريجوئيٽ ايسوسيئيشن“ ۽ ٻين سماجي تنظيمن وڏا ادبي ميڙاڪا ڪرايا. يونيورسٽين ۾ ڪانفرنسون ٿيون ۽ سنڌالاجيءَ پنهنجي سلور جوبلي ملھائي. بنھہ اھڙي طريقي سان 1981 ۾ “ساھت سال“ ملھايو ويو ۽ انهي سلسلي ۾ “شاھ عبداللطيف ڪلچرل سوسائٽي“،ڪراچي طرفان سنڌ مدرسي ۾ 26 نومبر کان 28 نومبر تائين ڪانفرنس ۽ سيمينار ٿيو.سيد غلام مصطفا شاھ ،جيڪو سنڌ يونيورسٽي جو وائيس چانسلر بہ ٿي رھيو ۽ شھيد راڻي بي نظير ڀٽو جي حڪومت واري دور ۾ وفاقي وزير بہ ٿي رھيو، اھو  انهي سيمينار ۽ ڪانفرنس جو سرواڻ ھيو. جنهن ۾ جيڪي ٻيا هن سان گڏ شامل ھئا انهن ۾ پروفيسر اياز قادري،علام غلام مصطفا قاسمي،ڊاڪٽر غلام علي الانا،محمد ابراھيم جويو، خان محمد پنھور،بدرالدين اڄڻ۽ بابا سائين ڊاڪٽر درمحمد پٺاڻ  جا نالا ذڪر لائق آھن. ھن ڪانفرنس جو افتتاح محمد ھارون ڪيو ھيو ۽ ٻن ڏينهن جي پروگرام ۾ ادبي نشستون، نمائش ۽ موسيقي جا پروگرام ٿيا. ادبي نشستن جو تعداد ڇھہ ھيو.
    انهي ڪانفرنس جي موقعي تي جيڪي مختلف نشستن جي لاءِ دعوت ناما ڇپراياويا ۽ جيڪو ڪجه ھن ميڙاڪن بابت اخبارن ۾ شايع ٿيو اھو سمورو مواد اسان گڏ ڪري گل حيات ۾ رکيو آھي جيڪو 3 جلدن تي مشتمل آھي. وڏي ڪم جي ڳالھ اھا آھي تہ انهي موقعي تي ڪيترن اديبن ۽ ليکڪن جيڪي مقالا لکيا اھي سندن ھٿن سان لکيل  اسان وٽ موجود آھن. جيڪي آھن پروفيسر  غلام رسول بلوچ جو مضمون“  سنڌي ساھت سال ۽ سنڌي اديب“ ،ميمڻ عبدالغفور سنڌي جو مضمون“ سنڌي ساھت ۽ سنڌي عالم“،“ حسين بخش ڪولاچي جو مضمون“ سنڌي ساھت ۽ سنڌي معاشرو“،ڊاڪٽر حبيب اللہ مرزا جو مضمون“ سنڌي علم ادب ۽ سنڌي عالم“، سنڌو ميراڻي جو مضمون“ ساھت ۽ اميدون“، ابراھيم خشڪ جو مضمون“ سنڌ ادب جي اونداھي مستقبل جو روشن فلسفو“، قاضي مقصود گل جو “سنڌي ساھت ۽ سنڌي اديب“ ۽ محمد حسين شاھ سجاولي جو “ سنڌي ساھت ۽ سنڌي عالم“ .جيئن تہ بابا سائين سيمينار ڪميٽيءَ جو سيڪريٽري ھيو ان ڪري جيڪي بہ ادبي نشستون ٿيون انهن جو اھتمام ۽ بندوبست کين ڪرڻو ھيو ۽ جن اديبن کان مضمون ۽ مقالا وٺي سگهيو اھي اسان وٽ موجود آھن. 
    ھن موقعي تي ھڪ شاندار سووينيئر پڻ ڪڍيو ويو جنهن ۾ سنڌي ادب جي حوالي سان انگريزيءَ ۽ سنڌي ۾ مضمون ڏنا ويا آھن، جيڪي سيد غلام مصطفا شاھ،ڊاڪٽر ھالي پوٽي ۽ بابا سائين جا لکيل آھن. ڪانفرنس کان پوءِ سنڌ جي شخصيتن جي تصويرن جو آلبم پڻ ڇپرايو ويو ۽ اھي لڳ ڀڳ سموريون تصويرون بابا سائين ئي مھيا ڪيون ھيون. 
    ھي ھڪ ادبي واقعو ھيو جنهن تي بابا سائين ايترو مواد گڏ ڪيو آھي جنهن مان 3 جلد جڙي پيا آھن. اھڙي نموني سان 1985 ۾ سنڌ مدرسي جا سو سال ملھايا ويا ۽ بابا سائين قلمي خواه تحقيقي حوالي سان ان ۾ ڪليدي ڪرادر ادا ڪيو. انهي واقعي تي بہ گل حيات ۾ ھڪ ضخيم جلد موجود آھي.اھڙي طرح سنڌالاجي جي جڏھن سلور جوبلي ملھائي وئي تہ ان وقت بابا سائين اتي ڊپٽي ڊائريڪٽر ھيو ھن واقعي تي بہ گل حيات ۾ 3 جلد مواد جا موجود آھن. 
    ھن پوسٽ ڏيڻ جو منهنجو مقصد اھو آھي تہ آئون پڙھندڙ سڄڻن کي عرض ڪيان تہ سنڌ ۾ روز بروز علمي ،ادبي ،ثقافتي،سياسي ۽  تعليمي  سيمينار محفلون ۽ ڪانفرنسون  ٿين ٿيون. جيڪڏھن سنڌ جا عاشق جوڌا اٿي پون ۽ انهن واقعن تي مواد گڏ ڪن تہ ھوند ھن دور جي تاريخ لکندڙن کي مواد ۽ معلومات جو وڏو خزانو ملي وڃي. مان دوستن کي گذارش ڪندس تہ ھو جڏھن بہ ڪو ادبي يا ثقافتي ميڙاڪو ڪن تہ ان وقت شايع ڪرايل ڪارڊ ۽ جاري ٿيندڙ پريس رليزن جون ڪاپيون گل حيات اداري کي بہ ڏياري موڪلن. ان لاءَ آئون اڄ وري ايڊريس بہ ورجايان ٿو:
    ممتاز پٺاڻ. گل حيات انسٽيٽيوٽ. ڳوٺ ۽ پوسٽ خير محمد آريجا تعلقو باڪراڻي ضلعو لاڙڪاڻو. ( ممتاز پٺاڻ)
  • تحريڪ آزاديءَ ۾ سنڌي اديبن، شاعرن ۽ صۡافين جو حصو ۽ ان بابت گل حيات ۾ ڪڏ ڪيل مواد

    تحريڪ آزاديءَ ۾ سنڌي اديبن، شاعرن ۽ صۡافين جو حصو ۽ ان بابت گل حيات ۾ ڪڏ ڪيل مواد

    20190308 133103
    “ گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“
    “ تحريڪ آزاديءَ ۾ سنڌي اديبن، شاعرن ۽ صۡافين جو حصو ۽ ان بابت گل حيات ۾ ڪڏ ڪيل مواد“
         جن موضوعن تي ھن وقت تائين تفصيل سان ڪم نہ ٿيو آھي انهن جي نشاندھي مان ھنن پوسٽن ۾ ڪندو آيو آھيان.تاريخي تحقيق جا کوڙ سارا موضوع اهڙا آھن جن تي تحقيق ڪرڻ جي ضرورت آھي. ھن وقت اھا رسم ۽ روايت آھي تہ جنهن موضوع تي آسانيءَ سان مواد ملي ٿو ۽ جيڪو موضوع پاڻ کي وڻي ٿو اڪثر ڪري انهن موضوعن تي تحقيق ڪئي وڃي ٿي. اھا بري ڳالھہ ڪانهي ۽ اھو بہ تحقيقي تسلسل ۾ اضافي ۽ واڌاري جو ڪارڻ آھي . پر ان کان وڌيڪ بھتر ھي آھي تہ جن ادارن ۽ يونيورسٽين ۾ تحقيق ٿئي ٿي انهن طرفان تاريخي تحقيق جي حوالي سان موضوعن جي جامع لسٽ بڻائي وڃي ۽ اھا ايتري مربوط ھجي جيئن سنڌ جي تاريخ جي ھر پھلوءَ جي ان ۾ جهلڪ نظر اچي.پوءِ انهن ئي تجويز ڪيل موضوعن تي تحقيق ڪرائي وڃي.
        تحريڪ آزادي ۾ سنڌي ٻولي،علم ادب ۽ صحافت اھم ڪرادر ادا ڪيو آھي 1857 کان وٺي 1947 تائين جيڪي بہ تحريڪون ھليون ۽ جيڪي بہ سياسي پارٽيون ٺھيون انهن ۾ اسان جي ليکڪن،شاعرن ۽ صحافين وڏو قلمي جھاد ڪيو. ھي اھڙو موضوع آھي جنهن تي ھڪ کان وڌيڪ پي ايڇ ڊيون ڪري سگهجن ٿيون. سنڌ آزادي جي تحريڪ ۾ اھم رول ادا ڪيو.خاص طور تي پاڪستان جي تحريڪ ۾ تہ سنڌ اڳواڻيءَ ڪئي. 1905 ۾ ھندستان جي وائسراءَ سان مسلمانن جي مسئلن تي ڳالھائڻ لاءِ جيڪو وفد مليو ان جي اڳواڻي سر آغا خان ڪئي جيڪو سنڌ ۾ ڄائو ھيو. 1906 ۾ ڍاڪا ۾ جڏھن “ آل انڊيا مسلم ليگ “ ٺاھي وئي تہ سر آغا    خان ئي ان جو باني صدر ٿيو.آل انڊيا مسلم ليگ جو پھريون ساليانو اجلاس 1907 ۾  ڪراچي ٿيو . ۽ ان جو پاڪستان ٺھڻ کان اڳ آخري اجلاس بہ ڪراچي ۾ٿيو. پاڪستان جي تحريڪ جي جنهن قيادت ڪئي اھو قائد اعظم محمد علي جناح ھيو جيڪو جهرڪن ۾ ڄائو.سنڌ اسيمبلي پھرين اسيمبلي ھئي جنهن پاڪستان ۾ شامل ٿيڻ بابت ٺھراءُ پاس ڪيو. اھي مثال ڪافي آھن جن منجهان سنڌ جي پاڪستان جي تحريڪ ۾ قائدانه  ڪردار جو بخوبي اندازو لڳائي سگهجي ٿو.
    سنڌ ۾ پاڪستان جي تحريڪ جو آغاز منظم نموني سان 1938 کان ٿيو. 1857 کان وٺي 1938 تائين واري دور کي آزادئ جي تحريڪ جو دور چيو وڃي ٿو، جنهن 1938 کان پوءَ پاڪستان جي تحريڪ جو روپ ورتو.
    منهنجي والد صاحب جو ڪتاب “ ادب ۽ ماحول“ بنيادي ڪتاب آھي جنهن ۾ ٻڌايو ويو آھي تہ وقت جي سياسي حالتن سنڌي ٻولي ۽ علم ادب تي ڪيترو اثر وڌو ۽ سنڌي ٻولي ۽ علم ادب سياسي پارٽين ۽ تحريڪن کي مقبول بنائڻ ۾ ڪھڙو ڪردار ادا ڪيو . انهي ڪتاب کان پوءِ ڊاڪٽر عزيزالرحمان ٻگهئي جيڪا صحافت تي پي ايڇ ڊي ڪئي، ان جي تحقيقي مقالي ۾ وڏي اھميت واري معلومات ڏني وئي آھي تہ سنڌ جي اخبارن تحريڪ آزادي ۾ ڪھڙيون خدمتون سر انجام ڏنيون.
    گل حيات ادارو انهيءَ موضوع جي اھميت کي ڌيان ۾ رکندي انهي سياسي ادب کي گڏ ڪرڻ شروع ڪيو جيڪو انگريزن جي دور ۾ تحريڪ آزادي جي حوالي سان لکيو ويو.اھو ئي سبب آھي جو ھر ڪنهن پارٽيءَ جا ڇپيل ڪيترا ڪتاب،اخبارون ۽ رسالا اسان گڏ ڪري ورتا آھن. اڄوڪي پوسٽ ۾ جيڪا مون تصوير رکي آھي اھا پڻ انهيءَ سياسي ادب جي ميڙي چونڊيءَ مان ورتي وئي آھي.
      ھن موضوع تي گل حيات ۾  ٻن قسمن جو مواد موجود آھي.ھڪڙو قسم اھو آھي جيڪو پاڪستان ٺھڻ کان اڳ لکيو ويو ۽ ٻئي  قسم جو مواد  اھو آھي جيڪو پاڪستان ٺھڻ کان پوءِ لکيو ويو ۽ انهي ۾ تحريڪ پاڪستان بابت مفيد معلومات ڏني وئي آھي. انهي سلسلي ۾ مرحوم حبيب اللہ ڀٽي جو مضمون “ قائد اعظم شڪارپور ۾“ ، حافظ خير محمد اوحدي جو مضمون“ قائد اعظم جون ڳالھيون“ ۽ ڪريم بخش خالد جو مضمون“ آزادي جي تحريڪ ۾ سکر ڊويزن جو حصو“ مثال طور پيش ڪري سگهجن ٿا جيڪي گل حيات ۾ موجود آھن. آزادي جي تحريڪ تي جيترا ڪتاب لکيا ويا انهي کان ڪجه گھٽ  پر وڏي تعداد ۾ سنڌي شاعري لکي وئي. شاعرن  جي اھڙي ڪلام کي گڏ ڪرڻ وڏو ڏکيو ڪم آھي. ڇو تہ ھر ڪنهن شاعر سياسي حالتن تي شاعري ڪئي آھي پر انهي کي گڏ ڪري الڳ نہ رکيو ويو آھي.اھڙيءَ سياسي شاعريءَ جو نمايان نظارو اسان کي خلافت تحريڪ کان وٺي ڏسڻ ۾ اچي ٿو. ھن تحريڪ تي تمام  گھڻن شاعرن لکيو جن مان،وڏو تعداد ديني عالمن جو ھو.
    اسان گل حيات اداري ۾ پاڪستان کان اڳ واري شاعريءَ کي گڏ ڪرڻ شروع ڪيو آھي. 1945 ۾ سنڌ جي مسلمان شاعرن جي شاعريءَ جي جهلڪ ملاحظہ فرمايو: 
    نجم عباسي جي شاعري آھي: “  قوم ڪر بيدار تون تحرير ۽ تقرير سان.نت ڪندو رھہ تون وطن جي راھہ رفعت جو خيال “ 
    پير شاھنواز “عارف“ چوي ٿو: “اي بھادر قوم جي رک شان و شوڪت جو خيال . پنهنجي اصلي حڪمراني جاه و ھشمت جو خيال“ 
    آغا گل حسن “گل“ چئي ٿو تہ: “ قوم ھڪ ھندو سڏائي ٻيو چوائي مسلمان. ھر ڪنهن جا پنهنجا رشتا پڻ نرالا خاندان“   
    احمد خان آصف مصراڻي چئي ٿو تہ : “ وطن سان محبت گھڻي آھي منهنجي. وطن جي محبت ٿو ايمان سمجهان“
    آڪٽوبر 1947 ۾،مطلب پاڪستان ٺھڻ کان ستت پوءِ لاڙڪاڻي ۾ “سنڌ سڌار سوسائٽي“ طرفان ھڪ مشاعرو ٿيو جنهن جي طرح مصرح ھئي:“ ڇا ھئڻ قانون گهرجي، ملڪ پاڪستان جو“.ھن موضوع تي کوڙ سارن شاعرن ڪلام لکيو جن جو جيڪڏھن مختصر وچور ٺاھبو تہ اھو ھن ريت ٿيندو: عبد عاقلي،پير بخش “منظور“، سردار گل محمد خان زيب، حافظ ضياءُ الحق “اسلم“، واحد بخش “ عاشق“ ، عبداللہ “اثر“، احمد خان آصف مصراڻي، آغا گل حسن خان،مولابخش سانگي، احمد خان“ عاجز“، سليم ڳاڙھوي، شفيع محمد شاھ “حامي“ ، محمد علي “جوھر“، ماستر محمد حسن صديقي، زيب عاقلي، رشيد احمد ۽ عطا محمد حامي وغيره. ھي مشاعرو ڄڻ تہ ھڪڙي قسم جو رفرينڊم ھيو جنهن ۾ سنڌ جي شاعرن پاڪستان جي قانون بابت پنهنجي راءِ ڏني. سردار گل محمد خان “ زيب“ مگسي جي ڪلام مان ڪي مصرعون عرض رکان ٿو: 
    “ڇاھئڻ قانون گهرجي ملڪ پاڪستان جو،
    ٿو چوان پابند ھر ڪوئي ھجي قرآن جو.
    ناھہ ناممڪن صفر ڪوئي اگر ھمٿ ھجي، 
    عرش تائين پنڌ آ امڪان ۾ انسان جو. 
    قدر بيشڪ ٿو ڪرڻ گهرجي مسلمانن کي زيب، 
    دوستن جي حب جو حڪام جي احسان ۾.“
    گل حيات کان جيترو ٿي سگهيو آھي اوتري شاعري گڏ ڪئي وئي آھي.منهنجي خيال ۾ تحريڪ آزاديءَ ۾ سنڌي شاعري جي حصي  تي الڳ  نثر جي حصي تي الڳ ۽ صحافت جي حصي تي الڳ پي ايڇ ڊيون ڪري سگهجن ٿيون. (ممتاز پٺاڻ)
  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190308 WA0051
    Dr. Pathan wishes you Good Day. 
    [ If you are not accepted alog with your all colors, create new world for you full of love and beauty. If nobody can fall in love, fall in love with your Self. Don’t wait for anybody for long-time, go ahead in search of love & beauty, vision & wisdom and truth & peace. Don’t accept that you should be accepted as desired by others, see, what is required by your heart, soul and instincts. Always pray and preach it without limitations.] 
    مصور جي آھين تہ وري  ڪا نئين تصوير بڻاء ،
    سونهن ۽ سرت لاء وري پيرن ۾ گهنگهرو پاء.،
    دل نہ لڳائي ڪو اگر دلبر.، پاڻ سان دل لڳاء،
    واٽ تي ويھ نہ منتظر، اڳتي هل وک ڪا وڌاء،
    سمجهيو نہ وڃين هتي، تہ پاڻ کي سمجهاء،
    گيت محبت ۽ دعائن سلامن جا تون پيو ٻڌاء.
  • سنڌي ڪتابن جي ڇپائي ڪٿي ڪٿي ٿي

    سنڌي ڪتابن جي ڇپائي ڪٿي ڪٿي ٿي

    received 317225942478554
     
    “ گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“
    “ سنڌي ڪتابن جي ڇپائي ڪٿي ڪٿي ٿي.“ 
      گل حيات ادارو ھميشہ نون موضوعن کي متعارف ڪرايو آھي جيڪي اسان جي محققن جو پاڻ ڏانهن توجه ڇڪرائن ٿا. مثال طور سنڌي ڪتاب سنڌ کان ٻاھر ڪٿي ڪٿي ڇپيا.ھن موضوع تي ڪن مضمونن ۾ ٿوري گهڻي روشني وڌي وئي آھي مثال طور پير حسام الدين راشديءَ ھڪ اھڙو مضمون “ نئين زندگي“ رسالي ۾ لکيو ھو. اسان کي ھن موضوع تي معلومات غلام محمد گراميءَ جي انهي مضمون مان بہ ملي ٿي جيڪو ھن سنڌي ادبي بورڊ جي رسالي“ مھراڻ“ ۾ لکيو ھيو جنهن رسالي جو ھو پاڻ ايڊيٽر ھيو.ساڳي ريت سنڌالاجيءَ جي ڪتاب “ ديني ڪتابن جو ڪيٽالاگ“ ۾ بہ ڪجه اھڙي معلومات ملي ٿي. ڊاڪٽر اللہ رکيو ٻٽ بہ انهي موضوع تي،خاص طور تي ڪتابن جي تجارت تي وڏو تحقيقي ڪم ڪيو. پر گل حيات اداري جي ڪم جو طريقو ۽  انداز انهن کان منفرد آھي.
    پرنٽنگ پريسن جو رواج انگريزن جي دور ۾ پيو.گل حيات ان دور جي نہ فقط پريسن جي لسٽ ٺاھي آھي،پر انهن پريسن ۾ ڪھڙا سنڌي ڪتاب ڇپيا اھا معلومات بہ گڏ ڪئي آھي.
       گل حيات اداري ان کان علاوه اھا پڻ تحقيق ڪئي آھي تہ سنڌ کان ٻاھر اھي ڪھڙا شھرآھن ۽ اتي ڪھڙيون پريسون ھيون جن ۾ سنڌي ڪتاب شايع ٿيا. اھا معلومات بہ گل حيات گڏ ڪندوآھي ۽ان لاءَ  اڄوڪي پوسٽ جي عنوان سان ھڪ رجسٽر رکيو ويو آھي جنهن ۾ جيئن جيئن ڪا معلومات ملندي آھي تہ ان کي شامل ڪيو ويندو آھي. 
    سنڌ کان ٻاھر جن شھرن ۾ سنڌي ڪتاب شايع ٿيا انهن مان آگرو، ممبئي، ديوبند،لاھور، لائل پور ۽ لڌيانا ذڪر لائق آھن.
     آگري جي شھر ۾ “ ابو العلائي اليڪٽرڪ پريس“ مان مرزا علي قلي بيگ جو ترتيب ڏنل سچل سرمست جو ڪلام“ رسالو سچل سائين“  1902 ۾ ڇپيو ھيو.
    جيئن تہ سنڌ 1847 کان 1936 تائين ممبئي پرڳڻي جو حصو ھئي ان ڪري سنڌين جي ممبئي ڏانهن اچ وڃ گهڻي ٿيندي ھئي. ان ڪري ھن شھر جي مختلف پريسن مان کوڙ سارا سنڌي ڪتاب ڇپيا. منهنجي خيال ۾ “ ليکي جي پيڙھ“ جيڪو 32 صفحن جو ڪتاب ھيو ۽ خواجا- سنڌي خط ۾ ھيو سو شايد پھريون ڪتاب آھي جيڪو 1866 ۾ اتي شايع ٿيو.ممبئي جي جن پريسن ۾ سنڌي ڪتاب شايع ٿيا اھي آھن: “ بمبئي پريس“، شاپ خانا صفدري، “ مطبع حيدري“ ،مطبع رحيميہ، “مطبع ڪريمي“، مطبع نامي ڪريمي“ وغيره. ياد رکڻ جي ڳالھ ھي آھي تہ ڊاڪٽر ٽرمپ جو ترتيب ڏنل “ شاھ جو رسالو“ بہ بمبئي ۾ 1876 ۾ ڇپيو ھو. منهنجي خيال ۾ ڪتاب “مختيار نامو“ جيڪو ڪربلا جي واقعي تي فارسي ۾ لکيل ھيو ۽ علي محمد ان جو سنڌي ۾ ترجمو ڪيو ۽ 1882 ۾ بمبئي ۾ ڇپيو، اھو شايد سنڌي ۾ ڇپيل پھريون ضخيم ڪتاب آھي.ھي ڪتاب 1072 صفحن تي مشتمل ھيو.
    پونو ۾ بہ سنڌي ڪتاب ڇپيا .اتي “ڏاتار برادرس“ جي نالي سان اشاعتي مرڪز ھيو ۽ انهي نالي سان اتي پرنٽنگ پريس بہ ھئي. “ڀارت پريس“  پوني شھر جي ٻي پريس ھئي جنهن ۾ سنڌي ڪتاب ڇپيا ۽  انهن مان سيد علي شاھہ  گوھريءَ جو ڪتاب “اداڪار قلندر“  1921 ۾ ڇپيو ھيو. 
    ديوبند شھر ۾ بہ کوڙ پرنٽنگ پريسون ھيون.اسان جا ڪيترا ديني عالم ديوبند ۾ پڙھيا ان ڪري ھن شھر ۾ بہ سنڌين جو اچڻ وڃڻ ٿيو. اتي “مطبع قاسم “ نالي پريس ھئي جنهن مان مرزا قليچ بيگ جا ڪجه ڪتاب شايع ٿيا.
    علي ڳڙھ سنڌي مسلمانن جي تعليم جو مرڪز رھيو. ان ڪري ھن شھر جي پريسن منجهان بہ سنڌي ڪتاب شايع ٿيا.1910 ۾  اتان جي “مطبع احمدي“  مان محمد عثمان نورنگ زادي جو ڪتاب “ بينات القرآن“ ڇپيو ھيو. لاھور سان سنڌين جو واپاري ۽مذھبي  رشتو رھيو آھي. ھن شھر مان سنڌي جا تمام گهڻا ڪتاب شايع ٿيا ۽ اھي  جن پريسن مان شايع ٿيا اھي ھيون: “ آريا اسٽيم پريس“، “ اسلامي پريس“. “ خادم التعليم پريس.“، سيوڪ اسٽيم پريس“،ڪاشي رام پريس“، “ ڪريمي پريس“، “ مصطفائي پريس“،“ مفيد عام پريس“، نول ڪشور پريس“ ۽ “وڪٽوريا پريس.“ اتي جيڪي ڪتاب ڇپيا اھي خواجا سنڌي خط ۾ بہ ھئا تہ گر مکي خط ۾ بہ ھيا ۽ موجوده سنڌي خط ۾ بہ ھيا. سکر جو مشھور پبلشر “ ھري سنگ ۽ سنز “ جا پھريون ڪتاب لاھور ۾ ڇپبا ھئا ۽ پوءَ جڏھن ھن پنهنجي پريس کولي تہ اتان ڇپرائڻ بند ڪيائين. اسان جي ترتيب ڏنل گل حيات ۾ موجود لسٽ ۾ آڳاٽي کان آڳاٽو ڪتاب جيڪو لاھور ۾ ڇپيو اھو ھو “ درود ھزاره ۽ درود ارواحي“. اھو ڪتاب 1873 ۾ ڇپيو ھيو.
    لائل پور ۾ “نريندر اسٽيل پريس“ ھوندي ھئي جنهن مان قاضي محمد پريل جو ڪتاب“ مسلماني آساني“ 1927 ۾ ڇپيو ھيو.
       ھي ھڪ عجيب ۽ اھم موضوع آھي جنهن تي اڳ ۾ ڪم نہ ٿيو آھي گل حيات انهي حوالي سان نہ فقط ڳالھ ڪئي آھي پر انهي تي مواد ۽ معلومات بہ گڏ ڪئي آھي. ڪاش اسان جي سڄڻن جي ذھنن ۾ اھڙا نت نوان موضوع اڀري اچن تہ جيئن اسان سنڌ جي تاريخ جي سمورن رھيل موضوعن تي وڌيڪ ڪم ڪري سگهئون.( ممتاز پٺاڻ)
  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190306 WA0323

    Dr. Pathan wishes you Good Night.
    [ If you are in love with anybody, you can’t see his/her faults, mistakes and limitations. When you start doubting and fearing, believe that you have decided to part away. In such a situation, neither you can see your own beauty, nor can accept & respect love. It will lead you towards mistrust and misunderstanding.]
    عشق نہ ڏسي عيب ثواب تون ڪٿان آندا وهم گمان ڊپ شڪ ،
    ھلين نہ سڌن سنون رستن تي پوء تون ڪهڙا لنگهندين لڪ؟
    پسين ڇو نہ پرين تون پنهنجئ سرت ۽ سونهن سندي مهڪ؟
    شايد پاڻ ۾ مون ۽ پيار ۾ نہ اٿئي پڪ ،جو ڦلو ڏسين اک ۾

  • شام جو سلام

    شام جو سلام

    IMG 20190306 WA0250

    WISH YOU GOOD EVENING with love,respect and regards.                                  Dr.Dur Muhammad Pathan.                             

    Founder, Gul Hayat Institute.                             www.drpathan.com.
    [We claim to be free, but in real are slaves & subjects to our own desires & wishes. We own or disown any person, approach or ideology not because of merit or demerit but, due to our own desire & interest]
    ھي آدم اصل کان آزاد، پر آھي مرضئ سندو غلام،
    چاھي غیر سمجھي پنھنجو، یا پنھنجو سمجهي حرام،
    دین یا دام سرت سلام، محبت نفرت جام ڀري ان مان

  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190306 WA0110

    Dr. Pathan wishes you Good Day.

    Translation into English :
    [ It is said that Allah takes/holds examination of His most lovers and they sacrifice their lives to please Allah.
    Dear/Ideal/Leader is a human -being, and always is bent upon to put lover/lovers in  terrible test & trouble His/Her lovers /followers are bound to sacrifice everything, even their lives. But, he/she is never pleased.]

    Translation into Urdu:
    [ کہتے ہیں کہ اللہ پاک اپنے عشاق سے بڑے سخت امتحان لیتا ہے، اور جان و مال کی قربانی پسند فرماتا ہے اور لیتا بھی ہے. لیکن تم تو خدا کے بندے ہو. اللہ کی اس صفت پر کیوں گامزن ہو؟ اپنے عاشق، مداح اور معتقد کی جان کیوں لیتے ہو؟]
    Poetry:
    دوست ڪھائي دادلا ھو پرور پاڪ ڌڻي
    اھا صفت رب سندي وئي توکي پڻ وٹي،
    تون ڪرین ھنڌ ھٹي، مارین عاشق مفت ۾

  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190305 WA0366
    Dr.Pathan wishes you Good Night.
    [It is better to depend upon self than to follow others, beg or snatch. It is better to have dirty dress than to be with dirty heart & mind. It is better to live like a lion than to live like jackals. We should behave, what we are. I do not my Self, but know you that you are are beauty & love. However, I am for the beauty & love and by the beauty & love]
    پنھنجي بیھجي سدا پیرن تي ،
    نہ پائجي ٻئي جي جتئ ۾ پیر،
    ڀلي ھجي کڻي ڪپڙن منجھ،
    پر من ۾ نہ ھجي ڪڏھين میر،
    رھجي گدڙ جي بدران ٿي شیر،
    مڙس مٿیر, دل روح وجود اندر
  • شام جو سلام

    شام جو سلام

    IMG 20190305 WA0323
    Dr.Pathan wishes you Good Evening.
    [You can’t perdict about action and reaction of ‘comman man’. He/She will behave as required by his/her own interests. He/She will interpret and abide by Huma-values, ideology and tradions in his/her own interest.
    Dear! You are not comman, but an ideal with wonderful vision & wisdom ]
    ھئ آدم آزاد اهو ئي غلام،
    خاص بہ آھي پڻ آھي عام،
    تشريحون پاڻ ڪري بدلائي
    حلال کڻي سمجهي حرام،
    محبت بدلي نفرت ڏئي جام,
    يا نفرت بدلي محبت انعام.
    ڪٿ پاڻ تہ ڪٿ بره بدنام
    ڪري ماتام جي سمجي انجام
  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190305 WA0000

    WISH YOU GOOD DAY/NIGHT with love, respect and regards.
    Dr. Dur Muhammad Pathan.
    Founder, Gul Hayat Institute.
    www.drpathan.com
    [ CENTRAL IDEA OF MY POETRY: Life is not a bed of roses. It always gives tough time to those, who are men of vision & wisdom and work for love & beauty and peace &  progress. Whoever has such noble cause, will be misunderstood, betrayed and opposed terribly. But,  hatred & discrimination can’t block their way. They are never disappointed but, are Golden Hearts and Loving Souls, sincere and dedicated with Noble Cause.]
    هر دفعي زندگئ شڪست ڏني هر دفعي زندگئ کي ماري ويس.,
    سکن جي سيج نہ ٿي زندگي پر ڏکن ۾  کلي سا گهاري ويس,
    ٻاٽ اونده ڪڻدا  ڪي رهيا پر مان لاٽ ھر دفعي ٻاري ويس,
    ڀروسن کي درياه ۾ لوڙھيو ويو ماڻھپو مگر مان تاري ويس,
    سمجھ آئون هاري ويس,  پر دليون دعائن سلام سان ٺاري ويس