My Blog

Author: admin

  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190321 WA0060

    Dr. Pathan wishes you Good Day.
    [ Love without Subjectivity and respect without Objectivity is nothing at all. One has to be dear and near to dear in love and fair to everybody as requirement of the Human-respect. There  is much difference between love and respect.
    Common Bee will rush to every wound,  Mellifluous Bee will find only flowers. Whereas, Blister Beetle will find Lotus only.
    Mellifluous are Social workers, Blister Bedtles are lovers and Lotus is beauty for them.  Whereas,  Common Bees are people having their personal interests and motives. Who are you?]

    ڀونئر ڀري آڪاس ۾ پر ڪري ڪنول بنان ٻي ڳولها ڪو نہ،
    ماکئ-مک گل ڳولهي ڀل وڻ ٽڻ ڏسي هوء کڻي ڇو نہ،
    خوشفهمين يا غلطفهمين سان ٿئي نبيرو نينهن جو نہ،
    عشق طلبي اون، سدا سونهن سرت سلام سپرين جي

  • شام جو سلام

    شام جو سلام

    IMG 20190320 WA0197

    Dr.Pathan wishes you Good Evening.
    [My Heart is Valley of values and Human-respect  It is Palace of my Dear .There is rule of my dear’s Beauty. That is shining  my love there. Because of presence of my Dear, my soul has been following his/her vision & wisdom and promoting peace,understanding and unity with sincerity and seriously]
    جت رغبت روح سان، نسبت نینھن سندي،
    اسان پڻ اھا اچي ،وسائي اصل کان وسندي،
    ان لاء من ۾ ناھ مندي، سرت سلام سواء

  • سنڌ سورھيه بادشاھ کي ھميشه ياد ڪندي

    سنڌ سورھيه بادشاھ کي ھميشه ياد ڪندي

    images 22
     
    “گل حيات جي ميڙي چونڊي مان“
    “ سنڌ سورھيه بادشاھ کي ھميشه ياد ڪندي“
       اڄ انٽرنيٽ گروپن تي ۽ اخبارن ۾ سنڌ واسي وڏي ادب ۽ احترام سان سورھيه بادشاھ کي ياد ڪري رھيا آھن،جنهن آزادي جي تحريڪ کي پنهنجي رت سان لکيو ۽ 20 مارچ 1943 تي ھي جهان ڇڏي ويو. ھي سانحو تڏھن ٿيو جڏھن سنڌ ۾ سنڌين جي صوبائي  حڪومت ھئي، پر ان تي انگريزن جو ڪنٽرول ۽ دھشت ايڏو تہ اثر وڌو جو سرڪاري حلقن ۾ انهي جبر،ظلم ۽ ڏاڍ خلاف ڪو بہ ٻڙڪ ٻاھر ڪڍي نہ سگهيو.
       سورھيه بادشاھ تي ڪن محققن ڪم ڪيو آھي،  ۽ کين جس ڏيڻ کان رھي نہ ٿو سگهجي. ڊاڪٽر عمر چنڊ جي لکڻ جو انداز محققانہ آھي ۽ ھن سرڪاري ڪاڳرن جون ڳوڻيون کولي سورھيہ بادشاھ تي ھڪ اڌ ڪتاب لکيو آھي.ٻين محققن ھن موضوع تي لکڻ کان ڪنهن حد تائين لنوايو آھيو ،يا وري ٻن سببن جي ڪري لکي نہ سگهيا آھن. انهن مان پھريون سبب ھي آھي تہ جيئن سورھيه بادشاھ جي تدفين کي مخفي رکيو ويو، اھڙي ريت ھن عظيم انسان بابت سرڪاري لک پڙھ کي بہ عوام جي آڏو آڻڻ جي ڪوشش نہ ڪئي وئي.ٻيو سبب ھي آھي تہ محققن کي شايد لاڳاپيل ڌرين طرفان گهربل موٽ نہ ملي.سورھيه بادشاھ تي منظم نموني سان تحقيق نہ ٿيڻ پوءِ بہ اسان جي بي حسي ئي چئبي.
       اسان جڏھن گل حيات ادارو ٺاھيو تہ ان ۾ “پير پاڳارا ڪارنر“بہ وقت وڃائڻ کان سواءِ قائم ڪري ورتو.اسان پاڳارن جا مريد نہ ٿيئون، پر پاڳارا اسان جي تاريخ جا اھم ڪردار آھن.پاڳاري خاندان سيد احمد شھيد جي سندس جهاد ۾ افرادي ۽ مالي مدد ڪري،پنهنجي سياسي بصيرت ۽ ڪارڪردگي جو آغاز ڪيو. ھن خاندان 1843 کان وٺي 1943 تائين، پوري ھڪ صدي برطانوي حڪمرانن خلاف جنگ جوٽي. قربانين جي صديءَ جي انهي سفر تي گهڻو ڪجه لکي سگهجي ٿو.گڏيل ھندستان ۾ “ حر تحريڪ“ جو ڪو بدل ۽ مثال ڪونهي.سورھيه بادشاھ ۽ سندن مريدن انگريزن کي اھڙا تہ ٽوٽا چٻرايا جو فيل مست ھاٿي جھڙي انگريز حڪومت بہ وائڙي ٿي وئي. 16 مئي 1942 تي “ لاھور ميل “ کي پٽڙي تان لاھڻ ۽ هندين ماڳين حڪومت جي تنصيبات تي حملا ڪرڻ حڪومت کي ٽوٽا چٻرائڻ جي برابر ھيا .انگريز ايڏو تہ وائڙا ۽ پريشان ٿيا جو انهن کي 26 مئي 1943 تي گڙنگ بنگلي تي بمباري ڪرڻي پئي ۽ ساڳئي ئي سال پير ڳوٺ واري درگاه کي ڊاھڻو پيو.
        گل حيات ۾ قائم ٿيل “پاڳارا ڪارنر“ ۾ اسان ججهو مواد ميڙيو آھي. مثال طور سورھيه بادشاھ ۽ حر تحريڪ بابت “مخفي“ رپورٽون، انگريز سرڪار جا مخفي حڪم ناما ۽ سنڌ اسيمبلي طرفان پاس ڪيل حرن بابت ايڪٽس وغيره. سنڌ 1936 ۾ ممبئي کان الڳ ٿي صوبائي خود مختياري ورتي ان کان پوءِ حڪومت تہ سنڌي سياستدانن جي قائم ٿي ليڪن گورنر انگريز ئي رکيا ويندا ھئا. اھي انگريز گورنر مھيني ۾ ٻہ دفعا سنڌ جي سياسي صورتحال بابت ھندستان جي وائسراءِ کي مخفي “رپورٽون “ موڪليندا ھئا. جن ۾ حر تحريڪ ۽ سورھيه بادشاھ بابت تفصيل سان لکيو ويندو ھيو. اھا لکپڙھ گل حيات ۾ موجود آھي. مان اھا سموري لکپڙھ تہ ھتي ڏئي نٿو سگهان، پر  19اپريل 1941 تي سنڌ جي تڏھوڪي گورنر ھگ ڊو جيڪو خط لکيو انهي جو تت ڏيان ٿو. ھو لکي ٿو“ تہ سنڌ وزارت،چيف سيڪريٽري ۽ ضلعي آفيسرن جو خيال آھي تہ پير پاڳاري کي آزاد ڪيو وڃي پر مان اھڙي تڪڙ نہ ڪندس ۽ اھو چاھيندس تہ سندس آزادي انهي ڳالھ جي ضمانت ھجي تہ ھن جا مريد ڏوھي ڪاروايون نہ ڪندا. گراھم ان حوالي سان اوھان کي گوش گزار ڪري چڪو آھي.
    پير پاڳاري جا مريد وڏي عرصي کان وٺي سنڌ ۾ ڏوھن ڪرڻ ۾ ملوث رھيا آھن ۽ اسان وقتائتي ڪاروائي ڪري خاص طور تي ٿرپارڪر ضلعي منجهان ڪيترن حرن کي ڀڄائي ڪڍيو، ڪن کي پڪڙي  ممبئي پرڳڻي جي جيلن ۾ موڪليو ۽ ڪن لاءِ وري “حر ڪئمپون“ ٺاھي انهن کي سنڌ ۾ نظر ھيٺ رکيو. حر جيڪا بہ ڀڃ ڊاھ ڪن ٿا،حملا ۽ قتل غارت ڪن ٿا ،انهي پٺيان سندن پنهنجي مرشد سان عقيدت ۽ محبت جو جذبو شامل آھي.پير پاڳاري کي 25 نومبر 1936 تي جيڪو آزاد ڪيو ويو ھو ان منجهان حڪومت کي ڪو فائدو نہ ٿيو. ھاڻي متاثر علائقن جي ضلعي ماجسٽريٽرن تان جو ويندي خير پور رياست جي ايڊمنسٽريٽر  جو چوڻ آھي تہ حرن جون ڪاروايون روز بروز وڌنديون وڃن ٿيون جن تي سرڪار ھر حالت ۾ ضابطو آڻي. ان سلسلي ۾ سکر جو ضلعي ماجسٽريٽ ھڪ اھڙو ڪيس تيار ڪري رھيو آھي جنهن جي بنياد تي پير پاڳاري خلاف سخت قدم کنيو ويندو.
    سنڌ جا اڪثر وزير پير پاڳاري سان سياسي الحاق رکن ٿا ۽ ان کاسواءِ پير پاڳارو وري ڪانگريس جون ھمدرديون حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو آھي. سنڌ جو وڏو وزير پاڳاري خلاف سخت انتظامي قدم کڻڻ لاءِ تيار ڪونهي. ڀلي صوبائي حڪومت طرفان ڪو ٻوٽو نہ ٻاريو وڃي، پر سکر جي ڊسٽرڪٽ ماجسٽريٽَ رڊلي جي رپورٽ اچي ۽ آئون ان جي روشني ۾ ڪي قدم ضرور کڻندس.“
        گورنر ڌاريا ھئا ان ڪري سندن لکڻين ۾ نفرت جي زھر کانسواءِ ٻيو رنگ چڙھيل نظر نٿو اچي. پر انهن دشمنن جي اھڙين تحريرن مان اسان ڪيتريون ڪم جون ڳالھيون ۽ حڪمرانن جون بدنيتون سمجهي سگهئون ٿا.ان ڪري اھڙي مواد جي تاريخي تحقيق ۾ اھميت ۽ افاديت آھي. اھا ڳالھ ڳڻيندي اسان انهن گورن گورنرن جون ڪاريون تحريرون گڏ ڪري گل حيات ۾ رکيون آھن. جيتوڻيڪ شاھ لطيف يونيورسٽي ۾ “ پاڳارا چيئر“ قائم ٿيل آھي ۽ اھا مليل سھولتن، ذريعن ۽ وسيلن مطابق تعريف جوڳو ڪم ڪري ٿي، پر پوءِ بہ ھڪ غير جانبدارانه نوعيت واري اھڙي اداري جي ضرورت آھي جنهن ۾ پاڳارا خاندان جي سياسي خدمتن ۽ “حر تحريڪ“  تي تحقيقي ڪم ڪري سگهي. انهي سلسلي ۾ اسان جي جيڪڏھن سھڪار جي ضرورت محسوس ڪئي وئي تہ پٺتي قدم نہ رکنداسين.( ممتاز پٺاڻ)
  • ورھاڱي کان اڳ سنڌ جي زرعي کاتي جون خدمتون

    ورھاڱي کان اڳ سنڌ جي زرعي کاتي جون خدمتون

    20190319 142450 
    گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان.
    “ ورھاڱي کان اڳ سنڌ جي زرعي کاتي جون خدمتون“
        انگريزن جي زماني ۾ حڪومت پنهنجي ڪم ۽ انتظام ھلائڻ لاءِ کاتا قائم ڪيا. ھر ڪنهن کاتي کي پابند بڻايو ويو تہ اھو سالياني ڪارڪردگي رپورٽ ٺاھي تہ جيئن اھا ڇپائي ماڻھن کي باخبر رکيو وڃي تہ سرڪار انهن لاءَ ڇا پئي ڪري ۽ انهي کاتي ۾ سڄي سال دوران ڇا وھيو واپريو. زرعي کاتو بہ انهن مان ھڪ ھيو،جيڪو نہ فقط ساليانيون رپورٽون شايع ڪرائيندو ھيو پر وقت بہ وقت خاص پرچا ڪڍي سنڌ جي فصلن ۽ ٻين ڳالھين تي ماڻھن کي تنهن دور جي تحقيق ۽ جديد معلومات کان باخبر رکندو ايندو ھو. 
    سنڌ بنيادي طور تي ھڪ زرعي پرڳڻو آھي. ان ڪري انگريزن سنڌ جي زرعي ڪچي مال کي حاصل ڪري پنهنجي ملڪ يا اھڙن ھنڌن تي موڪليو جيڪي سندن حڪمراني ھيٺ ھئا، جنهن ڪچي مال مان ڪي ڪارائتي شيون ٺاھي ٿي سگهيا. ان ڪري انگريزن روڊ ۽ رستا ٺھرايا ۽ پليون جوڙايون.انهن ريلوي کي مانوس ڪرايو ۽ انهي کان اڳ ڪوٽڙي ۽ ٻين ھنڌن تي آگبوٽ سروس شروع ڪئي .
       مئي 1843 ۾ نيپيئر سنڌ تي قبضي ڪرڻ کان پوءِ سنڌ جي جاگيردارن ۽ زميندارن جي درٻار سڏائي ھئي ۽ جن اچي حاضر ٿي سرڪار جي آڻ مڃي انهن کي زمينون ۽ جاگيرون واپس ڏيڻ لاءِ جاگيرداريءَ جو کاتو کوليو ويو ۽ جاگيرن خواه زمينن جي جاچ پڙتال ڪئي وئي ۽ جاگيرن ڏيڻ جا پروانا ڪڍيا ويا .انهي کان گهڻو پوءِ سنڌ ۾ زرعي کاتو ٺاھيو ويو ۽ سکر بئراج ۽ سنڌو ندي مان نڪرندڙ ڪئنالن تي ڪم ڪيو ويو پر اھو ڪم ايريگيشن ڊپارٽمينٽ جي حوالي ھيو .ايريگيشن ڊپارٽمينٽ ۽ ايگريڪلچر ڊپارٽمينٽ جا ڪم تہ الڳ ھئا پر مقصد ساڳيا ھئا. انهن کاتن جي ڪارڪردگي “سنڌ آفيشل گزيٽ“  ۾ ڇپبي رھندي ھئي. شروع ۾ سڪرنڊ سرڪاري زرعي سرگرمين ۽ تحقيق جو مرڪز رھيو. مختلف ضلعن ۾ زرعي فارم پڻ کوليا ويا جن مان لاڙڪاڻو ۽ ٽنڊوڄام بہ ھوندا ھئا. ٽنڊي ڄام ۾ زرعي ڪاليج هئو جنهن 1972 ۾ يونيورسٽي جي حيثيت ورتي.
       انگريزن جي زماني ۾ زرعي کاتي ماڻھن کي تنهن دور جي جديد زرعي معلومات ڏيڻ جي لاءِ ڪيترائي خاص پرچا ۽ پمفليٽ ڪڍيا، انهن منجهان ھڪڙي پرچي جي تصوير مون ھن پوسٽ ۾ ڏني آھي. 
    اسان جي دور ۾ زرعي فارم ڏوڪري ۽ ٽنڊو ڄام زرعي يونيورسٽي زرعي تحقيق ۾ بي مثال خدمتون سرانجام ڏئي رھيا آھن،جن جي اھڙن تحقيقي خدمتن تي اسان جي دل واري نظر ڪو نہ پئي آھي.ٽنڊي ڄام جي زرعي يونيورسٽي مان زراعت تي نڪتل رسالي جون ڪيتريو ڪاپيون گل حيات ۾ موجود آھن .
    مون کي ھن پوسٽ ۾ اھو ٻڌائڻو آھي تہ انگريزن جي دور ۾ سنڌ جي زرعي کاتي عوام کي جديد زرعي ڄاڻ ڏيڻ لاءِ ڪھڙيون خدمتون سرانجام ڏنيون.  ھن کاتي طرفان جيڪي انهي قسم جا پرچا شايع ٿيا اھي گهڻي تعداد ۾ گل حيات ۾ موجود آھن.انهن پرچن ۾ عوام کي ڪھڙي زرعي آگاهي ڏني وئي؟ انهي جي اندازي لڳائڻ لاءِ اچو تہ ڪن پرچن جي عنوانن تي نظر وجهئون، جيڪي ھن ريت آھن:
      “سنڌ ۾ برسيم جي پوک ۽ اُنجو استعمال“.( پرچو نمبر 13 فيبروري 1932)، “سائو ڀاڻ ڏيڻ“( آگسٽ 1932 پرچو نمبر 14)، “باغ ۽ باغبانيءَ بابت“.( فيبروري 1933 پرچو نمبر 20)، “ساريالي زمين کي خشڪ پوک جي آباديءَ لاءِ لائق ڪرڻ جي ترتيب“.( مئي 1933 پرچو نمبر 25)، “ربيع جي موسم ۾ سال جي چاري لاءِ جوي ( اوٽ) جي پوک“.( پرچو نمبر 26 1933)، “سنڌ جي براج وارين ٻنين ۾ ربيع جي تيلي ٻجن جي پوک“( پرچو نمبر 30 آگسٽ 1933) ، “وؤئڻ جي پوک درياھہ جي ساڄي پاسي تي“.( پرچو نمبر 31 مئي 1936)، “ڪراچي ضلعي ۾ ڪنگڻي سارين جي پوک“( پرچو نمبر 32 -ڊسمبر 1933)، “ٽن نڙن جي ناڙي“ ( پرچو نمبر 33- جنوري 1934)، “سنڌ ۾ پوسا نمبر 114 ڪڻڪ پوکڻ جا فائدا“.( پرچو نمبر 38 – سيپٽمبر 1934)، “جنڪنس ڀترن ڀڃڻ جي ليٿڻ“( پرچو نمبر 45 – نومبر 1934)،“براج جي ايراضين ۾ ڪڻڪ جي فصل پوکڻ لاءِ آڪٽوبر مھيني جي پاڻي ڪم آڻڻ جو آسان عمل طريقو“( پرچو نمبر 47 – جولاءِ 1930)، “ساريالي فصل کي رتيءَ جو مرض“.( مارچ 1936) وغيره.
       ھنن پرچن ۾ ڏنل مواد ڪافي پراڻو آھي ۽ ان کان پوءِ ساڳن موضوعن تي گهڻو تحقيقي ڪم ٿي چڪو آھي.پوءِ بہ ھن مواد جي تحقيق ۾ ھڪ خاص اھميت آھي ۽ زرعي محققن کي ماضيءَ ۾ ٿيل تحقيقي ڪم جي ڄاڻ ملي ٿي.ڪو زرعي ادارو يا زرعي يونيورسٽي چاھي تہ اسان گل حيات ۾ گڏ ٿيل اھڙي مواد جي ڪاپي انهن جي حوالي ڪرڻ لاءِ تيار آھيون.( ممتاز پٺاڻ)
  • رات جا سلام

    رات جا سلام

    IMG 20190318 WA0190
    Dr. Pathan wishes you Good Night.
    [Beauty in behavior is more valuable than beauty of body. Boldness is more important than to bow before out-dated values & traditions. Whoever is acting against human nature and instincts, has to face distance & difference in his/her own heart and mind. He/She is a wandering soul and divided personality without peace & love and vision & wisdom]
    سرت ۽ سونهن سندء ساجن سچا سفير,
    سندء فطرت ۽ رويا تنهنجا امير ۽ وزير,
    تون پاڻ ئي آھين پنهنجو مقدر ۽ تقدير,
    جي ريتن رسمن بڻائيا هت روح اسير,
    اهي بي پير, مڃن نہ سونهن سلام کي
  • شام جو سلام

    شام جو سلام

    IMG 20190318 WA0164

    Dr.Pathan wishes you Good Evening.
    [It took centuries to find mu dear and myself. But, on this occasion of seeing first time my dear refused to own me and broke me into pieces. Now in every piece, there is my reflection. Beauty of dear and my reflection in every piece is earning of my love, sincerity and sacrifice. Though, it was  an act of ending relation by my dear, but it has become beginning of a new era of love and respect ]
    صدیوں کے بعد خود تلاشی کا یہ انعام دیا،
    پاش پاش کرے کے مجھے، حسن کا جام دیا،
    کمی‎ ‎نہ تھی وفا میں وفا کوخطا کا نام دیا.
    ابتدا اس نے کی، پھر رسم وفا کا اختتام کیا.‏‎

  • ڪي سرڪاري مگر اھم رسالا

    ڪي سرڪاري مگر اھم رسالا

    20190318 1358481
    “ گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“
    “ ڪي سرڪاري مگر اھم رسالا“
         پاڪستان ٺھڻ کان پوءِ ٻاھرين ملڪن جي مدد سان جيڪي پروگرام ٻاهرين ملڪن جي مالي مدد سان ٺھيا ۽ ملڪ ۾ ھليا،انهن مان“ وليج ايڊ“ پروگرام بہ ھڪ ھيو، جيڪو 1956 ڌاري شروع ٿيو. تنهن وقت جي سرڪار اھو مناسب ڄاتو  ۽ انهي پروگرام جي حوالي سان ڪي رپورٽون لکي پڌريون ڪجن ۽ ماڻھن کي انهي پروگرام کان واقف رکڻ لاءِ  ۽ سندن پروگرام ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ ڪي رسالا جاري ڪيا وڃن.عجيب اتفاق آھي تہ “ نئين زندگي“  ۽“ پيغام“ بہ سرڪاري رسالن جي حيثيت ۾ نڪتا ۽ انهن سنڌي ٻولي ۽ علم ادب جي بہ بھتر خدمت ڪئي. “ڳوٺ سڌار“ رسالو بہ اھڙي طرح جاري ٿيو ۽ وليج ايڊ پروگرام جي ختم ٿيڻ تائين نڪرندو رھيو.مون اڄوڪي پوسٽ ۾ انهي رسالي جي “سالنامه 1958“ جي تصوير ڏني آھي. گل حيات ۾ رسالي جا ان سموري سال وارس پرچا موجود آھن. ھي رسالو “ڳوٺ سڌار“ وليج ايڊ پروگرام جي ڊائريڪٽر جي ايڊيٽري ۾ نڪرندو ھيو ۽ ويسٽ پاڪستان گورنمينٽ پريس ڪراچي مان ڇپبو ھيو. ان جو پهريون پرچو جنوري 1956 ۾ نڪتو.
    وليج ايڊ پروگرام بابت انگريزي ۾ ساليانيون رپورٽون بہ ڇپبيون ھيون پر اھي سرڪاري مقصدن لاءِ ھونديون ھيون.جڏھن تہ “ڳوٺ سڌار“ رسالو عوام لاءِ ھوندو ھيو. شروعات ۾ اھو رسالو مفت ۾ ورھايو ويندو ھيو.ليڪن جنوري 1959 کان وٺي في پرچي جي قيمت 4 آنا رکي وئي.ھن رسالي جي ورقن ورائڻ مان خبر پوي ٿي تہ لڳ ڀڳ 10 ھزار ماڻھون اھو رسالو وٺي پڙھندا ھئا. رسالو اڪثر ڪري 40 صفحن تي مشتمل ھوندو ھيو.
    ھن رسالي ۾ “ڳوٺ سڌار“ تحريڪ جي ڪارڪردگيءَ ۽ سرگرمين جي احوال ڏيڻ سان گڏ زراعت، اقتصاديات، ادب، (نثر خواه نظم) ،صحت ،صنعت ۽ ٻاراڻي ادب تي مواد ڏنو ويندو ھيو. رسالي ۾ تنهن دور جي ثقافتي حوالي سان نھايت اھم تصويرون پڻ ڏنيون وينديون ھيون. ھي رسالو محققن جي نظر کان اوجهل رھيو آھي، نہ تہ جيئن “ الوحيد“ ۽ “ اخبار تعليم“ تي پي ايڇ ڊيون ڪيون ويون آھن تيئن ھن رسالي تي پڻ پي ايڇ ڊي يا ايم فل ڪري سگهجي ٿي.
    ھي رسالو ڳوٺ سڌار پروگرام جو ترجمان ھيو، ان ڪري ھر ھڪ پرچي ۾ 10 صفحا ڳوٺ سڌار سرگرمين جي تفصيل ڏيڻ لاءِ ڏنا ويندا ھيا. ھن رسالي جي ليکڪن جي جيڪڏھن لسٽ ٺاھينداسين تہ اھا وڏي ٿي ويندي پر ڪجه نالا ھتي ڏيڻ ۾ ڪو هرج ڪونهي. اھو وچور ملاحظه فرمايو: سليم ھالائي(ھن رسالي جو ايڊيٽر)، سليم ڳاڙھوي،حافظ محمد احسن چنه، احمد خان مصراڻي، منو تولارام گدواڻي، محمد يعقوب چانگ، منوھرداس ڪوڙومل، انيس انصاري، محمد اسماعيل عرساڻي، عبدالغفور چانگ،نارائڻ شيام،قاضي محمد سليمان مورائي، ثناءُاللہ سومرو، غلام محمد شاھواڻي، ٻانھون خان شيخ، عثمان علي انصاري، پرسرام ضيا، ڊاڪٽر محمد ابراھيم خليل، منگهارام ملڪاڻي، عبدالرحمان شوق، موتي لال جوتواڻي، شعبان بخت ۽ حبيب اللہ ڀٽو وغيره. 
    ھن رسالي ۾ ڏاڍيون دلچسپ ۽ معلوماتي ڳالھيون لکيون وينديون ھيون.مثال طور آڪٽوبر 1958 واري پرچي ۾ قاضي محمد سليمان مورائيءَ جانورن ۽ پکين جي سراسري عمر ٻڌائي آھي.ھو لکي ٿو تہ گھوڙو 32سال، گڏھ 25 سال، اُٺ 25 سال، مينهن 24 سال، ٻڪري 16 سال، رڍ 16 سال، ڪتو 12 سال، ڪبوتر 8 سال، ڪانوَ ھڪ ھزار سال، چتون ھڪ ھزار سال، ڳجه ھڪ ھزار سال، رڇ 300 سال، ڀولڙو 300 سال، ڏيڏر 300 سال، نانگ 300 سال جي زندگي ماڻن ٿا. ساڳي پرچي ۾ موتي لال جوتواڻيءَ ڪي ٽوٽڪا ڏنا آھن جيئن، * نم جي پنن کي پيھي ڇاڻي کنڊ ملائي پيئڻ سان دست بند ٿي ويندا. * نم جي پنن جي رس ۾ مصري ملائي گهٽ ۾ گھٽ ھفتو صبح شام ٻئي وقت پيئڻ سان سخت گرمي بہ لھي ويندي. *
    نم جي تيل جا چار پنج ٽيپا ھر روز ڪن ۾ وجهڻ سان ٻوڙاڻ گم ٿي ويندي. 
        ھن رسالي ۾ ڏاڍا معياري مضمون ۽ بھترين شاعري ڇپي آھي. آئون سمورن مضمونن جي لسٽ تہ  ھتي ڏئي نہ ٿو سگهان البته رسالي ۾ ڇپيل شاعريءَ جو نمونو عرض رکي سگهان ٿو .مئي 1958 واري پرچي ۾ حاجي احمد ملاح جو جيڪو ڪلام ڇپيو آھي ان جون ڪجه مصرئون ھن ريت آھن: 
    نہ پالي ٿو پرور تہ پالي ٿو ڪير؟
    سنڀالي سو نہ پوءِ، سنڀالي ٿو ڪير؟ 
    کڻي پاٽ مان جو وجهين پيٽ ۾،
    تون نالين مان، نڪالي ٿو ڪير.
    ڪڪر ريت ڪھڙي ولھارن وسن،
    بيھن دم وري دم، ڌڪالي ٿو ڪير.  
    گل حيات جي گنج ۾ جيڪو ڪجه شامل آھي مان ڪوشش ڪري اھو سنگت سان شيئر ڪندو رھان ٿو تہ من نہ من اھا ميڙي چونڊي ڪنهن جي ڪم اچي.(ممتاز پٺاڻ)
  • صبح جا سلام

    صبح جا سلام

    IMG 20190318 WA0087

    Dr. Pathan wishes you Good Day.
    [ Dry leaves have to go before Spring. Don’t try to catch dry leaves , get rid of undue relations. Don’t love shadows, love Golden Hearts and Pure Minds. Isolation is much better than to be encircled with fraudsters and selfish circles. You are Beauty, Love and Peace. Behave, what you are. Preach and promote it with sincerity and dedication.]
    نفرتون ڪمائي ڏس دوستيون وڃائي ڏس،
    پن-ڇڻ ئي بهار آڻي سو منطق آزمائي ڏس، 
    نت نوان گل ۽ ٻوٽا من-چمن ۾ لڳائي ڏس، 
    تنهائين جي وادين ۾ پاڻ کي لڪائي ڏس،
    دربدر رلڻ جي بدران ناد ات وڄائي ڏس،
    سرت سونهن پنهنجي ات ئي چتائي ڏس،
    ويندن لاء ويهڻ بدران وک ڪا وڌائي ڏس.
    تون پيار سان پڄائي ڏس، دعا سلام سهڻا

  • شام جو سلام

    شام جو سلام

    IMG 20190317 WA0154

    Dr. Pathan wishes you Good Evening.
    [Mighty human being is unpredictable and above our understanding. He/She takes no time to accept anyone, and snatches years-old relation as and if deems it fit. People like me have been trying since centuries to please dears & nears, but it is very difficult work. Perhaps, it will take more lives to complete this tough task]
    ڪي صدين ۾ نہ سرچن سونهن سندا سردار,
    ڪي ساعت ۾ سمجهن جيئن صدين کان يار,
    مقدر جا نہ ماڻھن جي من جا عجب وهنوار,
    سور سين هزار, پر پري ريت پريت سندي

  • اسان جي تاريخ ٽڙي پکڙي پئي آھي

    اسان جي تاريخ ٽڙي پکڙي پئي آھي

     
    20190317 151829
    “گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان.“
    “ اسان جي تاريخ ٽڙي پکڙي پئي آھي.“ 
        سنڌ جا قلم ڌڻي ،پوء اھي اديب ھجن يا صحافي،ايڏو تہ سٺو لکن ٿا ۽ سنڌ جي سورن جا مذڪور بيان ڪن ٿا، جو اھو پڙھي دل چوندي آھي تہ ھر ڪنهن اديب ۽ ھرڪنهن صحافي جا ھٿ چمجن.موجوده سنڌي شاعري جو ڳچ حصو سنڌ جي ماجرا آھي ۽ اھڙي ريت وري صحافت سنڌ جي زبان آھي.پر جا ڳالھ  مون کي عرض رکڻي آھي، اھا ھي آھي تہ  اسان پنهنجي تاريخ ۽ ماضي کي ايترو وقت ڏئي نہ سگهيا آھيون.ماضي قوم جو “ گڏيل حافظو“ ٿيندو آھي ۽ انهي حافظي ۾ اسان ڏاڍا ڪمزور آھيون. ان جا اسان جي سوچن ۽ لوچن تي ڏاڍا منفي اثر پيا آھن.اسان جا ڪيترا ھيروز تاريخ جي ورقن ۾ اوجهل ٿي ويا ۽ ڪيترن سنڌ سان چڱائي ڪانہ ڪئي پر انهن جو نالو عظيم اڳواڻن طور چوٽ چڙھي ويو.
    سنڌي ماڻھو تاريخ ساز آھي ۽ انهي جي اھڙي عظمت کان دشمن بہ اختلاف نہ ڪندو. پر اهو عظيم سنڌي انسان تاريخ نويسيءَ ۾ ايترو اڳرو ڪونهي.اسان پنهنجو ذھني ڪلچر ئي اھڙو نہ ٺاھيو آھي جو ماضيءَ ۽ تاريخ سان ڪا محبت ڪيون. انهي ڪم کي اسان “ قبرن کوٽڻ وارو ڌنڌو“ چوندا آھيون.
        اسان گل حيات ادارو ٺاھيو ئي ان ڪري تہ جيئن موجوده دور جي نسل جي پنهنجي تاريخ ۽ ماضي سان ياراني ڪرائي سگهئون. ان ڪري اھڙي مواد ۽ معلومات جي ميڙي چونڊي ڪيون ٿا ۽ وڏي واڪ دوستن کي ٻڌايون ٿا تہ اسان ڇا ڇا گڏ ڪيو آھي. نہ فقط ايترو پر مان اھڙن موضوعن جي نشاندھي بہ ڪندو آھيان  جن تي ڪم ٿيڻ گهرجي. ان کان سواءِ مان اھو بہ ٻڌائيندو رھيو آھيان تہ سنڌ جي ماضي ۽ تاريخ بابت مواد ۽ معلومات ڪٿي ڪٿي ملي سگهندا.
        اڄ مون ضلعي دفترن ۾ موجود مواد تي ويچار ونڊڻ لاء جيڪا ھڪ ٽائيٽل پيج جي تصوير ڏني آھي،اھا منهنجي ڳالھ کي وڏوٽيڪو ڏيندي. انگريز حڪومت جي اھا انتظامي حڪمت عملي ھوندي ھئي تہ ڪليڪٽرن سان جيڪا بہ لک پڙھ ڪيائون، انهي جي ڪاپي باقي ڪليڪٽرن ڏانهن بہ موڪلي  ڏنائون. ان ڪري ڪنهن بہ ڪليڪٽري ۾ اسان کي پنهنجي ماضي ۽ تاريخ بابت ٻن قسمن جو مواد ملندو. پھرين قسم ۾ اھو مواد اچي وڃي ٿو جيڪو انهي ضلعي جي سياست، سماج، انتظام ۽ امن امان بابت ھوندو. ٻئي قسم جو مواد سنڌ سطح جي مسئلن،مامرن ۽ صورتحال بابت ھوندو. منهنجي ھٿ ۾ جيڪو فائيل آھي ۽ جنهن جي تصوير ھن پوسٽنگ ۾ موجود آھي، ان ۾ “سنڌ ۾  امن امان جي ويچارڻ لاء ڪانفرنس “ جو مواد موجود آھي. اھا ڪانفرنس 19ڊسمبر 1944 تي ڪراچي ۾ ٿي.
    سنڌ سرڪار “ ستيارٿ پرڪاش“ جي چيپٽر نمبر 14 تي پابندي وڌي ھئي. انهي خلاف سنڌ ۽ ھند ۾ تمام  وڏو سخت ردعمل ٿيو .ھيءَ گڏجاڻي انهي سلسلي ۾ ٿي.
       6 ڊسمبر 1944 تي سنڌ جي سي آء ڊي شعبي طرفان مختلف ضلعي عملدارن ڏانهن مخفي خط لکيو ويو تہ “ سنڌ جا آريا سماجي، ستيارٿ پرڪاش جي 14 بابي تي پابندي خلاف وڏي تحريڪ ھلائيندا ۽ ان سلسلي ۾ انهن سنڌ کان ٻاھران مالي ۽ سياسي مدد ورتي آھي ۽ ھو سنڌ جي مختلف ھنڌن تي احتجاج ڪندا ۽ گرفتاريون پيش ڪندا“ ان ڪري واسطيدار عملدارن کي ھوشياري  وٺڻ گهرجي.
        ھر ھڪ ضلعي مان پوليس کاتي جي سي آء ڊي برانچ طرفان سرڪار کي ھفتي وار مخفي ڊائري موڪلي ويندي ھئي. انهي ھفتي دوران امن امان سياست ۽ ٻين ڳالھين جي حوالي سان ضلعي ۾ جيڪو ٿي گذريو اھا معلومات  ڊائري ۾ پڻ موجود ھوندي ھئي.  حڪومت ڪڏھن ڪنهن واقعي بابت ڪنهن ضلعي مان معلومات گهرائيندي ھئي تہ ان تي ضلعي انتظاميا تفصيلي رپورٽ موڪليندي ھئي. جنهن فائيل جو مون ذڪر ڪيو آھي ان ۾ ٻنهي قسمن جي معلومات آھي. پھرين سرڪار ڏانهن موڪليل مخفي ڊائري ۽ سرڪار کان پڇيل سوالن جا جواب . ھن فائيل مان خبر پوي ٿي تہ 10 ڊسمبر 1944 تي شھداد پور ۾ “ھندو سڀا“ جي ميٽنگ ٿي جنهن ۾ ديال سنگ اتم سنگ، ھرومل لوڪومل ،نھال چند پارو مل، گگو مل ٽوپڻ داس ۽ ڏيو مل پارو مل سخت لفظن ۾ سرڪار تي تنقيد ڪئي ۽ مطالبو ڪيو تہ “ستيارت پرڪاش“ جي چوڏھين باب تي لڳايل پابندي ھڪدم ھٽائي وڃي.ھن فائيل ۾ ضلعي نوابشاھ بابت رپورٽ بہ موجود آھي جنهن ۾ ڄاڻايو ويو آھي تہ ستيارٿ پرڪاش جي تحريڪ کي روڪڻ جي لاءِ اتي ڪيتري پوليس انهي ڪم لاءِ مقرر ڪئي وئي آھي.
       مون ھڪڙي فائيل کي ۽ ھڪ واقعي کي آڏو رکي ھڪ اڌ مثال پڙھندڙن جي اڳيان پيش ڪيو آھي. جيڪڏھن فقط ستيارٿ پرڪاش تحريڪ جي حوالي سان سموري سنڌ مان مواد گڏ ڪري ڇپرائجي تہ اھو ڪيترن جلدن ۾ ٿي ويندو. اسان جي تاريخ جو اھم مواد ائين ڪليڪٽرن  جي دفترن ۾،ماجسٽريٽن جي دفترن ۾ ۽ مختيارڪار جي دفترن ۾ موجود آھي. جڏھن بہ آزادي جي تحريڪ ۽ ھندو مسلم لاڳاپن ۽ ڪنهن سياسي پارٽيءَ تي تحقيق ڪبي تہ  اھڙي قسم جو مواد مستند تاريخ لکڻ ۾ وڏي مدد ڪندو. گل حيات ادارو اھڙي قسم جو چڱو خاصو مواد پاڻ وٽ محفوظ ڪري رکيو آھي.( ممتاز پٺاڻ)